ارائه الگوی بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی

محورهای موضوعی : نوآفرینی، نوآوری، رویکردهای نوین

علی اصغر قلندری ¹ , محمد محمدی ^{2 *} , محمدرضا ربیعی مندجین ³

1 - گروه مدیریت دولتی ، دانشکده مدیریت ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین المللی کیش ، کیش، ایران
2 - گروه مدیریت دولتی ،دانشکده مدیریت ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز ، تهران ،ایران
3 - استادیار گروه مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1403/12/07 تاریخ پذیرش : 1404/05/28 تاریخ انتشار : 1404/06/07

کلید واژه: بهینه‌سازی , خط‌مشی‌گذاری عمومی, مشارکت شهروندان.,

چکیده مقاله :

هدف: با توجه به اینکه  مشکل عمومی که فاصله وضع موجود و وضع مطلوب می باشد،  دائماً در حال افزایش است و  نهادهای تصمیم گیر جهت رفع آن مسئله پس از طی یک فرآیند که منجر به ارائه و تدوین یک خط مشی عمومی خواهد شد. در اکثر مواقع دیده می شود که این موانع با وضع یک خط مشی نامطلوب به سرانجام مثبتی نمی رسد ؛ در نتیجه در صدد این هستیم که با شناسایی ابعاد و شاخصهای مشارکت مطلوب شهروندان بتوان خط مشی های مطلوب و با بازدهی بالا ارائه گردد.

روش: برحسب هدف، کاربردی؛ برحسب نوع داده، کیفی می باشد. در بخش کیفی به وسیله مصاحبه نیمه ساختاریافته با تعدادی از نخبگان انجام و خواسته شده تا ابعاد و شاخصهای مطلوب مشارکت شهروندان در فرآیند خط مشی گذاری عمومی که قابلیت اثرگذاری بر جامعه و شهروندان دارند را تشریح کنند.

یافته ها:برای انجام یافته های کیفی و برای پاسخ دادن به پرسشهای پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته با نخبگان دانشگاهی و توسط کارشناسان خبره هستند بررسی ها صورت گرفت و نهایتاً ابعاد و شاخصهای مطلوب شناسایی شدند .

نتیجه گیری:مشارکت شهروندان می تواند در فرآیند خط مشی گذاری عمومی تاثیر مثبت و معناداری داشته باشد .و پس از شناسایی ابعاد و شاخصهای مشارکت شهروندان می تواند منجر به خط مشی های مطلوب تر گردد.

چکیده انگلیسی:

Purpose: Considering that the public problem, which is the gap between the current situation and the desired situation, is constantly increasing, and the decision-making bodies to solve that problem after going through a process that will lead to the presentation and formulation of a public policy.  it can be seen that these obstacles do not reach a positive end by establishing an unfavorable policy; As a result, we are aiming to provide desirable policies with high efficiency by identifying the dimensions and indicators of desirable participation of citizens.

Method: according to the purpose, applied; According to the type of data, it is qualitative. In the qualitative part, a semi-structured interview was conducted with a number of elites and they were asked to explain the dimensions and desirable indicators of citizens' participation in the  public policy-making process that have the ability to influence  citizens.

Findings: In order to make qualitative findings and to answer the research questions, semi-structured interviews were conducted with academic elites and by expert experts, and finally the desired dimensions were identified

Conclusion: Citizens' participation can have a positive and significant impact in the process of public policy , and after identifying the dimensions of citizens' participation, it can lead to more favorable policies

منابع و مأخذ:

اشرفی، سکینه؛ عرب حسن‌خانی، مریم؛فرهادی محلی، علی و طبری، مجتبی. (1403). الگوی اجرای خط‌مشی عمومی مبتنی بر ابعاد مسئولیت‌پذیری اجتماعی در دانشگاه های علوم پزشکی. خط‌مشی‌گذاری عمومی در مدیریت، 15(1)، 33-48.
اشرفی، جواد؛ زاهدی، شمس السادات و منتظری، محمد. (1402). ارائه مدل ساختاری – تفسیری مبتنی بر شناسایی و اولویت‌بندی ترجیحات نسل Z منابع انسانی در سازمان‌های دولتی ایران. مطالعات رفتار سازمانی، 12(2)، 35-74.
انگزی قدس ،احدالله ؛ گیوریان ،حسن ؛ دانش فرد ،کرم اله(1401). طراحی الگوی خط‌مشی گذاری‌ علم و فناوری مبتنی بر ارتقاء مشارکت کارکنان در سازمان‌های دانش‌بنیان.68(17) .123-103
الوانی، مهدی. (1402). مدیریت عمومی، چاپ شصت ودوم، تهران: نی.
قربانی زاده ، وجه اله ، معتضدیان ،رسول و حسین پور ،داوود و رهبر ،عباسعلی .(1400).سناریوهای آینده ی مشارکت عمومی در خط مشی گذاری ایران .45(1) .204-181.
پیلتن، علیرضا؛ حمیدی‌زاده، علی؛ کراهی‌مقدم، سیروس و چناری، وحید . (1402). چارچوب تدوین خط‌مشی‌های زیست محیطی: مطالعه‌ای با روش تحلیل مضمون و فن دلفی. جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه ای)، 13(50)، 520-543.
جورسرائی، علی؛ فرهادی محلی، علی؛ جعفری صمیمی، احمد و طبری، مجتبی. (1402). الگو‌یابی ارزیابی خط مشی‌های توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر موثر بر شاخص‌های کلان اقتصادی. چشم انداز مدیریت دولتی، 14(1)، 123-160.
دانشور، مریم؛ کریمی جعفری، فاطمه و صابری، فاطمه. (1403). تاثیر عوامل غیرمالی و راهبردهای مدیریت بر خطی مشی گذاری عملکرد سبز. مدیریت راهبردی دانش سازمانی، 6(4)، 49-78.
دای، توماس. (1403). مبانی خط‌مشی عمومی. ترجمة رحمان غفاری، تهران: دانشگاه تهران.
معتضدیان ،رسول .(1402).بررسی و تبیین نحوه مشارکت عمومی در فرآیند خط مشی گذاری (مطالعه موردی :کشور سوئیس ) .فصلنامه مدیریت دولتی تطبیقی .1(1) .101-71.
دعائی، شراره؛ وکیلی‌فرد، حمیدرضا و صراف، فاطمه. (1402).تاثیرعوامل غیرمالی و راهبردهای مدیریت بر خطی‌مشی‌گذاری عملکرد سبز. خط‌مشی‌گذاری عمومی در مدیریت، 15(1)، 1-19.
رجبی فرجاد، حاجیه و ثلاثی، احسان. (1403). تأثیر خط‌مشی سازمانی و فرهنگ سازمانی بر دلبستگی سازمانی با نقش میانجی شادی (مورد مطالعه: دانشگاه علوم انتظامی امین). فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 14(50)، 63-90.
رضائی، فاطمه، طبری، مجتبی؛ فرهادی محلی، علی و مجیبی تورج. (1402). بررسی رابطه بین اخلاق و شکاف خط‌مشی‌های عمومی درحوزه محیط زیست. اخلاق در علوم و فناوری، ۱۸(۲)، ۱۵۶-۱۶۳.
عبدلی محمدآبادی، طیبه؛ احمدپور داریانی، محمود؛ امیری سردری، زهره و کریمی، آصف. (1403). شناسایی مهارت های تیم مدیریتی در توسعه قابلیت های پویا در کسب وکارهای نوپا (مورد مطالعه: کسب‌وکارهای حوزة فناوری اطلاعات). مدیریت فرهنگ سازمانی، 22(4)، 399-411.
کریمی دهکردی، محمد؛ عطاردی، محمدرضا و قیدرلو، کمیل. (1403). آموزه‌های جهانیِ دولت به مثابه پلتفرم برای افزایش مشارکت شهروندی؛ دلالت‌هایی برای خط‌مشی‌گذاران ملی. مجلس و راهبرد، 31(120)، 1-24.
معدنی، جواد؛ زرندی، سعید و جوادی شیخ احمد، امین. (1403). تکامل حکمرانی سالم در بستر خط‌مشی‌گذاری عمومی: رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد. حکمرانی متعالی، 5(1)، 111-133.
نجفی رستاقی، حیدر و ذوالفقارزاده، محمد مهدی. (1402). چالش‌ها و راهکارهای هوشمندسازی فرایند خط مشی گذاری عمومی؛ پیشنهادهایی برای نظام برنامه‌ریزی توسعه در ایران. حکمرانی و توسعه، 3(2), 3-36.
نوری، فرامرز و حسینی، سید صمد. (1403). آسیب‌شناسی اجرای خط‌مشی‌های زیست بوم نوآوری و فناوری در راستای توسعه سرمایه گذاری‌های استانی. حکمرانی متعالی، 4(4)، 81-103.
وحیدزاده، مصطفی وگیوریان، حسن. (1402 تحلیل موانع اجرای خط‌مشی خصوصی‌سازی دربخش صنعت ایران. خط مشی‌گذاری عمومی در مدیریت، 14(52)، 53-67.

References
Abdoli Mohamadabadi, T., Ahmadpour Daryani, M., Amiri Sardrai, Z., & Karimi, A. (2024). Identifying the Skills of the Management Team in the Development of Dynamic Capabilities in New Ventures (Case Study: IT Businesses). Organizational Culture Management, 22(4), 399-411. [In Persian]
Alvani, M. (2023). Public Management. 62th ed, Tehran: Ney. [In Persian]
Ashrafi, S., Arab Hassankhani, M., Farhadi Mahali, A., & Tabari, M. (2024). A model for implementing public policy based on dimensions of social responsibility in medical universities. Public Policy Making in Management, 15(1), 33-48. [In Persian]
Ashrafi, J., zahedi, S. A. S., & Montazeri, M. (2023). Presenting a structural-interpretive model based on identifying and prioritizing the preferences of generation Z of human resources in Iran's government organizations. Organizational Behaviour Studies Quarterly, 12(2), 35-74. [In Persian]
Dagorn, E., Dattilo, M., & Pourieux, M. (2024). The role of populations’ behavioral traits in policy-making during a global crisis: Worldwide evidence. Journal of Economic Behavior & Organization, (226), 103-121
Daneshvar, M., Karimi jafari, F., & Saberi, F. (2023). A systematic review of the impact of leadership styles on knowledge hiding: a meta-analysis approach. Strategic Management of Organizational Knowledge, 6(4), 49-78. [In Persian]
Deltas, G., & Evenett, S. (2024). Language as a trade barrier in public procurement: Evidence from Georgia's policies on English language documentation. The Quarterly Review of Economics and Finance, 48(2), 477-493.
Doa'ai, S., Vakilifard, H. R., & Sarraf, F. (2024). The effect of non-financial factors and management strategies on green performance policy-making. Public Policy-Making in Management, 15(1), 1-19. [In Persian]
Dye, T. (2024). Understanding Public Policy. Translated by Rahman Ghaffari, Tehran: Tehran University. [In Persian]
Fellnhofer, K., & Angelidou, M. (2024). European regional policy making: A challenge for our collective intelligence. Environmental Science & Policy, (162), 223-240.
Hartley, K., & Aldag, A. (2024). Public trust and support for government technology: Survey insights about Singapore's smart city policies. Cities, (154), 592-611.
Hernandez, L., Cuevas-Jimenez, A., De Yta-Castillo, D., avila-Foucat, V., & Espejel, I. (2023). Public policy instruments coherence analysis to address coastal risk in Yucatan, Mexico. Cities, (167), 382-401.
Jorsaraee, A., Farhadi Mahhali, A., Jafari Samimi, A., & Tabari, M. (2023). Finding the Pattern of the Evaluation of Renewable Energy Development Policies Affecting Macroeconomics indicators in Electric Power Industry. Public Administration Perspective, 14(1), 123-160. [In Persian]
Karimi Dehkordi, M., Atarodi, M., & Gheydarloo, K. (2024). Global teachings of Government as a Platform to increase Citizen Participation; Implications for national policy makers. Majlis and Rahbord, 31(120), 1-24. [In Persian]
Lee, J., & Choi, H. (2024) When do we think farther and deeper? Interacting impacts of accountability focus and organizational learning on proactive policy orientation. Journal of Organizational Change Management, 37(5), 909-925.
Madani, J., zarandi, S., & Javadi Sheikh Ahmad, A. (2024). The Evolution of Sound Governance in the Context of Public Policy Making: Utilizing a Grounded Theory Approach. Journal of Exalted Governance, 5(1), 111-133. [In Persian]
Najafi Rastaghi, H., & Zolfaghar Zadeh, M. M. (2023). Challenges and Solutions for Smartening the Public Policy Process; Suggestions for Development Planning System in Iran. Governance and Development Journal, 3(2), 3-36. [In Persian]
Nouri, F. & Hoseini, S. S. (2024). Pathology of the implementation of innovation and technology ecosystem policies in line with the development of provincial investments. Journal of Exalted Governance, 4(4), 81-103. [In Persian]
Piltan, A., Hamidizadeh, A., Karahimoghadam, S. & Chenari, V. (2023). The framework for developing environmental policies: a study with thematic analysis and Delphi techniques. Geography (Regional Planning), 13(50), 520-543. [In Persian]
Rajabi Farjad, H., & Salasi, E. (2024). The effect of organizational policy and organizational culture on organizational attachment with the mediating role of happiness (Case study: Amin University of Police Sciences). Culture in Islamic University, 14(50), 63-90. [In Persian]
Rezaei, F., Tabari, M., Farhadi Mahalli, A., & Mojibi, T. (2023). Designing a Digital Marketing Model Considering Marketing Ethics. Ethics in Science and Technology, 18(2), 156-163. [In Persian]
Rigolon, A., Owusu, R., Leslie, J., Viera, S., Romero, F., & Espiricueta, A. (2024) Non-governmental organizations, green space equity, and policy change: A national study in the US. Urban Forestry & Urban Greening, (101), 178-196.
Stokes, G., & Oliver, S. (2024). Public Participation in Policy and Research. Public Policy Making in Management, (7), 136-147.
Correia, Diogo, Eduardo Feio José, Marques João, Teixeira Leonor. (2023) .Participatory Methodology guidelines to promote citizens participation in decision-making: Evidence Based on a Portuguese case study, Cities Volume https://doi.org/10.1016/j.cities. 2023.104213
Tsani, S., Chitou, C., & Overland, I. (2024). Local content policies: Knowledge stock and future directions for research and policy making in view of the sustainability agenda. Environmental Science & Policy, (162), 153-169.
Vahidzadeh, M., & Givorian, H. (2023). Analysis of the obstacles to the implementation of the privatization policy in the Iranian industrial sector. Public Policy Making in Management, 14(52), 53-67. [In Persian]
Valer Davila, J., Galarza, V., & Monteverde, E. (2024). High-dimensional private and social optimal policy valuation model for non-renewable natural resource extraction projects for multivariate public policy decisions. Resources Policy, (96), 1-17.
Yang, M., & Lin, B. (2024) Making policies more effective: The differentiated impact of work-family conflict on environmental public participation. Environmental Science & Policy, 14(157), 63-81.

متن کامل:



 

 

ارائه الگوی بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد داده بنیاد

 

علی اصغر قلندری 1، محمد محمدی2*، محمدرضا ربیعی مندجین3

 

اطلاعات مقاله	چکیده
نوع مقاله: مقاله پژوهشي       تاریخ دریافت: 07/12/1403 تاریخ پذیرش: 28/05/1404	هدف این پژوهش، طراحی الگویی برای بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی در ایران است. این مطالعه با رویکرد آمیخته (کیفی-کمی) و روش پژوهش اکتشافی انجام شده است. در بخش کیفی، با بهره‌گیری از نظریه داده‌بنیاد و انجام مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته با ۱۵ نفر از خبرگان دانشگاهی و اجرایی، داده‌ها گردآوری و در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شدند. بر این اساس، ۱۵ بعد اصلی و ۶۱ شاخص مؤثر بر مشارکت شهروندان استخراج شد.در بخش کمی، جامعه آماری شامل ۵۳۰ نفر از مدیران اجرایی، نمایندگان ادوار مجلس، و استانداران بود که با استفاده از فرمول کوکران، نمونه‌ای به حجم ۳۱۶ نفر انتخاب و مورد ارزیابی قرار گرفت. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامه‌ای بر مبنای شاخص‌های کیفی بود که روایی و پایایی آن با استفاده از تحلیل عاملی و ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. نتایج حاصل از آزمون فریدمن نشان داد که شاخص‌هایی مانند شفافیت، آموزش عمومی و تعامل مستمر از اولویت بالاتری برخوردارند.در نهایت، الگوی پیشنهادی در قالب یک مدل مفهومی ارائه گردید که به‌صورت نظام‌مند شرایط علی، زمینه‌ای، مداخله‌گر، راهبردها و پیامدهای مشارکت شهروندان در خط‌مشی‌گذاری عمومی را تبیین می‌کند. این الگو می‌تواند مبنایی برای تقویت حکمرانی مشارکتی در نظام سیاست‌گذاری کشور قرار گیرد.
کلیدواژه­ها	مشارکت شهروندان، خط‌مشی‌گذاری عمومی، نظریه داده‌بنیاد، تحلیل مضمون، حکمرانی مشارکتی

 

ناشر: دانشگاه آزاد اسلامي واحد شهرقدس

* نویسنده مسئول: محمد محمدی                                                                        ایمیل: [e-mail]

 

1. گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین المللی کیش، کیش، ایران

2. گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

3. گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران 

 

 

 

 

 

مقدمه

خط‌مشی‌ها، اندیشه ما را در تصمیم‌گیری راهنمایی می‌کنند. خط‌مشی مشخص‌کننده محدوده‌ای است که تصمیم‌های آتی باید در داخل آن اتخاذ شود. خط‌مشی عمومی را به شکل‌های گوناگون و در قالب الفاظ متفاوت تعریف کرده اند، اما به طور ساده می‌توان گفت، خط‌مشی عمومی تصمیمی است که در قبال یک مشکل عمومی اتخاذ می‌شود. یکی از مهم‌ترین ابزارهای مدیریت دولتی نوین خط‌مشی‌های عمومی می‌باشد که چارچوبی رابرای سایر تصمیم‌گیری‌ها فراهم می‌آورد. این مساله لزوم تجزیه و تحلیل خط‌مشی‌های عمومی را به عنوان یک موضوع درخور توجه در مدیریت نوین مطرح می‌سازد (خدابنده باینگی و همکاران، 1401). خط‌مشی‌گذاری عمومی فرآیندی است که در آن دولت ها تصمیمات اساسی را جهت حل مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی اتخاذ می‌کنند. یکی از مهم‌ترین اهداف خط‌مشی‌گذاری عمومی، بهبود کارایی دولت‌ها و ارتقای رضایت عمومی است. این فرایند، نقش حیاتی در تحقق اهداف توسعه پایدار، افزایش شفافیت، کاهش فساد و تخصیص بهینه منابع دارد. خط‌مشی‌گذاری صحیح می‌تواند باعث تسهیل در فرآیندهای اداری و افزایش بهره‌وری در بخش‌های گوناگون دولتی شود. با بکارگیری روش‌های علمی و مبتنی بر شواهد، دولت ها قادرند تصمیم‎هایی بهتر اتخاذ کرده و پاسخ‌گویی خود را به مردم تقویت کنند. از سوی دیگر، اجرای سیاست‌های موثر و منطبق با نیازهای جامعه موجب افزایش اعتماد عمومی و در نهایت، رضایت مردم از عملکرد دولت می‌شود. تحلیل‌ها و بررسی‌های متعدد نشان می‌دهد که شفافیت در فرایندهای تصمیم‌گیری، مشارکت مردم در تدوین خط‌مشی‌ها و به کارگیری فناوری های نوین می‌تواند به بهبود کارایی و رضایت عمومی منجر شود.  هم‌چنین، توجه به ابعاد اقتصادی و اجتماعی در طراحی سیاست‌ها، نقشی اساسی در ایجاد تعادل و پایدار بودن تصمیمات دولتی ایفا می‌کند. در مجموع، خط‌مشی‌گذاری عمومی موثر، راهی برای ارتقای حکمرانی خوب و توسعه پایدار است که تاثیرات عمیقی بر کارایی و  رضایت عمومی خواهد گذاشت(موسوی،1404). اساساً یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین رویکردها جهت نیل به یک یا مجموعه‌ای از اهداف سازمانی، تلاش و تمرکز مدیران آن سازمان بر سه موضوع اتخاذ، اجرا و ارزیابی مجموعه‌ای از سیاست‌های مبتنی بر واقعیت، شناسایی متغیرهای سازمانی و محیطی و در نهایت، قابلیت تعامل با افراد و سازمان‌های دیگر است (عبدلی محمدآبادی و همکاران، 1403). خط‌مشی‌گذاری عمومی یکی از موثرترین ابزارهای دولت ها برای هدایت جامعه به سمت اهداف کلان همچون عدالت اجتماعی و توسعه پایدار است. این فرایند شامل طراحی، اجرا و ارزیابی سیاست‌هایی است که بر ابعاد گوناگون زندگی اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی تاثیر می‌گذارند. عدالت اجتماعی که به توزیع عادلانه منابع، فرصت‌ها و دسترسی به خدمات عمومی اشاره دارد، در مرکز بسیاری از خط‌مشی‌ها قرار دارد. از سوی دیگر، توسعه پایدار  به عنوان چارچوبی برای برقراری تعادل میان نیازهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی نسل های کنونی و آینده مطرح است. خط‌مشی‌گذاری عمومی زمانی موثر خواهد بود که با رویکردی جامع و مشارکتی، به مسائل ساختاری مانند فقر، نابرابری، تبعیض و تخریب محیط زیست پاسخ دهد. در این راستا، مشارکت ذی نفعان، شفافیت در تصمیم‌گیری و پاسخگویی نهادهای عمومی از ارکان اصلی موفقیت سیاست‌ها محسوب می‌شوند (موسوی،1403). این موضوع بویژه برای سازمان‌های مهم و اثرگذار دولتی که سیاست‌های اتخاذ شده آنان به گونه مستقیم بر روند زندگی اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی شهروندان اثرات مستقیمی می‌گذارد بسیار ملموس‌تر است. بنابراین، عدم توجه و تمرکز لازم بر این موضوع، نه موضوعی مهم که بایستی بدان اشاره داشت این است که اجرای صحیح و اصولی فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی نه تنها می‌تواند اهداف مورد نظر را با سرعت، دقت و کیفیت بالاتری محقق کند بلکه پیامدهای مهمی همچون افزایش رضایت شهروندان، ارتقاء تعامل سازنده میان سیاست‌گذاران و شهروندان، افزایش مسئولیت‌پذیری و در نهایت، افزایش انگیزه جهت حل و فصل مشکلات اجتماعی، اقتصادی و .... را به همراه خواهد داشت (یانگ ولین¹، 2024). به بیانی دیگر، خط‌مشی‌گذاری چشم اندازی مثبت از نگرش مردم به راندمان دولت‌ها وارزیابی از عملکردهای اجرایی از رفع نیازهای مردم نسبت به فعالیت‌های ارکان حکمرانی و دولت بشمار می‌رود، به‌گونه‌ای‌ که هر چه خط‌مشی‌گذاری با نیازهای جامعه هماهنگی می‌شوی دارا باشد ارزیابی خط‌مشی‌گذاری دولت از منظر ملت با چشم اندازی خوشایند همراه خواهد بود (هارتلی و آلدوگ²، 2024). درواقع، شهروندان به عنوان اعضای یک جامعه در حوزه‌های گوناگون مشارکت دارند و در برابر این حقوقی که دارند مسئولیت‌هایی نیز در راستای اداره بهتر جامعه و ایجاد نظم بر عهده دارند. لذا، شناخت حقوق شهروندی نقشی موثر در ارتقای حوزه‌های گوناگون دارد (هرناندز³و همکاران، 2023). از سوی دیگر، واقعیت انکارناپذیر جوامع امروزی دلالت بر این موضوع دارد که مشارکت عمومی برای عملکرد یک جامعه دموکراتیک و کثرت‌گرا حیاتی است. به همین سبب، در سال‌های اخیر تلاش‌هایی گسترده جهت مشارکت هرچه می‌شو و سازنده‌تر شهروندان در فرآیندهای خط‌مشی‌گذاری عمومی صورت پذیرفته است (وحیدزاده و گیوریان، 1402).

    مشارکت پذیری اعضای جامعه به عنوان نیاز اجتناب‌ناپذیر عصر ما همه ابعاد انسانی را در سطوح گوناگون فکری، عاطفی و رفتاری تحت پوشش قرار می­دهند. فرایند مشارکت پذیری از رویکردهای متفاوتی قابل توجه است، اما نظام‌مند بودن کنش اجتماعی ایجاب می­کند تا شرایط و موانع فرهنگی مشارکت پذیری اعضای جامعه بررسی شود. امروزه مقوله مشارکت مردم شرط توفیق هر نوع برنامه و رهیافت کلان اقتصادی، اجتماعی و توسعه بشمار می رود و علت این امر نیز گستردگی و تنوع زمینه های مشارکت است بنابراین هرگز نمی­توان به برداشتی محدود از مفهوم فراگیر مشارکت اکتفا کرد(غفاری،1391). 

    مشارکت شهروندان یکی از ارکان اصلی حکمرانی دموکراتیک در عصر حاضر بشمار می‌آید. مشارکت از دیدگاه نظری، کنشی آگاهانه، داوطلبانه و هدفمند است که از راه آن شهروندان می‌توانند در فرآیندهای تصمیم‌گیری عمومی نقش‌آفرینی کنند. در ادبیات خط‌مشی‌گذاری عمومی، مشارکت مردم هم به‌عنوان یک ابزار کارآمد در بهبود کیفیت خط‌مشی‌ها و هم به‌عنوان یک هدف اجتماعی مورد توجه است.در سطح نظری، مشارکت دارای ابعاد گوناگونی شامل شفافیت، پاسخگویی، دسترسی به داده‌ها، آموزش مدنی و نهادسازی مدنی است. پژوهش‌های داخلی و خارجی نیز نشان می‌دهند که ضعف در این ابعاد می‌تواند باعث شکاف در فرآیند خط‌مشی‌گذاری شود. در این میان، ابزارهای فناورانه، ساختار فرهنگی جوامع و میزان اعتماد عمومی نقشی مهم در ارتقاء یا تضعیف مشارکت ایفا می‌کنند.

    معتضدیان و همکاران (1402) در پژوهشی به بررسی و تبیین نحوه مشارکت عمومی در فرایند خط‌مشی‌گذاری (مطالعه موردی: کشور سوئیس) پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که، مشارکت مستقیم فرایندی پایین به بالا است. مهم‌ترین کاستی مشارکت مستقیم، مشارکت نابرابر طبقات اجتماعی است و برای اجتناب از آن بایستی رویه‌های دموکراسی مستقیم ساده باشد. در سوئیس از دو سازوکار ابتکارات مردمی و رفراندوم استفاده می‌شود. بیش‌ترین تمرکز مشارکت مستقیم در مرحله تدوین خط‌مشی‌های عمومی است. مشارکت مستقیم در هر سه سطح ملی، کانتونی و محلی و راجع به تمامی موضوعات استفاده می‌شود. آنچه مشارکت مستقیم را معنادار کرده است، ابزارهای دموکراسی است و در نهایت، سازوکار مشارکتی مورد استفاده و مرحله خط‌مشی تعیین‌کننده تعادل بین دیدگاه عامه و دیدگاه نخبگان است. نتیجه‌گیری: فرهنگ سیاسی مشارکت مستقیم یک فرایند یادگیری جمعی است که برای توسعه نیاز به زمان دارد و هم‌چنین امکان‌هایی برای اصلاح خطاها.

    قربانی زاده و همکاران (1401) با بررسی سناریوهای آینده مشارکت عمومی در خط‌مشی‌گذاری ایران انجام گرفت نشان دادند که آینده مشارکت عمومی در خط‌مشی‌گذاری از پیش معین نیست و متاثر از دو عدم قطعیت است؛ از یک سو نوع حکومت می‌تواند بر وضعیت مشارکت عمومی در خط‌مشی‌گذاری تاثیر بگذارد و از سوی دیگر فرهنگ ملی در این عرصه به دلایل گوناگون می‌تواند مشارکتی یا اقتدارطلبی باشد. بدین ترتیب وضعیت مشارکت عمومی در خط‌مشی‌گذاری متفاوت خواهد بود. در همین رابطه چهار سناریوی دموکراسی تفاهمی (از تقاطع فرهنگ مشارکتی و حکومت دموکراتیک)، دموکراسی اکثریتی (از تقاطع فرهنگ اقتدارطلبی و حکومت دموکراتیک)، اقتدارگرایی انتخاباتی (از تقاطع فرهنگ مشارکتی و حکومت اقتدارگرا) و سیستم بسته (از تقاطع فرهنگ اقتدارگرایی و حکومت اقتدارگرا) مورد بررسی قرار گرفت. عباسی و دانشفرد (1400) در پژوهشی با عنوان: الگوی مشارکت شهروندان در مرحله نخست خط‌مشی‌گذاری عمومی (شناسایی مسائل عمومی) نشان دادند که مشارکت عمومی منجر به افزایش اعتماد عمومی، تقویت کارایی سیاسی شهروندان، ارتقای سطح آرمان های دموکراتیک و بالا بردن کیفیت تصمیم‌ها بد. در بحث مشارکت شهروندان در مرحله اول خط‌مشی‌گذاری عمومی، عارضه یابی و ریشه‌یابی مشکلات نوعی زبان مشترک بین تصمیم‌گیرندگان و عامه مردم ایجاد کرده و از بروز بسیاری سوء تفاهم‌ها و قضاوت‌های نادرست جلوگیری می‌کند. حال اگر شهروندان در عارضه‌یابی و ریشه‌یابی کنار گذاشته شوند و آرای آنها نادیده گرفته شود، به عنوان شهروندانی وفادار و متعهد به آرمان‌های جامعه خود قادر به ایفای نقش نخواهند بود.

    بابایی و همکاران (1398) در پژوهشی مشارکت شهروندان در خط‌مشی‌گذاری (تبیینی بر تجلی حقوق شهروندی در حکمرانی خوب) را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج پژوهش آنان نشان داد که شهروندان به عنوان اعضای یک جامعه در حوزه‌های گوناگون مشارکت دارند و در برابر حقوقی که دارند، مسوولیت هایی را نیز در راستای اداره بهتر جامعه و ایجاد نظم بر عهده می گیرند، و شناخت این حقوق و تکالیف نقش موثری در ارتقای شهروندی دارد. حقوق شهروندی درواقع، مجموعه حقوقی است که افراد به اعتبار موقعیت شهروندی خود دارا می‌باشند و نیز مجموعه قواعدی که بر موقعیت آنان در جامعه حکومت می‌کند. رمضانپور و همکاران (1398) با ارائه الگوی عوامل موثر بر مشارکت نخبگان در فرآیند تدوین خط‌مشی‌های عمومی نظام جمهوری اسلامی ایران به این نتیجه دست یافتند که ایجاد شبکه‌های آموزشی و پژوهشی و فن آوری بین دانشگاه ها و موسسات پژوهشی و سازمان های اجرایی کشور ، تاثیرگذارترین عامل و اصلاح رفتار سیاسی - اجتماعی در سطح ملی، تاثیر پذیرترین عامل در بین عوامل احصا شده است. این پژوهش می‌تواند مبنای عمل خط‌مشی‌گذاران جهت جلب مشارکت نخبگان در نظام خط‌مشی‌گذاری عمومی کشور قرار گیرد.

    کوریا و همکاران⁴ (2023)، در پژوهش خود پیرامون راهکارهای روش‌شناسی مشارکتی برای ترویج مشارکت شهروندان در تصمیم‌گیری (شواهد مبتنی بر مطالعه موردی پرتغالی) نشان دادند که نقش شهروندان برای تبدیل شدن به عوامل فعال در تصمیم‌گیری تکامل یافته است. با این حال، رویه های تعریف خط‌مشی موجود هنوز برای مشارکت دادن شهروندان و مشارکت گروههای خاص طراحی نشده است. افزون بر این، درک علائق و انگیزه‌های شهروندان برای تنظیم روش‌ها و ایجاد روش‌های دموکراتیک که به آنها احساس راحتی و تمایل به مشارکت می‌دهد حیاتی است. در این زمینه این پژوهش به بررسی چگونگی نگاه سیاست‌گذاران به نقش شهروندان در سیاست‌گذاری می‌پردازد.

    سارا جونگ ⁵ (2023)، با بررسی ابزار های دیجیتال و طراحی بهبود مشارکت در سیاست‌گذاری عنوان می‌کند که چگونه می‌توان از ابزارهای دیجیتال و اصول طراحی برای بهبود مشارکت عمومی در سیاست‌گذاری استفاده کرد. مشاوره‌های دولتی اغلب به دلیل غیر قابل در دسترس بودن عموم مردم را درگیر سیاست‌گذاری نمی‌کند. زاعزو⁶ (2024) در پژوهشی به بررسی مشارکت شهروندان در تامین مالی پروژه‌های ملی (مطالعه کاربردی در مورد گسترش کانال سوئز مصر) پرداخت. نتایج این پژوهش نشان داد که شهروندان مصری از انگیزه بالا جهت مشارکت در پروژه ملی کانال سوئز برخوردار بودند و غرق در احساسات و عواطف میهن پرستانه شدند که آنها را مجبور به مشارکت در پروژه ملی کرد این موضوع در آن زمان توسط دولت مصر با انگیزه جوایز مبتنی بر عملکرد شهروندان قوت گرفت. واگنر و همکاران (۲۰۱۶) به شرایط مطلوب آینده مشارکت عمومی در خط‌مشی‌های عمومی از دیدگاه خط‌مشی‌گذاران آلمانی پرداخته‌اند. متفیرهایی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته‌اند عبارتند از: فرصت‌های چندگانه برای مشارکت نقطه تماس مرکزی، درجه‌ بالای شفافیت درگیری عموم با تصمیمات سیاسی؛ مشارکت مدنی اولیه، مشارکت عمومی به‌عنوان مشروع‌سازی، رسانه‌های اجتماعی برای بالا بردن کیفیت تصمیمات، مشارکت الکترونیک، حفظ صلاحیت تصمیم‌گیری، برنامه‌های کاربردی متغیرهای اقتصادی و اجتماعی.

    با توجه به ادبیات و مبانی نظری پژوهش و به استناد نتایج پژوهش هایی که به آنها اشاره رفت وجه ایجابی این پژوهش این است که در صورتی که مولفه‌ها و الگوی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی به شکل واقع بینانه و بروز استخراج نشود، این نقص واکنشی می‌تواند آسیب‌هایی جبران ناپذیر بر رابطه بین حکمرانی و مردم از نظر اعتماد اجتماعی و کاهش سرمایه اجتماعی را ایحاد کند و این سرآغاز آشفتگی‌های اجتماعی در حکمرانی بوجود خواهد آورد و دولت و ملت نمی‌توانند تعامل مثبت داشته باشند این امر وجه تمایز و تفاوت انجام این پژوهش با پژوهش‌های گذشته است. با توجه به اینکه سیاست‌گذاری و تعیین خط‌مشی بدون توجه به نظرات شهروندان منجر به تصمیم‌گیری‌های ناکارآمد می‌شود؛ لذا، طراحی و تدوین الگوی مشارکت شهروندان می‌تواند باعث کاهش جرم و جنایت، توسعه شهری، بهبود حمل و نقل عمومی، افزایش قدرت تصمیم‌گیری در رویارویی با مشکلات و... می‌شود. هم اکنون در کشور ایران شهروندان کم‌تر در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی نقش ایفا می‌کنند؛ به عنوان نمونه موضوع مذکور در شرکت در انتخابات سال‌های اخیر به وضوح دیده می‌شود. بی‌گمان مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی یک ضرورت در هر حکمرانی است. پیش نیاز مشارکت، شهروندان آگاه و توانمند است و برای این منظور تقویت ابزارهای دموکراسی (رسانه‌های آزاد، احزاب قوی، جامعه مدنی قوی) بسیار بااهمیت است چراکه مشارکت شهروندان حاصل دانش شخصی، اعتماد و تبلیغات است. از این رو، وجود احزاب و جامعه مدنی قوی و پاسخگو بسیار مهم است و در غیر این صورت به یکی از نقاط ضعف مشارکت مستقیم تبدیل می‌شود. با توجه به آنچه گفته شد ارائه راهکاری جهت رفع خلاء موجود و افزایش مشارکت شهروندان یکی از دلایل انتخاب موضوع فوق می‌باشد. در این پژوهش، طراحی الگوی بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد داده بنیاد است. بر این اساس، سوال اصلی این پژوهش عبارت است از: الگوی بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی مبتنی بر چه ابعادی است؟

 

روش­شناسی پژوهش

روش پژوهش برحسب هدف، کاربردی؛ برحسب نوع داده، کیفی می‌باشد. این پژوهش از رویکردی کیفی با هدف شناسایی ابعاد و شاخص‌های مطلوب مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی استفاده می‌کند. دلیل انتخاب رویکرد کیفی، نیاز به درک عمیق و جامع از تجربیات و نظرات خبرگان و شهروندان در این زمینه است. از آنجا که هدف اصلی پژوهش، شناسایی شاخص‌ها و ابعاد مطلوب است، روش تحلیل محتوای کیفی به عنوان ابزار اصلی مورد استفاده قرار گرفته است. در بخش کیفی پژوهش، نمونه‌گیری به صورت هدفمند و از میان نخبگان دانشگاهی و متخصصان حوزه سیاست‌گذاری و مدیریت عمومی انجام شد. حجم نمونه بر اساس اشباع نظری تعیین شد و شامل 15نفر از خبرگان بود. در بخش کمی، جامعه آماری پژوهش شامل 530 نفر از مدیران اجرایی و سیاست‌گذاران مرتبط با موضوع پژوهش بود. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 316 نفر تعیین شد. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامه محقق ساخته با 61 گویه بر مبنای یافته‌های کیفی بود. داده‌ها با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل و آزمون هایی نظیر آلفای کرونباخ ،تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون فریدمن برای بررسی پایایی، اعتبار سازه و اولویت بندی شاخص ها استفاده شد. داده‌های این پژوهش از راه مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته و بررسی مستندات گرد‌آوری شده است. مصاحبه‌ها با خبرگان و شهروندان منتخب انجام شد و هر مصاحبه به طور متوسط بین 60 تا 90 دقیقه به طول انجامید و بررسی مستندات مرتبط با مشارکت شهروندان در فرآیندهای خط‌مشی‌گذاری، شامل گزارش‌ها، اسناد دولتی و مقالات علمی نیز مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند تا ابعاد و شاخص‌های موجود در ادبیات موضوع نیز در تحلیل نهایی لحاظ شود. برای گردآوری داده‌ها، از ابزارهای راهنمای مصاحبه یک راهنمای مصاحبه بر اساس اهداف پژوهش و سؤالات کلیدی طراحی شد. این راهنما شامل سؤالاتی در مورد تجربه مشارکت شهروندان، موانع و چالش‌های موجود و شاخص‌های موفقیت مشارکت بود و استخراج کدهای اولیه به روش براون و کلارک (اسـتخراج مفاهیم اولیه از عبارات معنایی نگارش) انجام خواهدگرفت. در گام بعدی شناسایی تم ها (تم هـای اولیه ) وتم‌های فرعی و اصلی سپس بررسی تم‌ها (تجمیع تم‌هـای فرعی بـه تم‌هـای اصلـی) برای تعریف تم‌ها (یکپارچگی، جامعیت و مفید بودن تم) مورد بررسی قرارگرفت. برای تحلیل داده‌های گردآوری شده از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. مراحل تحلیل شامل موارد زیر است:

    کدگذاری باز در این مرحله، داده‌ها به صورت باز کدگذاری شدند تا مضامین و الگوهای اصلی از دل داده‌ها استخراج شوند. این کار به صورت خط به خط انجام گرفت تا هیچ نکته‌ای مهم از قلم نیفتد، کدگذاری محوری پس از شناسایی کدهای اولیه، کدهای مشابه و مرتبط به صورت محوری دسته‌بندی شدند. این کار باعث شد تا ابعاد و شاخص‌های کلیدی مشخص شوند و شناسایی مضامین اصلی: در این مرحله، مضامین اصلی که نمایانگر ابعاد و شاخص‌های مطلوب مشارکت شهروندان بودند، استخراج شدند.

 

یافته­های پژوهش

در این بخش ،نتایج تحلیل مصاحبه های نیمه ساختاریافته در سه مرحله کد گذاری باز، محوری و انتخابی ارائه می‌شود. یافته‌ها در قالب ابعاد کلیدی دسته‌بندی شده اند که مبنای طراحی مدل نهایی مشارکت شهروندان را تشکیل می‌دهند.

    تحلیل مصاحبه‌ها نشان داد که مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری تحت تاثیر عموامل متعددی قرار دارد که در قالب ابعاد مشخصی قابل دسته‌بندی‌اند. این ابعاد در فرآیند کدگذاری باز از مفاهیم پایه استخراج شده و سپس در مراحل بعدی ساختاردهی شدند.

 

یافته­های بخش کیفی

جدول 1. مشخصات دموگرافیک مصاحبه شوندگان در بخش کیفی

ردیف	شاخص		تعداد	درصد
1	جنسیت	مرد	20	80
		زن	5	20
2	تحصیلات	ارشد	10	40
		دکتری	15	60
3	سابقه و تخصص	بین 15 تا 20 سال	12	48
		از 21 تا 25 سال	8	32
		بیش از 25 سال	5	20
4	حوزه فعالیت	سیاست‌گذاری	10	40
		مدیریت	10	40
		محیط زیست	5	20

 

    در بخش کیفی پژوهش، محور اصلی سؤالات پژوهش مربوط به کاوش و اکتشاف عوامل متأثر در خصوص ابعاد، مولفه­ها و شاخص­های مربوط به طراحی الگوی بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی به عنوان مفهوم اصلی بود.

 

گام نخست؛ کدگذاری باز

در مرحله کدگذاری باز، 329 کد اولیه از مجموع مصاحبه‌ها استخراج شد که در گام بعدی در قالب مضامین اولیه و ابعاد اصلی دسته‌بندی شدند. این کدها نمایانگر دغدغه‌ها‌، نیازها و نگرش‌های مشارکت‌کنندگان نسبت به سازو کارهای خط‌مشی‌گذاری عمومی بودند.

    مضامین اولیه در مرحله کدگذاری محوری به 15 بعد اصلی تبدیل شدند که هر یک بیانگر حوزه‌ای از عوامل موثر بر مشارکت شهروندان هستند. از جمله این ابعاد می‌توان به شفافیت، آموزش و یادگیری، فرهنگ‌سازی و فراگیری اشاره کرد.

     فرآیند کدگذاری باز هنگامی به پایان رسید که طبقه‌بندی معناداری پس از چندین بار رونوشت برداری از مصاحبه‌ها بدست آمد که این موضوع در این پژوهش به احصاء 329 کد مفهومی اولیه درکدگذاری باز منتهی شد. نتایج حاصل از کدگذاری باز در قالب جدول 3 تببین شده است:

 

 

 

 

 

جدول 2. ابعاد و شاخص­های مدل

شاخص(کدگزاری باز)	ابعاد (کدگزاری محوری)
رعایت هنجارهای سیاسی و اجتماعی	مسئولیت و تعهد
پاسخگویی در برابر
پذیرش اشتباهات
فرهنگ کار گروهی قدرتمند
قدرت انتقاد پذیری	تعاملات مستمر
ترسیم اهداف مشترک
اشتراک اطلاعات ودانش
رقابت پذیری سازنده
تدوین سرفصل‌های آموزشی نوین	آموزش ویادگیری
استفاده از نیروهای نخبه و توانمند
یاددهی مستمر نیروها وکارمندان
دسترسی آزاد به اطلاعات	شفافیت
وضوح در اهداف و فرآیندها
کارآمدی قوانین بازدارنده
گزارش دهی منظم و دقیق
مسئولیت اجتماعی	فرهنگ‌سازی
تشویق مصرف کنندگان سبز
به کارگیری رویکرد نوآوری سبز
دانش وتجربه مدیران	نگرش و آگاهی مدیران
ذهن آگاهی مدیران
نهادینگی مدیریت سبز
قدرت بالای مانور در شرایط متغیر و بحرانی
تنوع در شرکت کنندگان	فراگیری
عدم تبعیض
نمایندگی مناسب از گروه های گوناگون اجتماعی
دستیابی به تجهیزات مدرن روز	تأسیسات و تجهیزات مدرن
تعامل گسترده با شرکت‌های دانش بنیان داخلی
جایگزینی تاسیسات مستهلک و قدیمی
تعامل گسترده با شرکت‌های موفق خارجی	تکنولوژی وعملیات فنی
تحولات گسترده دیجیتالی در شهرداری‌ها
حاکمیت فناوری
استفاده از پیشنهادات سازنده اجتماعی	سیاست‌گذاری‌های میان‌مدت و بلندمدت شهرداری
تفویض بخشی از مسئولیت‌های اجرایی به طبقات اجتماعی و نمایندگان آنان
شناسایی و اولویت سنجی ضرورت‌های شهری با استفاده از نقطه نظرات طیف‌های گوناگون
شناسایی مستمر فرصت‌ها و تهدیدها	نظارت وارزیابی مستمر
ارزیابی مستمر راهبردها
تدوین سناریوهای گوناگون و پلن‌های متعدد
استفاده از نقطه نظرات کارشناسان و خبرگان
تشکیل کانو‌ن‌های نظارت و پایش مردمی
ارائه الگوهای نوین مصرف به شهروندان	برنامه‌های مدیریت مصرف شهروندان
رعایت مدیریت مصرف برای تمامی طبقات و اقشار
استفاده از ظرفیت رسانه‌ها در آموزش صحیح مصرف
اتخاذ و اجرای الگوهای تشویقی و تنبیهی مناسب
تقویت فرهنگ خود رعایتی
افزایش قدرت قانونی شهرداری	برنامه‌های مدیریت آلاینده‌های شهری
استفاده از سیستم حمل و نقل الکترونیکی
جایگزینی خودروهای قدیمی و آلاینده با استفاده از خودروهای نوین و برقی
مدیریت پسماندها و آلاینده‌های شهری
استفاده از ظرفیت شرکت‌های خصوصی و توانمند	توسعه فضای سبز شهری
افزایش سرانه فضای سبز شهری
تولید و تکثیر گیاهان مقاوم به منظور مدیریت هزینه
تخصیص بودجه لازم و مکفی برای توسعه فضای شهری
افزایش قدرت قانونی طبقات اجتماعی	مشارکت فعال و پویای اجتماعی
پاسخگویی مسئولان در قبال طبقات مردمی
تخصیص امکانات فضای سبز شهری برای تمامی مناطق شهر تهران
افزایش اعتماد میان مردم و مسئولان شهری
ارزیابی پایداری زیست محیطی
سرمایه‌گذاری در حوزه مدیریت انرژی
افزایش رفاه شهری برای شهروندان
ایجاد فضای ارتباطی باز درون و برون‌سازمانی در رسیدن به هدف
افزایش امنیت اخلاقی و هنجاری در فضاهای سبز شهری

    پس از تحلیل کیفی داده‌های کیفی، مدل پارادایمی بدست آمده در قالب شکل 1 نشان داده می‌شود:

 

شکل 1. مدل پارادایمی پژوهش در محیط نرم افزار مکس کیودا  

 

 

 یافته­های بخش کمی

آمار توصیفی

در بخش کمی پژوهش ،از آزمون های آماری مناسب با اهداف پژوهش و نوع داده‌ها استفاده شده است. تحلیل عاملی اکتشافی برای بررسی روایی سازه‌ها و شناسایی ابعاد پنهان شاخص‌های مشارکت شهروندان بکار گرفته شد.

    درخصوص آمار توصیفی در بخش کمی پژوهش بایستی اذعان داشت، از تعداد 285 تن از نمونه‌ها 188نفر مرد (66 درصد) و 97 نفر زن (34 درصد) بوده‌اند. از این تعداد، 45 نفر کم‌تر از 30 سال(8/15درصد)، 85 نفر بین 31 تا 40 سال (9/29 درصد)، 114 نفر بین 41 تا 50 سال (40 درصد) و 41 نفر (3/14 درصد) می‌شو از 51 سال داشته‌اند. در خصوص شاخص تحصیل، 93 نفر دارای مدرک پایین‌تر از کارشناسی (سیکل، دیپلم و کاردانی) (7/31 درصد)، 94 نفر دارای مدرک کارشناسی(32.3 درصد)، 77 نفر دارای مدرک کارشناسی ارشد (28 درصد) و21 نفر دارای مدرک دکتری (8 درصد) بوده‌اند.

 در خصوص شاخص سابقه کاری، تعداد 22 نفر تا 5 سال (8 درصد)، 48نفر تا 10 سال(8/16 درصد)، 81 نفر از 11 تا 15 سال(4/28 درصد)، 82 نفر، 16 تا 20 سال (6/28 درصد) و 52 نفر بیش از 21 سال (2/18) سابقه خدمت داشته‌اند.

 

آمار استنباطی

دراین مرحله، ابتدا جهت تأیید روایی پرسش‌نامه، از روش روایی صوری و بر اساس نظرسنجی از 20 تن از خبرگان و پس از چندین نوبت اصلاحات استفاده شد. بر اساس محاسبه میزان CVR و CVI محدوده آنان برای هر یک از گویه­ها عددی بین 8/0 تا 0/1 را نشان داد. هم‌چنین همانگونه که در فقو اشاره شد، جهت سنجش مدل پرسش‌نامه حاصل از مرحله کیفی پس از تائید پایایی، با استفاده از روش نمونه­گیری خوشه­ای نسبی در میان 285 تن از نمونه­ها توزیع و اطلاعات بدست آمده از این بخش با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی و تائیدی با نرم افزارهای SPSS و  AMOS مورد تحلیل واقع شدند.

 

سوال ویژه نخست: ابعاد الگوی بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی کدامند؟

برای تشخیص این موضوع که آیا تعداد داده­های مورد نظر پژوهش اعم از اندازه نمونه­ها و روابط میان متغیرها، مناسب تحلیل عاملی می‌باشند یا خیر، از شاخص آزمون تناسب کایزر– مایر⁷ و آزمون بارتلت⁸ استفاده شد. آزمون تناسب کایزر– مایر شاخصی از کفایت نمونه­گیری بوده که کوچک بودن هبستگی جزئی میان متغیرها را مورد بررسی قرار می‌دهد. شاخص آزمون تناسب کایزر-مایر این پژوهش در قالب جدول شماره 3 و به شرح زیر بدست آمده است:

 

جدول 3. نتایج شاخص KMO و آزمون بارتلت برای سازه پژوهش

سازه	عدد آزمون تناسب کایزر مایر و آزمون بارتلت
شرایط علی         شرایط زمینه­ای     شرایط مداخله­ای         راهبرد       پیامد	KMO	853/0
	Barttlett	272/1878
	Df	120
	P-Value	0009/0
	KMO	861/0
	Barttlett	364/2017
	Df	120
	P-Value	0009/0
	KMO	782/0
	Barttlett	198/1314
	Df	55
	P-Value	0009/0
	KMO	854/0
	Barttlett	804/3792
	Df	496
	P-Value	0009/0
	KMO	938/0
	Barttlett	066/1613
	Df	105
	P-Value	0009/0

 

    جدول بالا، نشانگراین موضوع است که مقدار كفايت نمونه‌برداري یا  KMOبرای شرایط علی معادل 853/0، برای شرایط زمینه‌ای معادل 861/0، برای شرایط مداخله‌گر معادل 782/0، برای راهبردها معادل 854/0 و در نهایت، برای پیامدها معادل 829/0 بوده است. مقادیر مذکرو نشان دهنده این موضوع هستند که گذشته از كفايت نمونه‌برداري، اجراي تحليل عاملي بر پايه ماتريس همبستگي مورد مطالعه نيز دارای قابلیت توجيه می‌باشند.

 

مرحله دوم؛ کدگذاری محوری

در مرحله دوم که با عنوان کدگذاری محوری از آن یاد می‌شود، پژوهشگر یکی از طبقات را به مثابه طبقه محوری قرار داده و از آن به عنوان پدیده محوری مورد تحلیل قرار داده و در ادامه میزان ونحوه ارتباط سایر طبقات با آن را تعیین می‌کند. این ارتباط با سایر طبقات، می‌تواند در قالب پنج عنوان کلی صورت پذیرد:

1- شرایط علّی 2- راهبردها 3- بسترحاکم 4- شرایط مداخله‌گر 5- پیامدها

 

مرحله سوم؛ کدگذاری انتخابی

کدگذاري گزینشی یا انتخابی فرآیندی است که بر اساس آن، روند انتخاب مقوله اصلی به صورت مـنظم و سیسـتماتیک آن بـا سایر مقوله‌ها، اعتبار بخشیدن به روابط و پرکردن جاهاي خالی با مقولاتی که نیاز به اصلاح و گسترش دارند. این روند شـامل چندین گام است. گام نخست، متضمن توضیح خط اصلی داستان است. گام دوم، ارتباط مقولات تکمیلی بر پایه مقوله اصلی با استفاده از یک پارادایم که در کدگذاري محـوري توصـیف شده است. گام سوم، مرتبط ساختن مقولات به یکدیگر درسطح بعدي است. گام چهارم، به تأیید رساندن آن روابط در قبال داده‌ها است. آخرین گام، تکمیل مقولاتی است که اصلاح و یا نیاز به بسط و گسترش دارند.

 

جدول 4. عوامل استخراج شده و درصد واریانس تبیین شده توسط ابعاد مدل پارادایمی

ابعاد	مقادیر ویژه اولیه			مجموع توان دوم بارهای عاملی استخراج شده			مجموع توان دوم بارهای عاملی بعد از چرخش واریماکس
مسئولیت و تعهد	کل	در صد از واریانس	درصد از واریانس تجمعی	کل	در صد از واریانس	درصد از واریانس تجمعی	کل	در صد از واریانس	درصد از واریانس تجمعی
تعاملات مستمر	64/5	27/35	27/35	64/5	27/35	27/35	38/3	15/21	15/21
آموزش ویادگیری	74/1	90/10	17/46	74/1	90/10	17/46	17/3	84/19	00/41
شفافیت	64/1	26/10	44/56	64/1	26/10	44/56	46/2	36/15	35/56
فرهنگ‌سازی	39/5	71/33	71/33	39/5	71/33	71/33	71/3	22/23	22/23
نگرش و آگاهی مدیران	33/2	56/14	27/48	33/2	56/14	27/48	02/3	85/18	07/42
فراگیری	83/1	46/11	74/59	83/1	46/11	74/59	80/2	49/17	56/59
تأسیسات و تجهیزات مدرن	60/3	70/32	70/32	60/3	70/32	70/32	76/2	13/25	13/25
تکنولوژی وعملیات فنی	49/2	68/22	38/55	49/2	68/22	38/55	55/2	14/23	27/48
سیاست‌گذاری‌های میان‌مدت و بلندمدت شهرداری	49/1	58/13	95/68	49/1	58/13	95/68	28/2	69/20	95/68
نظارت وارزیابی مستمر	98/7	94/24	94/24	98/7	94/24	94/24	56/4	26/14	26/14
برنامه‌های مدیریت مصرف شهروندان	71/2	46/8	40/33	71/2	46/8	40/33	81/3	91/11	17/26
برنامه‌های مدیریت آلاینده‌های شهری	53/2	91/7	31/41	53/2	91/7	31/41	61/3	27/11	44/37
توسعه فضای سبز شهری	62/1	08/5	38/46	62/1	08/5	38/46	86/2	94/8	38/46
مشارکت فعال و پویای اجتماعی	32/1	78/8	84/48	32/1	78/8	84/48	06/3	38/20	68/48

 

    برای بررسی مدل پژوهش از تحلیل عاملی تائیدی مرتبه دوم استفاده شده که نتایج در جدول 5 به شرح زیر آمده است:

 

جدول 5. تحلیل عاملی مرتبه دوم ابعاد تبیین­کننده مدل پارادایمی پژوهش

ابعاد سازه الگوی بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی	ضرایب استاندارد	مقادیر t	P-Value	نتایج
مسئولیت و تعهد	59/0	715/6	0009/0	معنی­دار است.
تعاملات مستمر	78/0	347/8	0009/0	معنی­دار است.
آموزش ویادگیری	75/0	224/8	0009/0	معنی­دار است.
شفافیت	60/0	013/6	0009/0	معنی­دار است.
فرهنگ‌سازی	67/0	692/6	0009/0	معنی­دار است.
نگرش و آگاهی مدیران	56/0	179/6	0009/0	معنی­دار است.
فراگیری	61/0	847/5	0009/0	معنی­دار است.
تأسیسات و تجهیزات مدرن	39/0	820/3	0009/0	معنی­دار است.
تکنولوژی وعملیات فنی	41/0	654/3	0009/0	معنی­دار است.
سیاست‌گذاری‌های میان‌مدت و بلندمدت شهرداری	56/0	807/6	0009/0	معنی­دار است.
نظارت وارزیابی مستمر	77/0	866/8	0009/0	معنی­دار است.
برنامه‌های مدیریت مصرف شهروندان	73/0	833/9	0009/0	معنی­دار است.
برنامه‌های مدیریت آلاینده‌های شهری	59/0	421/7	0009/0	معنی­دار است.

    ازآنجایی که نتایج (پیامد) دارای دو بعد است، لذا، اجرای تحلیل عاملی مرتبه دوم برای آن امکان‌پذیر نخواهد بود. از دیگاه نمونه­ها، ابعاد پانزده­گانه مدل اکتشافی به عنوان سازه­های مدل بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی، تاثیرمعناداری دارد.

 

سوال ویژه دوم: روابط بین ابعاد الگوی بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی چگونه است؟

برای بررسی سوال دوم پژوهش با استفاده از تحلیل مسیر در مدل­ پژوهش به بررسی روابط بین ابعاد الگوی مطلوب توسعه فضای سبز کلانشهر تهران پرداخته­شد. شکل 2، خروجی اثرات و روابط میان هر یک از ابعاد مدل را در حالت ضرایب استاندارد نشان می­دهد:

 

شکل 2. مدل پارادایمی پژوهش در حالت ضرایب استاندارد

 

جدول 6. تحلیل مسیر مدل پارادایمی پژوهش

مسیرها	ضرایب استاندارد	مقادیر t	P-Value	نتایج
شرایط علی بر مقوله اصلی	59/0	379/5	0009/0	معنی­دار است.
مقوله اصلی بر راهبردها (راهکارها)	22/0	018/3	0009/0	معنی­دار است.
شرایط زمینه ای بر راهبردها (راهکارها)	57/0	018/4	016/0	معنی­دار است.
شرایط مداخله ای بر راهبردها (راهکارها)	49/0	194/3	0009/0	معنی­دار است.
راهبردها (راهکارها) ربر نتایج (پیامدها)	70/0	650/4	0009/0	معنی­دار است.

 

سوال ویژه سوم: اولویت­بندی هر یک از ابعاد الگوی بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی چگونه است؟

با توجه به اینکه در بخش مربوط به تحلیل عاملی تایید مرتبه دوم به اولویت­بندی هریک از ابعاد تبیین­کننده الگوی بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی پرداخته شد، در این بخش، بررسی اولویت­ها با استفاده از آزمون فریدمن انجام شد. بیش‌ترین اولویت از لحاظ عملکردی مربوط به متغیر نتایج با میانگین رتبه 27/4، دومین اولویت مربوط به مقوله اصلی با میانگین رتبه 26/4، سومین اولویت مربوط به شرایط مداخله­ای با میانگین رتبه 54/3، چهارمین اولویت مربوط به راهبرد با میانگین رتبه 39/3، پنجمین اولویت مربوط به شرایط زمینه­ای با میانگین رتبه 01/3 و کم‌ترین اولویت از لحاظ عملکردی مربوط به مقوله علی با میانگین رتبه 53/2 بوده است. در شرایط علی، ‌بیش‌ترین اولویت از لحاظ عملکردی مربوط به بعد مسئولیت و تعهد با میانگین رتبه 16/2 و کم‌ترین اولویت از لحاظ عملکردی مربوط به بعد آموزش ویادگیری با میانگین رتبه 76/1 بوده است. در شرایط زمینه­ای، ‌بیش‌ترین اولویت از لحاظ عملکردی مربوط به بعد نگرش و آگاهی مدیران با میانگین رتبه 28/2 و کم‌ترین اولویت از لحاظ عملکردی مربوط به بعد تدوین شفافیت با میانگین رتبه 69/1 بوده است. در شرایط مداخله­ای، ‌بیش‌ترین اولویت از لحاظ عملکردی مربوط به بعد فراگیری با میانگین رتبه 24/2 و کم‌ترین اولویت از لحاظ عملکردی مربوط به بعد تکنولوژی و عملیات فنی با میانگین رتبه 62/1 بوده است. در راهبردها، ‌بیش‌ترین اولویت از لحاظ عملکردی مربوط به بعد نظارت و ارزیابی مستمر با میانگین رتبه 99/2 و کم‌ترین اولویت از لحاظ عملکردی مربوط به بعد برنامه‌های مدیریت آلاینده‌های شهری با میانگین رتبه 94/1 بوده است. در نتایج، ‌بیش‌ترین اولویت از لحاظ عملکردی مربوط به بعد مشارکت فعال و پویای اجتماعی با میانگین رتبه 58/1 و کم‌ترین اولویت از لحاظ عملکردی مربوط به بعد توسعه فضای سبز شهری با میانگین رتبه 42/1 بوده است.در نهایت، با توجه به نتایج حاصله از مرحله کیفی و کمی پژوهش، الگوی بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی، بشرح زیر ارائه می­شود:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 3. ارائه الگوی بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی 

 

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

این پژوهش با هدف طراحی الگویی برای بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی در ایران است. این مطالعه با رویکرد آمیخته (کیفی-کمی) و روش پژوهش اکتشافی انجام شده است. اساساً مفهوم خط‌‌مشی‌گذاری عمومی در مفهوم اصلی خود به معنای اتخاذ واجرای مجموعه سیاست‌هایی است تا بر اساس آن اهداف مورد نظر اجتماعی و با حضور و مشارکت سازنده مردمی محقق شود. در این فرآیند در گام نخست بایستی مسأله یا چالش اصلی شناسایی و در ادامه در خلال فرآیندهای متوالی به ارائه راهکارها، اجرای درست، ارزیابی مستمر، استفاده از اطاق فکر سازنده و نیروهای متخصص و توانمند مبادرت نمود. نکته‌ای مهم که در خصوص خط‌مشی‌گذاری عمومی بایستی به آن اشاره داشت وضعیت مشارکت اجتماعی است. توجه لازم به این موضوع و ایجاد انگیزه در میان اقشار گوناگون اجتماعی، نه تنها می‌تواند به شناسایی هر چه بهتر مسائل کمک شایانی کند بلکه در ادامه نیز به ارائه راه حل‌های واقع بینانه و متعددی برای حل آن مسائل منجر و پیامدی مهم با عنوان مشارکت سازنده مردمی و رضایت از مسئولان را به همواره خواهد داشت. بنابراین، بایستی اذعان داشت که با وجود آنکه مبنای اصلی اتخاذ و اجرای سیاست‌ها وتصمیمات دولت ونهادهای وابسته به آن است، اما حضور و مشارکت نهادهای گوناگون غیردولتی و مردمی در اجرای هرچه بهتر و اصولی‌تر تصمیمات مذکور بسیار کارگذار خواهد بود. بنابراین، دو شاخصه اصلی خط‌مشی‌گذاری عمومی را بایستی: 1. یک الگوی عملگرایانه نه انتزاعی دانست و 2. فرآیند خط‌مشی‌گذاری اقدامی است جمعی و مبتنی بر تعامل و پویایی در یک محیط اجتماعی.

    در راستای ارائه مدل مطلوب مورد نظر از روش آمیخته اکتشافی بهره برده وضمن انجام مصاحبه‌های عمیق وتخصصی با نخبگان علمی و اجرایی این موضوع، به 15 بعد دست یافتند. در شرایط علی، ابعاد مسئولیت و تعهد، تعاملات مستمر و آموزش و یادگیری؛ در شرایط زمینه‌ای ابعاد شفافیت، فرهنگ‌سازی، نگرش و آگاهی مدیران؛ در شرایط مداخله‌ای ابعاد فراگیری، تأسیسات و تجهیزات مدرن وتکنولوژی وعملیات فنی؛ در راهبرد نیز ابعاد سیاست‌گذاری‌های میان‌مدت و بلندمدت شهرداری، نظارت وارزیابی مستمر و برنامه‌های مدیریت مصرف شهروندان و برنامه‌های مدیریت آلاینده‌های شهری و در نهایت، در پیامد دو بعد اصلی توسعه فضای سبز شهری و مشارکت فعال و پویای اجتماعی بدست آمد. در ادامه و طبق نتایج بخش کمی، داد ابعاد مسئولیت و تعهد به ترتیب دارای (ضریب مسیر 59/0، مقادیر تی 715/6 و مقدار 0009/0p-value )، تعاملات مستمر (78/0، 347/8 و 0009/0)، آموزش و یادگیری (75/0، 224/8 و 0009/0)، تدوین بسته مالیاتی سبز (6/0، 013/6 و 0009/0)، فرهنگ‌سازی (67/0، 692/6 و 0009/0)، نگرش و آگاهی مدیران (56/0، 179/6 و 0009/0)، فراگیری (61/0، 847/5 و 0009/0)، تأسیسات و تجهیزات مدرن (39/0، 82/3 و 0009/0)، تکنولوژی و عملیات فنی (41/0، 654/3 و 0009/0)، سیاست‌گذاری‌های میان‌مدت و بلندمدت شهرداری (56/0، 807/6 و 0009/0)، نظارت وارزیابی مستمر (77/0، 866/8 و 0009/0)، برنامه‌های مدیریت مصرف شهروندان(73/0، 833/9 و 0009/0)، برنامه‌های مدیریت آلاینده‌های شهری (59/0، 421/7 و 0009/0) می‌باشند.

    یافته‌های این پژوهش با یافته‌های پژوهش‌های معتضدیان و همکاران (1402)، قربانی زاده و همکاران (1401)، عباسی و دانشفرد (1400)، بابایی و همکاران (1398)، رمضان پور و همکاران (1398)، کوریا و همکاران (2023) و ساراجونگ (۲۰۲۳) همسو و هم‌راستا بوده است.

    در توضیح و تبیین نتایج این پژوهش می‌توان گفت بهینه‌سازی مشارکت شهروندان در فرایند خط‌مشی‌گذاری به معنای  طراحی و اجرای سازوکارهایی است که حضور فعال، آگاهانه و مؤثر مردم را در مراحل گوناگون سیاست‌گذاری عمومی تضمین کند. این امر نه‌تنها مشروعیت و پاسخگویی سیاست‌ها را افزایش می‌دهد بلکه به بهبود کیفیت تصمیم‌گیری‌ها منجر می‌شود. استفاده از نظرسنجی‌ها، جلسات عمومی یا پلتفرم‌های دیجیتال برای تشخیص دغدغه‌های شهروندان، تشکیل گروه‌های کاری متشکل از ذی‌نفعان، برگزاری کمپین‌های ایده‌پردازی یا مشورت با نهادهای مدنی، مکانیسم‌هایی مانند رفراندوم، مشارکت در شوراهای محلی یا رأی‌گیری الکترونیک برای انتخاب گزینه‌ها، مشارکت داوطلبانه در اجرا (مانند برنامه‌های جامعه‌محور) و گزارش‌دهی مردمی از راه اپلیکیشن‌ها، بازخوردگیری از شهروندان درباره اثربخشی سیاست‌ها و اصلاح آنها می‌تواند در تحقق این مهم موثر باشد. بهینه‌سازی مشارکت شهروندان نیازمند ترکیبی از قانون‌گذاری شفاف و فرهنگ‌سازی است. اگر این فرایند بدرستی طراحی شود، می‌تواند به کاهش شکاف بین دولت و ملت، افزایش اعتماد عمومی و تحقق خط‌مشی‌های پایدارتر بینجامد.

 

محدودیت‌های پژوهش

یکی از محدودیت های این پژوهش، تمرکز آن بر داده‌های کیفی و تحلیل مصاحبه‌ها بوده است که ممکن است تعمیم نتایج را محدود کند. هم‌چنین، محدودیت زمانی و عدم دسترسی به برخی نخبگان کلیدی در فرآیند مصاحبه ها، دامنه تحلیل را تا حدی تحت تاثیر قرار داده است. از سوی دیگر، تمرکز پژوهش بر سیاست‌گذاری در سطوح ملی، موجب شده است که ابعاد مشارکت در سطح ملی یا شهری کم‌تر مورد بررسی قرار گیرد.

 

پیشنهادهای مبتنی بر یافته‌های پژوهش

ü       بر اساس یافته‌های پژوهش پیشنهاد می‌شود، در قالب یک برنامه‌ریزی مدون و مبتنی بر واقع‌گرایی و تأمین زیرساخت‌های لازم، ابتدا راهبردهای کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت طراحی و سپس در فرآیندی منظم و هدفمند و تحت نظارت کمیته‌های راهبردی و تخصصی به اجرا گذارده شود و در ادامه نیز مستمراً تحت ارزیابی قرار گیرد تا نواقص موجود به بهترین نحو شناسایی شود.

ü       پیشنهاد می‌شود که نهادهای سیاست‌گذار به صورت منظم و سیستماتیک اطلاعات مرتبط با خط‌مشی‌ها را به‌روز کنند و در دسترس عموم قرار دهند. این کار می‌تواند از راه وب‌سایت‌های دولتی، اپلیکیشن‌های موبایل و رسانه‌های اجتماعی صورت گیرد.

ü       پیشنهاد می‌شود سیاست‌گذاران مکانیزم‌هایی ایجاد کنند که در آن شهروندان بتوانند به صورت مستقیم در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت کنند. برای مثال، می‌توان از روش‌های دموکراسی مشارکتی یا بودجه‌ریزی مشارکتی استفاده کرد.

ü       پیشنهاد می‌شود سیاستگذاران با ایجاد سامانه‌های پاسخگویی و گزارش‌دهی منظم به شهروندان در مورد اجرای خط‌مشی‌ها و پیامدهای آن‌ها اطلاع رسانی کنند تا اعتماد شهروندان به نهادهای دولتی تقویت شود.

 

منابع

خدابنده بایگی، علی.، معدنی، مرتضی.، و خلیلی نسب، مهدی. (1401)،بررسی اجمالی مفاهیم خط‌مشی‌گذاری عمومی وفرایند تصمیم‌گیری،نهمین کنفرانس بین المللی دانش و فناوری علوم تربیتی مطالعات اجتماعی و روانشناسی ایران،تهران

عبدلی محمدآبادی، طیبه.، احمدپور داریانی، محمود.، امیری سردری، زهره.، و کریمی، آصف. (1403). شناسایی مهارت های تیم مدیریتی در توسعه قابلیت های پویا در کسب وکارهای نوپا (مورد مطالعه: کسب‌وکارهای حوزه فناوری اطلاعات). مدیریت فرهنگ سازمانی، 22(4)، 399-411.

قربانی زاده، وجه اله.، معتضدیان، رسول.، حسین پور، داوود.، و رهبر، عباسعلی. (1400).سناریوهای آینده ی مشارکت عمومی در خط‌مشی‌گذاری ایران .45(1) .204-181.

معتضدیان، رسول. (1402). بررسی و تبیین نحوه مشارکت عمومی در فرآیند خط‌مشی‌گذاری (مطالعه موردی :کشور سوئیس). فصلنامه مدیریت دولتی تطبیقی .1(1) .101-71.

موسوی، سیدعلی. (1403)،خط‌مشی‌گذاری عمومی و تاثیر آن بر عدالت اجتماعی و توسعه پایدار، https://civilica.com/doc/2291153

وحیدزاده، مصطفی.، و گیوریان، حسن. (1402 تحلیل موانع اجرای خط‌مشی خصوصی‌سازی دربخش صنعت ایران. خط‌مشی‌گذاری عمومی در مدیریت، 14(52)، 53-67.

 

Correia, D., Eduardo Feio, J., Marques, J., & Teixeira, L. (2023). .Participatory Methodology guidelines to promote citizens participation in decision-making: Evidence Based on a Portuguese case study, Cities Volume https://doi.org/10.1016/j.cities. 2023.104213

Hartley, K., & Aldag, A. (2024). Public trust and support for government technology: Survey insights about Singapore's smart city policies. Cities, (154), 592-611.

Hernandez, L., Cuevas-Jimenez, A., De Yta-Castillo, D., avila-Foucat, V., & Espejel, I. (2023). Public policy instruments coherence analysis to address coastal risk in Yucatan, Mexico. Cities, (167), 382-401.

Yang, M., & Lin, B. (2024) Making policies more effective: The differentiated impact of work-family conflict on environmental public participation. Environmental Science & Policy, 14(157), 63-81.

 

 

 

---

[1] . Yang & Lin

[2] . Hartley & Aldag

[3] . Hernandez

[4] . Correia, Diogo, Eduardo Feio José, Marques João, Teixeira Leonor

[5] . Sarah Jeong

[6] . Zaazou

[7] 1. KMO (Kaiser-Meyer-Olkin Measure of sampling Adequacy) 

[8] 2. Bartlets Test of sphericity

 

 

Presenting a Model for Optimizing Citizen Participation in the Public Policy-Making Process with a Data-Based Approach

 

Aliasghar Ghalandari1, Mohammad Mohammadi *2, Mohammadreza RabieeMandejin3

 

,Abstract	Article Info
The aim of this study is to design an optimized model for citizen participation in the public policy-making process in Iran. This applied research employed a mixed-methods (qualitative-quantitative) and exploratory approach. In the qualitative phase, using grounded theory and semi-structured interviews with 15 academic and executive experts, data were collected and analyzed through open, axial, and selective coding. As a result, 15 main dimensions and 61 indicators affecting citizen participation were identified. In the quantitative phase, the statistical population consisted of 530 senior managers, former members of parliament, and former provincial governors. Based on Cochran’s formula, a sample of 316 individuals was selected. A researcher-made questionnaire, derived from the qualitative findings, was used to collect data. The reliability and validity of the instrument were confirmed through Cronbach’s alpha and exploratory factor analysis. The Friedman test results showed that indicators such as transparency, public education, and continuous interaction had the highest priorities. Finally, a conceptual model was proposed that systematically explains the causal, contextual, intervening, strategic, and consequential conditions of citizen participation in public policy-making. This model can serve as a framework for enhancing participatory governance in the national policy system.	Article type: Research Article
Citizen Participation, Public Policy-Making, Grounded Theory, Thematic Analysis, Participatory Governance	Keywords

 

 

Publisher: Islamic Azad University Qods Branch

Corresponding Author: Mohammad Mohammadi

Email: [e-mail]

 

1. Department of Public Administration, Faculty of Management, Islamic Azad University, Kish International Branch, Kish, Iran

2. Department of Public Administration, Faculty of Management, Islamic Azad University, Tehran Center Branch, Tehran, Iran (Corresponding Author)

3. Department of Public Administration, Faculty of Management, Islamic Azad University, Tehran Center Branch, Tehran, Iran