آسیب‌شناسی اجرای خط‌مشی‌های سلامت اداری با رویکرد حکمرانی خوب در سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی

محورهای موضوعی : خطمشی‌گذاری عمومی در مدیریت

رستم درخشان ¹ , نازنین پیله وری ²

1 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رامهرمز
2 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاد گار امام (ره)

تاریخ دریافت : 1397/02/22 تاریخ پذیرش : 1398/09/05 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه: سلامت اداری, اجرای خطمشی, حکمرانی خوب,

چکیده مقاله :

زمینه: در مدیریت دولتی، اصول حکمرانی خوب پارادایم جدیدی است که بر نقش مدیران دولتی در فراهم آوردن خدمات با کیفیت بالا و عرضة آن به شهروندان و گروه‌های گوناگون تأکید دارد. هدف اصلی: هدف این پژوهش آسیبشناسی اجرای خطمشیهای سلامت اداری با رویکرد حکمرانی خوب ، بهمنظور بیان راهکارهایی برای اجرای خط‌مشی‌های سلامت اداری است. روش‌ها: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش اجرا توصیفی- پیمایشی است. جامعة آماری پژوهش 408 نفر از مدیران و کارکنان سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی می‌باشند و براساس فرمول کوکران، تعداد 198 نفر به‌منزلة نمونة آماری در نظر گرفته شدهاند. روش نمونهگیری طبقهای است و در داخل طبقات، روش تصادفی ساده به‌کار رفته است. ابزار جمعآوری اطلاعات پرسشنامهای محققساخته بوده که روایی آن از طریق خبرگان و تحلیل عاملی تأییدی و پایایی آن از طریق محاسبة آلفای کرونباخ (89/0) تأیید شده است. یافته های پژوهش: این پژوهش نشان میدهد که در ابعاد کیفیت مقررات، حاکمیت قانون، پاسخگویی و شفافیت بهترتیب بیشترین فاصله بین وضع موجودووضع مطلوب وجود دارد و در مراحل بعدی، بهترتیب ابعاد عدالت و انصاف، اثربخشی و کارآیی و نتیجهگرایی قرار دارد. نتیجه گیری:برای رسیدن به اهداف پژوهش وکاهش فاصله بین وضع موجودووضع مطلوب هریک ازابعاد، آسیبهاشناسایی وراهکارهایی عرضه شده است.

چکیده انگلیسی:

Background: In public management, the good governance principles is a new paradigm that emphasis on public managers role in providing high quality services and offering them to citizens and different groups. Goal: The main aim of present research implementation pathology of administrative integrity policies with the good governance approach to present the solutions for implementing the administrative integrity policies. Methods: This is a descriptive-applied study and used the explorative, survey, content analysis, combined and experimental methods. The statistical society of research included 408 persons among managers and personnel of Jahad Keshavarzi Organization of Markazi Province that based on Cochran’s formula, 198 persons selected as research sample among them by stratified simple randomly sampling method. The author’s made questionnaire used as data gathering tool that its validity verified by experts and by confirmative agent analysis and its reliability verified by calculating the Cronbach’s alpha coefficient (0.89). Findings: The research findings show that in dimensions of provisions quality, the law reign, responsiveness and transparency respectively, the most distance exist between current situation and the ideal situation. Conclusions: To reach the research goals and reduce this distance for any of these dimensions, some pathologies and solutions provided in present research.

متن کامل:



آسیب‌شناسی اجرای خط‌مشی‌های سلامت اداری با رویکرد حکمرانی خوب در سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی

 

 

چکیده

زمینه: در مدیریت دولتی، اصول حکمرانی خوب پارادایم جدیدی است که بر نقش مدیران دولتی در فراهم آوردن خدمات با کیفیت بالا و عرضة آن به شهروندان و گروه­های گوناگون تأکید دارد.

هدف اصلی: هدف این پژوهش «آسیب‌شناسی اجرای خط‌مشی‌های سلامت اداری با رویکرد حکمرانی خوب »، به‌منظور بیان راهکارهایی برای اجرای خط­مشی­های سلامت اداری است.

روش­ها: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش اجرا توصیفی- پیمایشی است. جامعة آماری پژوهش 408 نفر از مدیران و کارکنان سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی می­باشند و براساس فرمول کوکران، تعداد 198 نفر به‌منزلة نمونة آماری در نظر گرفته شده‌اند. روش نمونه‌گیری طبقه‌ای است و در داخل طبقات، روش تصادفی ساده به‌کار رفته است. ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته بوده که روایی آن از طریق خبرگان و تحلیل عاملی تأییدی و پایایی آن از طریق محاسبة آلفای کرونباخ (89/0) تأیید شده است.

یافته های پژوهش: این پژوهش نشان می‌دهد که در ابعاد کیفیت مقررات، حاکمیت قانون، پاسخگویی و شفافیت به‌ترتیب بیشترین فاصله بین وضع موجود و وضع مطلوب وجود دارد و در مراحل بعدی، به‌ترتیب ابعاد عدالت و انصاف، اثربخشی و کارآیی و نتیجه‌گرایی قرار دارد.

نتیجه گیری: برای رسیدن به اهداف پژوهش و کاهش فاصله بین وضع موجود و وضع مطلوب هریک از ابعاد، آسیب‌ها شناسایی و راهکارهایی عرضه شده است.

 

کلمات کلیدی: اجرای خط‌مشی، سلامت اداری، حکمرانی خوب

مقدمه

رویکرد نوین به نقش حاکمیت در جامعه یکی از تغییراتی است که در حوزۀ نظر و عمل در خط‌مشی‌گذاری پدید آمده است. این رویکرد، جدید که پارادایم حکمرانی شناخته شده، نقشی متفاوت برای حاکمیت قائل است و وظیفۀ حاکمیت را ایجاد فضایی می‌داند که در آن همۀ عناصر حاکمیتی و غیرحاکمیتی بتوانند با همدیگر تعامل و مشارکت داشته باشند (دانایی‌فرد و همکاران، 1392: 28). حاکمیت مهم‌ترین نقش را هم در شکل‌گیری و پدید آمدن فساد دارد و امکان آن را نیز دارد که در این زمینه نقش کنترلی داشته باشد. طرح و اجرای قوانین و مقررات درست از یکسو و داشتن نظام سیاسی قانونمند و فارغ از جنجال‌های سیاسی، از سویی دیگر، چه‌بسا در کاهش فسادهای خرد و کلان در جامعه مؤثر باشد. بنابراین، یکی از ابعاد مهم ارزیابی حاکمیت‌ها توان آنها در کنترل فساد است (دانایی‌فرد و همکاران، 1392: 37).

بدین‌ترتیب، میان بهبود حکمرانی و کاهش فساد رابطه‌ای دوسویه برقرار است. به هر میزان شاخص‌های حکمرانی بهبود یابد، شاخص‌های فساد کاهش خواهد یافت. بنابراین، یکی از راه‌های کاهش فساد افزایشِ شاخص‌های حکمرانی خوب در نظام اداری، سیاسی و اجتماعی خواهد بود (قلی‌پور، 1387: 107).

زمانی فسادهای اداری و بوروکراتیک کاهش خواهد یافت که نظام بوروکراتیک اجزایی از شفافیت، پاسخگویی، اجماع‌محوری، مشارکت، قانون‌محوری، کارآیی و اثربخشی، مسئولیت‌پذیری، فرایندمحوری به‌جای فردمحوری، استقلال عمل نهادها و نظام انتخاباتی صحیح را در اختیار داشته باشد. همۀ این موارد ویژگی‌های حکمرانی خوب به‌شمار می‌روند (قلی‌پور، 1387: 107).

سلامت دستگاه اداری و کم بودن فساد و برخورد با آن در نحوۀ اجرای خط‌مشی‌ها تأثیر خواهد گذاشت (دانش‌فرد، 1392: 152). عملیات و اقدامات سازمان‌ها و مؤسسات مجری و چگونگی انجام دادن آنها را «اجرای خط‌مشی» می‌نامند. این عملیات و اقدامات به پیاده‌سازی برنامه‌ها و رویه‌های تعیین‌شده در مرحلۀ شکل‌گیری خط‌مشی می‌انجامد (دانش‌فرد، 1388: 230).

این پژوهش اجرای خط‌مشی‌های سلامت اداری با رویکرد حکمرانی خوب را در سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی آسیب‌شناسی می‌کند تا، در نهایت، راهکارهایی برای بهبود اجرای خط‌مشی‌های سلامت اداری بیان کند.

هم‌زمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، موضوع فساد با حساسیت ویژه‌ای پیگیری شد و در حین تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، برخی از روش‌ها و اقدامات مبارزه با فساد، ازجمله اصل تفکیک قوا و استقلال قوۀ قضاییه در آن درج شد. اصل 42 قانون اساسی همۀ مظاهر فساد را رد کرده است. صدور فرمان هشت ماده‌ای رهبر معظم انقلاب در تاریخ 10/02/1380 بر پیشگیری از فساد و مبارزه با آن در بخش دولتی تأكيد دارد.

سلامت اداری را می‌شود رعایت اصول و قوانین و موازین اخلاقی در سازمان‌ها تعریف کرد. البته این جنبۀ مثبت و به‌‌اصطلاح ایجابیِ موضوع است. جنبۀ منفی و سلبی آن به‌معنای رعایت نکردن بایدهای مستند و عرفی است و به آن «فساد اداری» گفته می‌شود. در مطالعات انجام‌شده، عمدتاً به جنبۀ فساد اداری پرداخته شده است (فاضلی، 1388: 61).

براساس اسناد و مدارک موجود در ادارۀ کل منابع طبیعی استان مرکزی، 489/250 هکتار از اراضی ملی و موات بدون سند است. اعتراض‌های رسیدگی‌نشده به پرونده‌های هیئت‌های مادۀ واحدۀ تعیین تکلیف اراضی اختلافی استان مرکزی، طی سال‌های 1371 تا پایان 1393، تعداد 3215 مورد است. سالیانه 200 تا 300 هکتار از باغات ساوه به‌دلیل بی‌توجهی از بین می‌رود (خبرگزاری ایسنا، 10/02/94). شرایط اقلیمی، بهره‌برداری‌های غیراصولی، ازدیاد دام به‌نسبت ظرفیت مراتع و ... باعث شده بیش از 490 هکتار از اراضی مرتعی شهرستان‌های زرندیه، ساوه، اراک، محلات، دلیجان، خنداب و کمیجان به اراضی بیابانی و کویری تبدیل شود (پایگاه خبری تحلیل زیست‌بوم، 27/03/94). آمار حریق، از ابتدای سال 94 تا تیرماه همان سال، 22 مورد بوده است و این حریق‌ها 348 هکتار از اراضی ملی را دربر می‌گیرد. تخریب و حریق بیشتر در اراضی غنی صورت گرفته است. طبق اظهارنظر کارشناسان، خسارت ناشی از حریق در اراضی با ارزش متوسط، در هر هکتار سه میلیون تومان و در اراضی غنی، در هر هکتار پنج میلیون تومان برآورد می‌شود که با حساب سرانگشتی مشخص می‌شود میزان خسارت ناشی از حریق بسیار بالاست (خبرگزاری ایسنا، 26/04/94).

از مجموع اراضی ملی استان مرکزی، 225 پلاک به رفع اختلاف نیاز دارد که این تعداد پلاک حدود 6% اراضی ملی استان را دربر می‌گیرد (خبرگزاری فارس، 19/03/94). بنابراین، پرسش اصلی این پژوهش آن است که آسیب‌های اجرای خط‌مشی‌های سلامت اداری، با رویکرد حکمرانی خوب، در سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی چیست؟ 

هر سیستمی متناسب با شرایط تولد، رشد و نمو و انحطاط خود با برخی انحراف‌ها، بیماری‌ها و آسیب‌ها مواجه است. این موارد در ساختارها و فرایندهای پیشرفت سیستم آثار نامناسبی برجای خواهند گذاشت. شناسایی چنین عوامل و فرایندهایی به پیشرفت سازمان و دستیابی به شرایط ثبات آن کمک خواهد کرد. آسیب‌شناسی به شناخت و نحوۀ عمل آسیب­ها و چگونگی جلوگیری و راه‌های مبارزه با آنها یاری خواهد رساند. شناسایی علل آسیب‌ها، ضمن آنکه می‌تواند از تکرار آن جلوگیری کند، ممکن است به سازمان در دستیابی به اهداف یاری رساند (دانش‌فرد، 1392: 14).

اجرای ناموفق خط‌مشی‌ها باعث بی‌اعتمادی مردم به مجریان و خط‌مشی‌گذاران می‌شود. تداوم این عارضه سبب می‌شود خط‌مشی‌ها پایگاه مردمی و اجتماعی خود را از دست بدهند و جامعه با دید منفی یا بی‌تفاوتی با آن برخورد کند. این امر آثار سوئی در ارتباط با مردم و دولت به‌دنبال خواهد داشت و باعث خواهد شد اعتماد عمومی، که بزرگترین سرمایه یک نظام سیاسی است، کاهش یابد و به‌تدریج از بین برود (حاجی‌پور، 1394: 7).

اهمیت پژوهش درمورد موضوع فساد اداری زمانی پررنگ‌تر و مهم‌تر می‌شود که، در رابطه با این پدیده، به آمارهای داخلی و خارجی نگاهی بیندازیم. در زمینۀ سنجش فساد اداری و مبارزه با آن، سازمان شفافیت بین‌الملل¹ یکی از معروف‌ترین سازمان‌های بین‌المللی است. این سازمان غیردولتی است و هرساله کشورها را براساس شاخص ادراک از فساد رتبه‌بندی می‌کند. در این میان، کشورهایی که رتبۀ پایینی دارند از لحاظ فساد در سطح پایینی قرار دارند اما رتبۀ بالا برای کشورها نشان‌دهندۀ سطح بالای فساد در این کشورهاست.

طبق آمار منتشرشدۀ این سازمان، ایران، در سال 2008 از بین 180 کشور، رتبۀ 141، در سال 2009 از بین 180 کشور، رتبۀ 168، در سال 2010 از بین 178 کشور، رتبۀ 146، در سال 2011 از بین 182 کشور، رتبۀ 120، در

 سال 2012 از بین 174 کشور، رتبۀ 133، در سال 2013 از بین 175 کشور، رتبۀ 144، ودر سال 2014 از بین 174 کشور، رتبۀ 136 را به‌دست آورده است (عمیدی، 4:1394).

با در نظر گرفتن آمار و ارقام و مستندات مربوط به مسئلۀ مکان پژوهش که در بیان مسئله مطرح شده، میزان نابودی مراتع و باغات و تبدیل آن به بیابان، و میزان حریق و متصرفات غیرقانونی، خسارت‌های بسیار سنگینی در این سازمان رقم خورده است. با توجه به این خسارت‌ها، اهمیت پژوهش در زمینۀ آسیب‌شناسی اجرای خط‌مشی‌های سلامت اداری نمایان می‌شود.

با بررسی در پیشینۀ پژوهش‌های داخلی و خارجی، تا کنون هیچ پژوهشی در زمینۀ موضوع این پژوهش انجام نشده است. بنابراین، ضرورت صورت گرفتن چنین پژوهشی تأیید می‌شود. در بعد نظری، این پژوهش به پژوهشگران کمک می‌کند در مشخص کردن خط‌مشی‌های مرتبط با سازمان مورد پژوهش و تعیین ابعاد و شاخص‌های حکمرانی خوب، به‌جای تکیه بر سلیقه‌ها و اعمال نظر شخصی، از روش‌های علمی استفاده کنند.

در بعد علمی و اجرایی، طرح کردن نتیجۀ این پژوهش دربردارنده راهکارهایی خواهد بود که به تصمیم‌گیرندگان و مجریان در سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی، در اجرای مناسب خط‌مشی‌های سلامت اداری، کمک می‌کند.

 

سوالهای تحقیق عبارتند:

1-       در اجرای خط‌مشی‌های سلامت اداری، بین وضع موجود و وضع مطلوب ابعاد حکمرانی خوب چقدر تفاوت وجود دارد؟

2-       در سازمان مورد مطالعه، آسیب‌های بارز در اجرای خط‌مشی‌های سلامت اداری با رویکرد حکمرانی خوب چیستند؟

3-       برای اجرای خط‌مشی‌های سلامت اداری، در سازمان مورد مطالعه، چه راهکارهایی مناسب است؟ 

 

-       خلاصة پیشینة تحقیقات داخلی 

ردیف		نام خانوادگی و نام	سال	موضوع	دیدگاه‌ها
1		ابدالی، علی	1395	رساله: «طراحی مدل هزینه‌های عمومی با رویکرد حکمرانی خوب»	هدف اصلی پژوهش طرح مدلی مناسب برای استقرار سیستم مدیریت هزینة عمومی بارویکرد حکمرانی خوب در ایران بوده است. روش تحقیق آمیخته و روش گردآوری اطلاعاتی مصاحبه و پرسشنامه است.
2		حیدری، احمد	1395	رساله: «طراحی و تبیین مدل بودجه‌ریزی براساس شاخص‌های حکمرانی خوب در ایران »	هدف اصلی پژوهش شناسایی مشخصات و مؤلفه‌های نظام بودجه‌ریزی است که تبلوری از حکمرانی خوب باشد. روش تحقیق تحلیل تم، و روش جمع‌آوری اطلاعات با پرسشنامه و مصاحبه بوده است. در نهایت، این پژوهش پیشنهادهایی برای اصلاح مدیریت مالیة عمومی و نظام بودجه‌ریزی، به‌منظور ارتقای شاخص‌های حکمرانی خوب، بیان کرده است.
3		حاجی‌پور، ابراهیم	1394	رساله: «آسیب‌شناسی اجرای خط‌مشی‌های عمومی در ایران»	هدف اصلی پزوهش طراحی مدلی برای آسیب‌شناسی اجرای خط‌مشی عمومی در ایران بوده است. روش تحقیق کیفی و، از نظر هدف، کاربردی- توسعه‌ای است. متغییرهای اثرگذار: فضای عمومی خط‌مشی عمومی، فضای تدوین خط‌مشی عمومی، فضای اجرای خط‌مشی عمومی. در نهایت، برای هریک از این فضاها مدل و راهکارهایی مطرح شده است.

خلاصة پیشینة تحقیقات خارجی

ردیف	نام و نام خانوادگی نویسندگان	سال	موضوع	دیدگاه‌ها
1	هوکسترا، آلن و مول کاپتین2	2014	مقاله: «درک فرایندهای شکل‌گیری خط‌مشی سلامت اداری در هلند»	این پژوهش خاطر نشان می‌کند دیدگاه‌های دست‌اندرکاران، عاملان و شرایط تأثیرگذار در تغییر خط‌مشی‌ها ممکن است به اهدافی واقع‌بینانه منجر شود و در عین حال، برای بهبود سلامت اداری عمومی و انسجام دولت فرصت‌هایی فراهم کند. این مقاله نشان می‌دهد تئوری تغییر خط‌مشی هم برای تحلیل مفید است و هم برای توسعۀ خط‌مشی‌های تأثیرگذار در سلامت اداری.
2	کاردوس، میهایلا3	2014	مقاله: «بازتاب حکمرانی خوب در استراتژی‌های توسعة ماندگار»	هدف پژوهش ارائة تصویری گویا از شیوة انعکاس حکمرانی خوب در استراتژی‌های توسعة ماندگار کشورهای اتحادیة اروپا بوده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، در ارتباط با مباحث بررسی‌شده، مکانیسم‌های استراتژیکی با کارکرد خوب وجود دارد، به‌ویژه مشارکت و توجه، که برای ارتقای مکانیسم‌های هماهنگی و همکاری در سطح عمودی ضروری است.
3	بوچر، دیوید و مارتین کلارک4	2012	مقاله: «حکمرانی خوب: نقشی برای خط‌مشی‌های سازمانی و دموکراسی سازمانی در ایجاد جوامعی با اخلاق در امریکا»	در این مقاله، ایده‌های عملی و دلایلی بررسی شده است، مبنی‌بر اینکه چگونه می‌شود خط‌مشی‌های دموکراتیک را در پیگیری تصمیم‌گیریهای اخلاقی، مشارکت کارکنان و در حکمرانی خوب مهار کرد. این پژوهش بر افزایش مقررات شفاف‌سازی و پاسخگویی مقامات مسئول در تخصیص منابع تمرکز دارد. در این پژوهش، تأکید شده است ادارۀ مؤثر امور و حکمرانی کارآمد فقط به هیئت مدیره مربوط نیست بلکه به شیوة استنباط آن و اقدام برای آن، از پایین‌ترین سطح تا مقامات ارشد، مربوط است.
4	برین، هید5	2012	مقاله: «سهم مؤسسات سلامت اداری در حکمرانی خوب»	این پژوهش بررسی می‌کند اهداف و کارکردهای نهادها و مؤسسات تخصصی سلامت اداری چگونه در طیف وسیع‌تری از فعالیت‌های ضد ارتشا و به‌نفع سلامت اداری، در بخش عمومی و دولتی، جای می‌گیرد. نیز نشان می‌دهد، در کشورهای دموکراتیک که پاسخگویی و شفاف‌سازی گنجانده شده است و جایی که رهبری سیاسی از ارزش‌ها حمایت کند، مؤسسات سلامت اداری به بهترین شکل کار می‌کنند.
5	گرونلند و دیگران6	2011	مقاله: «مبارزه با فساد در کشورهای رهایی‌یافته از کمونیسم»	بیان می‌کند در کشورهای پس از کمونیست در اروپا، موفقیت تلاش‌های مبارزه با فساد کمتر از میزان پیش‌بینی بوده است.
6	اندرسون	2009	مقاله: «تأثیر دولت الکترونیک در فساد»	این تحقیق نشان داد دولت الکترونیک در کنترل فساد تأثیر بسیاری دارد.

روش پژوهش

این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ نوع اجرا، توصیفی- پیمایشی است و در آن، به‌ترتیب، از روش‌های اکتشافی، تحلیل محتوا و آمیخته استفاده شده است.

جامعة آماری این پژوهش 408 نفر بود و با استفاده از جدول مورگان، 200 نفر انتخاب شده است.

نمونه‌گیری به روش طبقه‌ای و در داخل طبقات به‌صورت تصادفی ساده بوده است.

ابزار اصلی این پژوهش پرسشنامه‌ای پژوهشگرساخته بود که براساس مطالعات صورت‌گرفته تدوین شد. این پرسشنامة 28 سؤالی، با بهره‌جویی از تکنیک دلفی فازی، طی سه مرحله تعدیل شده است. روایی محتوایی پرسشنامه با تأیید نظر خبرگان و روایی کمی (واگرایی- همگرایی) با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی به‌دست آمده است.برای اندازه‌گیری پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است.

میزان آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه 89٪ است.

 

.

 یافته­هاي پژوهش

-متدولوژی اهمیت- عملکرد یا IPA 

1- پس از طراحی پرسشنامه، به‌منظور تعیین میزان اهمیت (وضعیت مطلوب) و عملکرد (وضعیت موجود) سازمان، از نظر خبرگان استفاده شده است. دیدگاه‌های خبرگان در جدول 1 و 2 آمده است.

جدول 1- میزان اهمیت (مطلوب) ابعاد حکمرانی خوب از نظر خبرگان

کد	ابعاد	اهمیت (وضعیت مطلوب)
		E1	E2	E3	E4	E5	. . .	E29	E30
1	نتیجه‌گرایی	3	2	3	5	1	. . .	5	1
2	اثربخشی و کارآیی	4	1	5	5	4	. . .	3	1
3	عدالت و انصاف	2	1	3	2	1	. . .	1	2
4	پاسخگویی	3	2	3	2	1	. . .	1	4
5	شفافیت	1	2	3	5	1	. . .	5	3
6	حاکمیت قانون	4	1	5	5	4	. . .	3	1
7	کیفیت مقررات	4	2	3	4	2	. . .	2	5

 

جدول 2- میزان عملکرد (وضعیت موجود) ابعاد حکمرانی خوب از نظر خبرگان

کد	ابعاد	عملکرد (وضعیت موجود)
		E1	E2	E3	E4	E5	. . .	E29	E30
1	نتیجه‌گرایی	5	2	3	5	4	. . .	4	5
2	اثربخشی و کارآیی	4	4	5	5	4	. .  .	2	5
3	عدالت و انصاف	4	4	3	4	4	. . .	4	5
4	پاسخگویی	3	4	3	4	5	. . .	3	4
5	شفافیت	1	3	5	2	5	. . .	1	5
6	حاکمیت قانون	4	4	2	4	5	. . .	2	4
7	کیفیت مقررات	4	5	2	3	1	. . .	2	2

 

2- با استفاده از میانگین هندسی، ارزش اهمیت (وضعیت مطلوب) و عملکرد (وضعیت موجود) ابعاد به‌دست آمده است.

 

جدول 3- ارزش اهمیت (وضعیت مطلوب) و عملکرد (وضعیت موجود) ابعاد حکمرانی خوب، با استفاده از میانگین هندسی

کد	ابعاد
1	نتیجه‌گرایی	74/6	5/10
2	اثربخشی و کارآیی	92/6	7/10
3	عدالت و انصاف	44/2	34/9
4	پاسخگویی	29/7	82/6
5	شفافیت	52/7	73/5
6	حاکمیت قانون	92/6	61/5
7	کیفیت مقررات	72/6	67/5

 

برای تعیین اولویت جهت بهبود، وزن ابعاد محاسبه می­شود: مقادیر جدول 4 و 5 به‌دست آمده است.

جدول 4- وزن ابعاد حکمرانی خوب

کد	ابعاد			اولویت
1	نتیجه‌گرایی	50/25	25/0	2
2	اثربخشی و کارآیی	91/25	25/0	1
3	عدالت و انصاف	85/16	16/0	3
4	پاسخگویی	42/3	03/0	7
5	شفافیت	51/13	13/0	4
6	حاکمیت قانون	07/9	08/0	5
7	کیفیت مقررات	04/7	06/0	6

باتوجه به وزن محاسبه‌شده برای هریک از ابعاد، باید بهبود به­صورت زیر انجام شود:

جدول 5- اولویت‌­بندی ابعاد حکمرانی خوب

کد	اولویت	ابعاد
2	اول	اثربخشی و کارایی
1	دوم	نتیجه‌گرایی
3	سوم	عدالت و انصاف
5	چهارم	شفافیت
6	پنجم	حاکمیت قانون
7	ششم	کیفیت مقررات
4	هفتم	پاسخگویی

 

در جدول 6، امتیاز وضعیت موجود و مطلوب در جامعة مورد مطالعه، به تفکیک هفت بعد، به نمایش درآمده است.

 

جدول 6- امتیاز وضعیت موجود و مطلوب

ابعاد	وضعیت	میانگین	انحراف معیار	تفاوت	آمارة t	P-Value
پاسخگویی	مطلوب موجود	620/3 375/2	849/0 704/0	25/1-	360/14	000/0
اثربخشی و کارآیی	مطلوب موجود	111/4 692/2	717/0 795/0	42/1-	831/16	000/0
کیفیت مقررات	مطلوب موجود	412/3 651/1	948/0 523/0	76/1-	691/20	000/0
حاکمیت قانون	مطلوب موجود	507/3 952/1	152/1 647/0	55/1-	973/14	000/0
شفافیت	مطلوب موجود	561/3 254/2	725/0 729/0	31/1-	174/16	000/0
عدالت و انصاف	مطلوب موجود	053/4 541/2	713/0 768/0	51/1-	340/18	000/0
نتیجه­گرایی	مطلوب موجود	307/4 750/2	487/0 973/0	55/1-	210/18	000/0

 

نتایج جدول 6

در بعد پاسخگویی، امتیاز وضعیت موجود 375/2 با انحراف معیار 704/0 و امتیاز وضعیت مطلوب 620/3 با انحراف معیار 849/0 به‌دست آمد. در بعد اثربخشی و کارآیی، امتیاز وضعیت موجود 692/2 با انحراف معیار 795/0 و امتیاز وضعیت مطلوب 111/4  با انحراف معیارِ 717/0 حاصل شد. در بعد کیفیت مقررات، امتیاز وضعیت موجود 651/1 با انحراف معیار 523/0 و امتیاز وضعیت مطلوب 412/3  با انحراف معیار 948/0 گزارش شد. در بعد حاکمیت قانون، امتیاز وضعیت موجود 952/1 با انحراف معیار 647/0 و امتیاز وضعیت مطلوب 507/3 با انحراف معیار 152/1 کسب شد. در بعد شفافیت، امتیاز وضعیت موجود 254/2 با انحراف معیار 729/0 و امتیاز وضعیت مطلوب 561/3 با انحراف معیار 725/0 به‌دست آمد. در بعد عدالت و انصاف، امتیاز وضعیت موجود 541/2 با انحراف معیار 768/0 و امتیاز وضعیت مطلوب 053/4 با انحراف معیار 713/0 به‌دست آمد. در نهایت، در بعد نتیجه­گرایی، امتیاز وضعیت موجود 750/2 با انحراف معیار 973/0 و امتیاز وضعیت مطلوب 307/4 با انحراف معیار 487/0 نتیجه شد.

 

نمودار 1- امتیاز وضعیت موجود و مطلوب

آسیب‌ها و راهکارهایی که خبرگان مطرح کردند در جدول 7 ارائه شده است.

 

جدول 7- آسیب‌ها و راهکارهای ابعاد حکمرانی خوب:

کیفیت و مقررات

راهکارها	ردیف	آسیب‌ها	ردیف	بعد
الف) دادن اختیارات بیشتر به کمیسیون شهرستانی برای برخی کارها ب) منطقه‌ای شدن قوانین	1	وجود نداشتن قوانین خاص، به‌دلیل شرایط خاص هر منطقه	1	کیفیت مقررات
تقویت آگاهی‌های عمومی یا افراد مرتبط با سازمان در زمینة فرصت‌ها و قوانین	2	ناآگاهی (ضعف اطلاعاتی) بیشتر ارباب رجوع‌ها از فرصت‌ها و قوانین	2
تجمیع استراتژی‌ها و خط‌مشی‌ها براساس رسیدن به اهداف کلان	3	تدوین و ایجاد استراتژی‌ها و خط‌مشی‌های متفاوت و متعارض	3
استفاده از رویکرد ترکیبی در تدوین استراتژی‌ها و خط‌مشی‌ها	4	استفاده از رویکرد بالا به پایین در تدوین استراتژی‌ها و خط‌مشی‌ها	4
تدوین خط‌مشی‌هایی درمورد استفاده از دادگاه‌ها و تکنولوژی‌های مدرن در کنترل حکومت‌شوندگان (ارباب رجوع)	5	ضعف مقررات در توانایی سازمان برای کنترل ارباب رجوع	5
تدوین خط‌مشی‌هایی برای کنترل قدرت مقامات و مسئولان	6	ضعف مقررات در کنترل قدرت مقامات و مسئولان	6
حذف مقررات دست‌وپاگیر	7	وجود مقررات دست‌وپاگیر و پیچیده	7
ایجاد ادارة شفاف‌سازی و دادن گزارش‌ها به مسئولان و مقامات و رسانه‌ها	8	ضعف سیستم در تدوین خط‌مشی‌ها و استراتژی‌ها برای شفاف‌سازی در تمامی زمینه‌های فعالیت	8
تدوین خط‌مشی‌ها و مقررات در چرخش و ثبات شغلی و آیین‌نامة اجرایی مرتبط با آن	9	ضعف خط‌مشی‌ها و مقررات در زمینة چرخش و ثبات شغلی	9
تدوین خط‌مشی‌ها، مقررات و آیین‌نامه‌های اجرایی در استفاده از سموم و کودهای شیمیایی	10	ضعف خط‌مشی‌ها، مقررات و آیین‌نامة اجرایی برای استفاده از سموم و کودهای شیمیایی	10
تدوین مقرراتی برای تشویق تولید محصولات ارگانیک	11	فقدان مقررات تشویقی در زمینة محصولات ارگانیک	11
تدوین خط‌مشی‌ها و آیین‌نامه‌های اجرایی در برابرسازی فرصت‌ها، به‌گونه‌ای که تمامی متقاضیان مورد حمایت عادلانه قرار گیرند	12	ضعف مقررات و آیین‌نامة اجرایی و نظارت و بازرسی در برابرسازی فرصت‌ها	12
تدوین و اجرای مقررات راجع به مدیریت عمومی تولید و عرضة محصولات کشاورزی، با در نظر گرفتن میزان عرضه و تقاضا و مزیت نسبی در محصولات	13	آزادی تولیدکنندگان در انتخاب نوع محصولات	13
راه‌اندازی کمیته‌های هماهنگی بین دستگاه‌هایی که با هم درگیر انجام یک فعالیت‌اند، جهت رفع موانع مربوط به ناهماهنگی‌ها	14	ضعف هماهنگی دستگاه‌های مرتبط با فعالیت‌های مشترک	14
استفاده از رویکردترکیبی در خط‌مشی‌گذاری	15	ناهماهنگی بین خط‌‌مشی‌گذاران و مجریان	15
الف) شناسایی خلأهای قانونی و اقدام برای وضع و تجمیع قوانین  ب) پیگیری برای حذف عملیات موازی و دوباره‌کاری‌ها، تعدد قوانین غیرضروری و پیچیده و نیز قوانین متضاد، و طراحی صرفاً ضروری‌ترین مراحل اجرای یک قانون  پ) تلاش برای شفافیت خط‌مشی‌ها. این امر نیازمند افشا و تعیین استانداردهایی است که، در چارچوب آن استانداردها، مؤسسات دولتی می‌توانند یارانه‌ها، سهمیه‌ها و معافیت ها را اعطا کنند ت) اصلاح مقررات، برای حل معضلات تنگناهای قانونی، به‌گونه‌ای که هزینة فعالیت‌های قانونی کمتر از هزینة فعالیت‌های غیرقانونی باشد ث) روان‌سازی و ساده‌سازی رویه‌ها و فرایندهای عملیاتی درونی ج) تدوین و اجرای مقرراتی که منجر به عضویت شهروندان و سازمان‌های غیردولتی در کمیته‌های نظارت بر مؤسسات دولتی شود	16	تعدد قوانین مصوب و پیچیدگی آن، که مانع اجرای مناسب می‌شود و زمینه‌ساز فساد است	16

آسیب‌ها و راهکارهای ابعاد حکمرانی خوب: حاکمیت قانون

راهکارها	ردیف	آسیب‌ها	ردیف	بعد
الف) ایجاد و تقویت دادگاه‌ها و کمیته‌های انضباطی مستقل ب) ایجاد و تقویت بازرسی‌های مستقل پ) تدوین قوانین و مقررات سختگیرانه در زمینة سوء‌استفاده از جایگاه شغلی	1	غالب‌ بودن روابط به‌جای قانون	1	حاکمیت قانون
به‌کارگیری مدیران برجسته	2	ضعف در اجرای مقررات	2
به حداقل رساندن سازمان‌های مجری در یک خدمت و تأمین نیازمندی‌های سازمان در اجرا	3	درگیر کردن سازمان‌های گوناگون در انجام دادن خدمات	3
تدوین خط‌مشی‌ها و آیین‌نامه‌های اجرایی آن برای رسیدگی ویژه به مسئلة جبران خسارت‌های ناشی از حوادث طبیعی و قربانیان نقض قانون (مانند بیمة محصولات کشاورزی)	4	ضعف خط‌مشی‌ها و اجرای آنها برای جبران خسارت‌های طبیعی و در مقابل قربانیان نقض قانون	4
پیگیری برای ایجاد قوانین و مقررات مربوط به رعایت نکردن عمدی مهلت‌های قانونی از سوی مجریان	5	ضعف عملکرد در رعایت فرجه‌های قانونی در فرایند رسیدگی به تخلفات	5
برخورد همه‌جانبه و جدی با پارتی‌بازی از طریق نظارت‌های مستمر و بازرسی‌های مستقل	6	پارتی‌بازی در اجرای قوانین	6
انجام دادن حسابداری تعهدی بدین‌منظور که با توجه به طولانی شدن زمان و تأخیر در ابلاغ و تخصیص اعتبارات پروژه‌های عمرانی، که امکان اجرای آنها در شرایط محدود میسر نیست، زمینه برای انتقال تخصیص به دورة مالی بعد فراهم شود	7	تخصیص ندادن به‌موقع اعتبارات هزینه‌ای و عمرانی که در نهایت میت‌واند منشأ بروز فساد در اجرای پروژه‌ها شود	7
مشخص کردن ابزار اجرا در حین قانونگذاری	8	مشخص نبودن ابزار اجرای قانون و یا وجود ابزارهای اجرایی نامناسب	8
راهکارهای مطرح‌شده در بعد کیفیت مقررات را ملاحظه کنید	9	فقدان زیرساخت‌های حقوقی لازم برای اجرای خط‌مشی‌ها که منجر می‌شود به: 1- نبود نظارت‌های دقیق و مؤثر 2- نرمش و ارفاق بیش از حد در مقابل قانون‌شکنان 3- نداشتن ارزیابی درست و دقیق از عملکرد	9
همکاری تمامی مسئولان و کارکنان با دولت، برای ایجاد محیط اقتصادی کلان باثبات و به دور از تورم و بیکاری	10	تأثیر منفی بیکاری، تورم و رکود در اجرای خط‌مشی‌ها.	10
راهکارهای مطرح‌شده در بعد کیفیت مقررات ملاحظه شود	11	مشکل وابستگی تکنولوژیکی به خارج که مانع کاربرد مناسب تکنولوژی در اجرای خط‌مشی‌ها می‌شود	11
راهکارهای مطرح‌شده در بعد کیفیت مقررات ملاحظه شود.	12	ضعف آگاهی تک‌تک مردم از قوانین و مقررات	12
تقویت گزارشگر در مناطق صعب‌العبور و کوهستانی، برای تهیة گزارش از تصرفات یا آتش‌سوزی، و حمایت مادی و معنوی از آنها	13	به‌موقع اطلاع نیافتن سازمان از تصرفات غیرقانونی یا آتش‌سوزی	13
در اولویت پژوهشی قرار دادن راهکارهای افزایش خلاقیت و نوآوری از سوی سازمان برای ایجاد تحولاتی در این زمینه	14	کم‌توجهی به خلاقیت و نوآوری در سازمان	14
راهکارهای بیان‌شده در بعد کیفیت مقررات را ملاحظه کنید	15	هزینه‌های گزاف و زمانبر بودن اقامة دعوی و به درازا کشیدن زمان برای حل دعاوی از طریق سیستم قضایی و کمیته‌های انضباطی	15
راهکارهای موجود در بعد کیفیت مقررات را ملاحظه کنید	16	ناکارآمدی سیستم جریمه‌ها	16
تشکیل کمیته‌های انضباطی ویژة رسیدگی به سوء‌مدیریت مسئولان و ناکارآمدی سازمان که منجر به زیان و خسارت به شهروندان می‌شود.	17	ضعیف بودن ساختارهای رسیدگی به جبران برای خسارت‌دیدگان از تصمیم سازمان	17

آسیب‌ها و راهکارهای ابعاد حکمرانی خوب: شفافیت

راهکارها	ردیف	آسیب‌ها	ردیف	بعد
ایجاد نظام بازرسی مستقل در شفافیت	1	ضعف بازرسی و بازخواست در شفاف‌سازی	1	شفافیت
ایجاد مقررات حمایت از رسانه‌ها برای مقولة شفافیت	2	ضعف رسانه‌ها در شفاف‌سازی	2
راهکارهای مطرح‌شده در بعد کیفیت مقررات را ملاحظه کنید	3	نبود خط‌مشی و استراتژی‌های جامع در شفافیت	3
الف) ایجاد نظام تشویق و انگیزه و حمایت از افشاگران تخلفات و دمندگان در سوت ب) تدوین مقررات و خط‌مشی‌هایی در حمایت شغلی و مادی و معنوی از افشاگران تخلفات	4	ضعف مقررات و خط‌مشی‌ها در حمایت شغلی و مادی و معنوی از افشاگران تخلفات	4
تدوین خط‌مشی و آیین‌نامه‌های اجرایی برای قرار دادن اطلاعات در زمینة تصمیم‌گیری‌ها و عملکرد سازمان، به‌صورت شفاف، در اختیار اصحاب رسانه و مردم و محققان دانشگاهی	5	نبود مقررات و خط‌مشی درمورد قرار دادن اطلاعات مربوط به تصمیم‌گیری‌ها و عملکرد سازمان، به‌صورت شفاف، در اختیار اصحاب رسانه و مردم و محققان دانشگاهی	5
الف) برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط به حوزة کاری کارکنان ب) برگزاری دوره‌های آموزشی با موضوع ارتقای سلامت اداری و مقابله با فساد	6	ناکافی بودن دانش تخصصی در حوزة کاری	6
الف) تضمین آزادی مطبوعات (در چارچوب قانون اساسی) از طریق منع سانسور، و پیشگیری از توسل مسئولان به توهین و افترا با مرعوب کردن روزنامه‌نگاران ب) پیگیری تصویب و اجرای قانون آزادی اطلاعات که به‌موجب آن مردم به اسناد و اطلاعات و مقررات سازمان و سوابق مسئولان دسترسی داشته باشند پ) تأکید بر آموزش روزنامه‌نگاران برای مجهز کردنشان به شناخت حکمرانی ضعیف و ریاکاری و فساد ت) به اجرا درآمدن برنامة آموزش همگانی، برای متقاعد کردن مردم، تا از مشکلاتی که ممکن است بر اثر سوء‌استفاده از اطلاعات مالی فردی رخ دهد پیشگیری شود. در این صورت است که می‌توان نقش مهمی برای شفافیت، در کنترل جریان‌های غیرقانونی، در نظر گرفت	7	ضعیف بودن مطالبه‌گری شهروندان و مطرح نکردن مطالبات عمومی در رسانه‌ها	7
تدوین و اجرای مقرراتی که منجر به افشای عمومی درآمدها و دارایی‌های مسئولان و بستگان درجة اول آنها می‌شود	8	افزایش پتانسیل فساد، به‌علت مشخص نبودن درآمدها و دارایی‌های مسئولان و ارزیابی نکردن مستمر آن	8
ایجاد و تقویت سازوکارهایی که شهروندان مسئولان و رفتارشان را کنترل کنند. این امر مستلزم ایجاد قوانین و اجرای دقیق آن است	9	ضعف اگاهی مردم از خط قرمز (تلفنی) برای اعلام و ارسال تخلفات به مقامات سیاسی	9

آسیب‌ها و راهکارهای ابعاد حکمرانی خوب: پاسخگویی

راهکارها	ردیف	آسیب‌ها	ردیف	بعد
در نظر گرفته شدن شرایط، امکانات و واقعیات در هدفگذاری از سوی مسئولان	1	منطبق نبودن انتظارات و اهداف با واقعیت	1	پاسخگویی
تقویت سیستم اتوماسیون اداری	2	کاهش دقت و سرعت در پاسخگویی، به‌علت استفاده از سیستم سنتی	2
اصلاح ساختار سازمانی در بخش تقسیم کار به‌منظور افزایش نیروی انسانی مورد نیاز واحدها در راستای میزان کار	3	به‌موقع انجام نشدن کارها یا رسیدگی به امور، در برخی مشاغل، بر اثر انباشت کارها که یکی از خاستگاه‌های عمدة آن کاهش نیروی انسانی در برخی از مشاغل است	3
پیگیری اصلاح قوانین و مقررات در راستای حذف قوانین دست‌وپاگیر	4	وجود قوانین دست‌وپاگیر، پیچیدگی قوانین و شفاف نبودن برخی از آنها که سبب تعابیر و تفاسیر گوناگون می‌شود	4
الف) اجرای اقدامات قانونی برای ممانعت از داشتن چند شغل ب) رفع نیازمندی‌های ضروری کارکنان در حد متعارف	5	سروقت انجام نشدن کارها به‌علت چندشغله بودن برخی از کارکنان	5
تقویت روحیة دینی و معنوی کارکنان، از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی، و تشویق در راستای نهادینه کردن استانداردهای اخلاقی در بین کارکنان	6	ضعف ایمان و اعتقادات دینی در برخی از کارکنان	6
تقویت منابع و ظرفیت نهادهای محلی برای عرضة خدمات عمومی	7	ضعیف بودن امکانات فیزیکی و مادی سازمان برای پاسخگویی	7
راهکارهای مطرح‌شده در بعد عدالت و انصاف ملاحظه شود	8	مخدوش شدن روحیة پاسخگویی بر اثر بی‌عدالتی و تبعیض بین کارکنان و ارباب رجوع	8
رتبه‌بندی امور، با توجه به درجة اهمیت، برای هریک از مشاغل و به‌روز کردن مستمر آن	9	رتبه‌بندی نکردن امور از نظر درجة اهمیت	9
الف) آموزش مداوم برای تفهیم قوانین، متناسب با تغییرات ب) آموزش و تعلیم اصول اخلاق اداری	10	ضعف آگاهی کارکنان از قوانین و مقررات	10
الف) شناسایی و انتصاب مدیران مؤمن، متعهد، سالم و مخالف با هرگونه فساد اداری و حمایت از آنان ب) انجام دادن نظرسنجی‌های مداوم از ارباب رجوع دربارة کارکرد مدیران و کارکنان پ) اصلاح نظام پرداخت حقوق کارکنان و متناسب‌سازی آن با میزان تورم و هزینه‌ها	11	وجود برخی از مدیران بی‌توجه به ارتقای سلامت نظام اداری باعث ضعف پاسخگویی می‌شود	11
پیگیری ایجاد جنبشی در تدوین مقررات و اجرای آن به‌منظور استفاده از تکنولوژی‌های مدرن در کنترل امور داخلی و بیرونی سازمان	12	وجود نداشتن یا اعتقاد نداشتن به لزوم تکنولوژی نسبتاً کاملی که بتواند پیامدهای مطلوبی برای اجرای خط‌مشی به ارمغان بیاورد	12
دقت در انتصاب مدیران، تا مدیرانی انتخاب شوند که منافع ملی را در اولویت فعالیت‌ها قرار می‌دهند	13	تأکید برخی از مدیران بر منافع حزبی و گروهی، به‌جای منافع ملی	13
تقویت نظام ارتقا و انتصاب براساس نظام شایسته‌سالاری	14	ارتقا و انتصاب‌هایی که گاه براساس سنوات کاری یا روابط سیاسی صورت می‌گیرد، نه براساس عملکرد کاری	14

آسیب‌ها و راهکارهای ابعاد حکمرانی خوب: عدالت و انصاف

راهکارها	ردیف	آسیب‌ها	ردیف	بعد
تقویت الزامات قانونی و اجرایی به‌منظور پاسخگو بودن سازمان در برابر رفتارهای ناعادلانه	1	سوء‌استفادة برخی افراد ذی‌نفوذ از جایگاه شغلی	1	عدالت و انصاف
در نظر گرفتن التزام عملی به اسلام در نظام استخدام و ارتقا	2	ضعف ایمان و تقوا در برخی از کارکنان	2
ایجاد قوانین سختگیرانه در رفتارهای ناعادلانه	3	ضعیف بودن استانداردهای اخلاقی در رفتار عادلانه	3
تشویق کارکنان و مدیران به عرضة گزارش‌های صحیح و عادلانه از عملکرد	4	سهل‌انگاری برخی مسئولان در برابر ارزیابی صحیح و عادلانة عملکرد	4
ایجاد کمیتة پیگیری عدالت سازمانی	5	ضعف در اجرای عدالت سازمانی	5
الف) به‌کارگیری مدیرانی که، در اجرای مقررات، عدالت و انصاف را رعایت می‌کنند ب) در نظر گرفتن حق تقدم و اولویت سیاست‌های رفاهی و حمایتی برای زنان و کودکان و معلولان مناطق محروم و مراکز تولید؛ کسانی که، به‌علت تبعیض، از آنها غفلت شده است پ) خودداری سازمان از دادن حق امتیاز به افرادی که قبلاً از امتیازات خاصی استفاده کرده‌اند	6	تخصیص ناعادلانة منابع بین متقاضیان خدمات	6

آسیب‌ها و راهکارهای ابعاد حکمرانی خوب: اثربخشی و کارآیی

راهکارها	ردیف	آسیب‌ها	ردیف	بعد
تقویت و  به‌روز کردن تکنولوژی در سازمان؛ مانند استفاده از ماهواره‌ها، اینترنت، دوربین­های فیلمبرداری	1	به‌کارگیری تکنولوژی ضعیف در استفاده و حفاظت از منابع طبیعی و سنتی بودن روش‌های بهره‌برداری	1	کارآیی و اثربخشی
تشدید تنبیه متخلفان متجاوز به منافع ملی	2	از بین بردن منابع طبیعی و مراتع و استفادة غیرمجاز برخی افراد از آنها و گسترش بیابان‌زایی	2
پیش‌بینی کردن و در نظر گرفتن شرایط بومی و اهداف برنامه‌ریزی‌نشده در تدوین خط‌مشی‌ها و استراتژی‌ها	3	در نظر گرفته نشدن شرایط بومی و اهداف برنامه‌ریزی‌نشده در تدوین خط‌مشی‌ها و استراتژی‌ها	3
استفاده از استادان دانشگاه، مجریان و خبرگان در ایجاد سیستم کارراهة شغلی برای سازمان و به‌کار گماشتن مسئولیتی مستقل از سیاست در تصمیم‌گیری‌های درون کارراهة شغلی	4	ضعف سیستم در اجرای مقررات و خط‌مشی‌ها، به‌دلیل نبودِ کارراهة شغلی	4
فرهنگ‌سازی و نهادینه کردن توجه ویژه به منافع ملی و استفادة بهینه، از طریق رسانه‌ها	5	عادت به حیف‌ومیل و اسراف و تبذیر	5
راهکارهای موجود در بعد حاکمیت قانون و کیفیت مقررات ملاحظه شود	6	ضعف شدید در نظارت و کنترل نوع و میزان مصرف سموم و کودهای شیمیایی	6
تدوین مقررات و اجرای آن برای حمایت از تولیدکنندگان، در ابعاد گوناگون زندگی	7	ضعف فرهنگ عمومی در حمایت همه‌جانبه از تولیدکنندگان	7
الف) اختصاص دادن اعتبارات کافی برای پایین آوردن قیمت نهاده‌های تولیدشده ب) پذیرش درخواست متقاضیانی که قبلاً مشمول نشده‌اند و استحقاق توجه و دریافت کمک دارند	8	تخصیص ندادن اعتبارات کافی برای کسب رضایتمندی و برآوردن نیازهای متقاضیان	8
شناسایی میزان کارآیی و اثربخشی مراکز تولیدی و خدماتی و رفع موانع مربوط به مراکزی که فعالیت آنها مقرون‌به‌صرفه نیست و یا آسیب جدی به محیط زیست وارد می‌کنند	9	کم‌توجهی سازمان به کارآیی و اثربخشی مراکز تولیدی و خدماتی که از سازمان خدمات دریافت می‌کنند	9
تدوین و اجرای مقرراتی برایکنترل مردم و کنترل قدرت مسئولان	10	سوء‌استفادة برخی افراد آگاه به قوانین و مقررات	10
الف) آموزش مداوم بهره‌برداران از مسائل مربوط به این زمینه ب) جلب مشارکت جامعة مدنی در نظارت بر عملکرد محافظت‌کنندگان و بهره‌برداران از منابع طبیعی پ) آموزش‌های مداوم و مستمر متناسب با تغییر قوانین و مقررات و تکنولوژی، برای اعضای کمیتة سلامت اداری و کمیتة تخلفات اداری، با هدف تقویت سلامت نظام اداری	11	ناآگاهی برخی از بهره‌برداران منابع ملی از عملکردشان	11

آسیب‌ها و راهکارهای ابعاد حکمرانی خوب: نتیجه‌گرایی

راهکارها	ردیف	آسیب‌ها	ردیف	بعد
تأکید مداوم مدیران و کمیته‌های سلامت اداری و تخلفات بر در نظر گرفتن جایگاه هدف	1	جایگزینی ابزار به‌جای هدف در رفتار برخی از مجریان	1	نتیجه گرایی
مطالعة عمیق پروژه و اثار آن پیش از اجرا	2	اجرای پروژه‌هایی که در آن شرایط بومی برای رسیدن به هدف در نظر گرفته نشده است	2
پیگیری به‌روزرسانی خط‌مشی‌ها، هرچند سال یکبار، با توجه به تغییرات محیطی، تکنولوژیکی و ....	3	از دست رفتن اهمیت برخی از خط‌مشی‌ها برای حل مسائل، به‌دلیل تغییرات محیطی	3
تدوین و اجرای مقرراتی که موضوع عرضه و تقاضا و مزیت نسبی در تولید محصولات و تنظیم نیازمندی‌های عمومی را در نظر بگیرد	4	ضعف عمومی مدیریت تولید محصولات کشاورزی، به‌ویژه محصولات استراتژیک و ارگانیک	4
الزام کارکنان و مدیران با تمام قوا برای رسیدن به چشم‌اندازها و مأموریت‌ها	5	توجه اندک برخی از مدیران به اهداف و پافشاری نکردن بر رسیدن به اهداف و مقاصد	5
الف) پیگیری تدوین و اجرای مقرراتی مربوط به بهبود اوضاع تولیدکنندگان، از نظر تجهیزات و ابزار کار و .... ب) در نظر گرفتن وام‌هایی با سود کمتر، برای تجهیز مراکز تولید	6	توجه نکردن به مشکلات جامعه کشاورزی و دامی در برنامه‌ریزی‌ها	6
پیگیری استفاده از مدیران درگیر در پروژه‌ها، در تدوین مقررات و اجرای آن، به‌منظور بهبود هماهنگی بین وزارتخانه‌های درگیر در پروژه‌ها	7	همکاری نکردن برخی وزارتخانه‌ها با سازمان در اجرای پروژه‌ها، به‌خصوص از لحاظ تأیید اسناد و مدارک مالکیت	7

- نتیجه‌گیری

نتیجة تحقیق (جدول 6 و نمودار 1) نشان می‌دهد شرایط ابعاد حکمرانی خوب، از نظر فاصلة زیاد بین اهمیت و عملکرد، به‌ترتیب عبارت است از: 1- کیفیت مقررات؛ 2- حاکمیت قانون؛ 3- شفافیت؛ 4- پاسخگویی؛ 5-  عدالت و انصاف؛ 6- اثربخشی و کارآیی؛ 7- نتیجه‌گرایی.

این پژوهش نشان می‌دهد ریشة بسیاری از مسائل را، که در بیان مسئله مطرح شده‌اند، در کیفیت مقررات و حاکمیت قانون باید جستجو کرد. تأثیر این عوامل شرایط پاسخگویی و شفافیت را نامناسب کرده و در چنین شرایطی، سایر ابعاد به‌صورت منفی تحت تأثیر قرار گرفته است. بنابراین، برای اجرای خط‌مشی‌های سلامت اداری با رویکرد حکمرانی خوب، پیشنهادهایی بدین‌شرح مطرح می‌شود.

در بعد کیفیت مقررات

·       پیگیری تجمیع خط‌مشی‌ها و قوانین و استراتژی‌ها به‌منظور شناسایی خلأهای قانونی، حذف عملیات موازی و دوباره‌کاری‌ها، تعدد قوانین غیرضروری و پیچیده، قوانین متضاد و اصلاح قوانین، و طراحی ضروری‌ترین مراحل اجرای قانون؛ به‌گونه‌ای که هزینة فعالیت‌های قانونی کمتر از هزینة فعالیت‌های غیرقانونی باشد؛ 

·       پیگیری تدوین خط‌مشی‌ها و آیین‌نامه‌های اجرایی در برابرسازی فرصت‌ها؛ آن‌گونه که تمامی متقاضیان خدمات، مورد حمایت عادلانه قرار گیرند. این امر نیازمند تعیین استانداردهایی است که، در چارچوب آن، مؤسسات مورد نظر بتوانند یارانه‌ها، سهمیه‌ها و معافیت‌ها را اعطا کنند؛ 

·       پیگیری تدوین خط‌مشی‌ها و آیین‌نامه‌های اجرایی درمورد استفاده از تکنولوژی‌های مدرن برای نظارت، کنترل و بازرسی‌های مستقل اعمال مردم در حوزة فعالیت و کنترل قدرت مسئولان؛ 

·       پیگیری تدوین مقررات و آیین‌نامة اجرایی در زمینة کارراهة شغلی برای سازمان و ادارة آن از سوی کمیته‌های مستقل از سیاست.

بعد حاکمیت قانون

·       کمک گرفتن مدیران سازمان از علاقه‌مندان و معتمدان محلی و حمایت از آنان در عرضة گزارش‌های مربوط به تصرفات و آتش‌سوزی و ...؛ به‌ویژه در مناطق صعب‌العبور و کوهستانی و دور از دسترس؛

·       ایجاد کمیته‌های هماهنگی در سازمان به‌منظور اجرای خط‌مشی‌هایی که با چندین سازمان به‌طور مشترک انجام می‌شود و تلاش برای به حداقل رساندن سازمان‌ها یا ادارات مجری در یک خدمت یا فعالیت؛ 

·       گسترش استفاده از اتوماسیون اداری و تکنولوژی‌های مدرن و به‌روز (ماهواره، اینترنت و دوربین) در کنترل فعالیت‌های اداری و محیط‌زیست، بهره‌برداران و متجاوزان به منابع ملی.

بعد شفافیت

·       سوء‌استفاده از اطلاعات ممکن است مشکلاتی ایجاد کند. اگر قرار است شفافیت نقش عمده‌ای در کنترل جریان‌های غیرقانونی داشته باشد، برای متقاعد کردن مردم به ضرورت این کار، باید برنامة آموزش همگانی به اجرا درآید تا از استفادة نادرست از اطلاعات پیشگیری شود.؛

·       پیگیری تدوین خط‌مشی‌ها و آیین‌نامه‌های اجرایی؛ به‌گونه‌ای که اطلاعات مربوط به درآمدها و دارایی‌های مسئولان و بستگان درجة یک آنها، مقررات سازمان، تصمیم‌گیری‌ها و عملکرد سازمان به‌صورت شفاف در اختیار اصحاب رسانه، مردم و محققان دانشگاهی قرار گیرد؛ 

·       پیگیری تدوین خط‌مشی‌ها و مقررات و آیین‌نامه‌های اجرایی در زمینة ایجاد انگیزه و تشویق و حمایت مادی و معنوی از افشاگران تخلفات و دمندگان در سوت؛ 

·       پیگیری تدوین خط‌مشی‌ها و مقررات درمورد ایجاد نظام بازرسی‌های مستقل و حمایت از رسانه‌ها در شفافیت (در چارچوب قانون اساسی) به‌منظور مجهزسازی آنها به شناخت حکمرانی ضعیف و ریاکاری و فساد و شیوة رسیدگی به آنها؛

·       برگزاری دوره‌های آموزشی مستمر برای کارکنان سازمان، با موضوع ارتقای سلامت اداری و مقابله با فساد و آگاهی یافتن از قوانین و مقررات و روش اجرای مناسب قوانین و استفاده از استادان مجرب دانشگاه و مدیران برجسته در این زمینه، با توجه به تغییرات محیطی، تکنولوژیکی، مقرراتی و ....

بعد پاسخگویی

·       رتبه‌بندی و اولویت‌بندی امور، از نظر درجة اهمیت، برای هریک از مشاغل؛

·       در نظر گرفتن جدول زمان بندی از سوی مدیران، برای انجام دادن کارها، و بررسی دلایل تأخیر در کارها و رسیدگی به آنها، برای پیشگیری از تکرار تأخیر در کارها.

بعد عدالت و انصاف

·       ایجاد کمیتة ویژة پیگیری عدالت سازمانی؛ 

·       در نظر گرفتن گزینش ضابطه‌مدار برمبنای شاخص‌های حرفه‌ای، از سوی کمیته‌های انتصاب و ارتقا، و حمایت از مدیرانی که عدالت و انصاف را، در اجرای خط‌مشی‌ها و مقررات، رعایت می‌کنند؛

·       در اولویت قرار گرفتن زنان، کودکان، معلولان و ساکنان مناطق محروم و مراکز تولید، از نظر تخصیص منابع و امکانات، با هدف اینکه وضعیت فقرا و اقلیت‌هایی که به‌علت تبعیض مورد غفلت قرار گرفته‌اند بهبود یابد.

بعد کارآیی و اثربخشی

·       آموزش مداوم به بهره‌برداران از منابع ملی و طبیعی، با توجه به تغییرات محیطی، تکنولوژیکی، قانونی و .... به‌منظور دستیابی موفقیت‌آمیز به اهداف، استفادة بهینه از منابع و برآورده شدن نیازهای جامعه؛ 

·       شناسایی میزان کارآیی و اثربخشی مراکز تولیدی و خدماتی مرتبط با سازمان و رفع موانع مربوط به مراکزی که فعالیت آنها مقرون‌به‌صرفه نیست یا مراکزی که آسیب‌های جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست و جامعه وارد می‌کنند.

بعد نتیجه‌گرایی

·       مطالعة عمیق پروژه‌ها و آثار آنها پیش از اجرای پروژه و در نظر گرفتن شرایط محیطی و بومی منطقه به‌منظور جلوگیری از شکست اجرای خط‌مشی یا آسیب‌های برنامه‌ریزی‌نشده؛ 

·       در نظر گرفتن همة جنبه‌ها و آثار خدمات، در اندازه‌گیری و ارزیابی کیفیت خدمات، با این هدف که درمورد خاتمه، تغییر یا ادامة خدمات تصمیم مناسبی گرفته شود.

 

منابع 

·       ابدالی، علی. (1395). «طراحی مدل مدیریت هزینة عمومی با رویکرد حکمرانی خوب در ایران»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، شعبة پردیس فارابی قم.

·       پایگاه خبری تحلیل زیست بوم، 27/03/1394.

·       جیریایی شراهی، عصمت. (1392). «آسیب‌شناسی مسائل مربوط به برنامه‌ریزی واحد تحقیق و توسعه در سیمای مرکز قم (شبکة نور)». پایان‌نامة کارشناسی ارشد، تهران، دانشکدة مدیریت دانشگاه تهران.

·       حاجی‌پور، ابراهیم. (1394). «آسیب‌شناسی اجرای خط‌مشی‌های عمومی در ایران»، رساله دکتری، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.

·       حیدری، احمد. (1395). «طراحی و تبیین مدل بودجه‌ریزی براساس شاخص‌های حکمرانی در ایران»، پایان‌نامة دکتری، دانشگاه تهران، پردیس فارابی (شعبة قم).

·       خبرگزاری ایسنا، 10/02/1394.

·       خبرگزاری فارس، 19/03/1394.

·       دانایی‌فرد، حسن؛ حسینی، یعقوب؛ فانی، علی‌اصغر. (1392). ظرفیت خط‌‌مشی‌گذاری عمومی: کلید توسعه‌‌یافتگی ملی، تهران: انتشارات صفّار، چاپ اول.

·       دانش‌فرد، کرم‌الله (1392). مبانی خط‌مشی‌گذاری عمومی، تهران: انتشارات نياز دانش، چاپ اول.

·       دانش‌فرد، کرم‌الله (1388). فرایند خط‌مشی‌گذاری عمومی، تهران: انتشارات علوم و تحقیقات، چاپ اول.

·       شریف‌زاده، فتاح؛ قلی‌پور، رحمت‌الله. (1382). حکمرانی خوب و نقش دولت، تهران: انتشارات فرهنگ مدیریت، چاپ اول.

·       عمیدی زیلایی، امیر. (1394). «تأثیر فرهنگ سازمانی بر تمایل فساد اداری از نظر کارکنان دستگاه‌های اجرایی شهر تهران- مؤسسۀ عالی آموزش و پرورش مدیریت برنامه‌‌ریزی»، پایان‌‌نامۀ کارشناسی ارشد در کتابخانۀ سازمان و مدیریت.

·       فاضلی، م. (1388). مقدمه‌ای بر سنجش فساد، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

·       قلی‌پور، رحمت‌‌الله. (1387). حکمرانی خوب و الگوی مناسب دولت، تهران: مؤسسۀ انتشارات کمیل، چاپ اوّل.

·       گزارش کمیسیون مستقل حکمرانی خوب در لندن، 2004.

·       محمدامینی، مریم. (1395). «تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر شاخص‌های اقتصادی حکمرانی خوب». پایان‌نامة کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، رشتة اقتصاد.

·       منوریان، عباس. (1394). اجرا و ارزیابی خط‌مشی عمومی، تهران: انتشارات مؤسسۀ کتاب مهربان نشر.

·       Andersen, T. B., (2011). “E-government as an anti-corruption strategy”. Information Economics and Policy, 21(3): 201-10.

·       Bardach, E., (1977). “The implementation game”. In in S . Z. Theodoulou & M. A. Cahn (Edseds.), Public Policy: The Essential Readings, Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.

·       Butcher, D. & Clarke, M., (2012). “Good governance :A role for organizational politics and organizational democracy in creating moral communities”. Organizational Dynamics, 41: 230-235.

·       Elahi, KH., (2009). “UNDP on good governance”. International Journal of Social Economics, 36 (12).

·       Elmore, R. F. (1980). “Backward mapping: Implementation research and policy decisions”, Political Science Quarterly, 94 (4): 601-616.

·       Grødeland, Å. B. & Aadne  Aasland, A., (2011). “Fighting corruption in public procurement in post-communist states: Obstacles and solutions”. Communist and Post-Communist Studies, 44.

·       Head, B. W., (2012). “The contribution of integrity agencies to good governance”. Policy Studies, 33: (1), 7-20.

·       Hill, M. & Hupe, P., (2002). Implementing Public Policy, Governance in Theory and in Practice, London: Sage.

·       Hoekstra, A. & Kaptein, M., (2014). “Understanding integrity policy formation processes”. Public Integrity, 16 (3), 243-264.

·       Hokayem, Jihad EL & AKL Kairouz, (2014). “Euro- Med: Public management and good local governance”. Procedia- Social and Behavioral Sciences, Vol. 124, PP: 528-535.

·       Kardos, M., (2014). “The reflection of good governance in sustainable development strategies”. Social and Behavioral Sciences, 58: 1166 -1173.

·       Kaufmann, Daniel, Kraay, Aart & Mastruzzi, Massimo, (2009). “Governance Matters VIII: Aggregate and individual governance indicatirs 1996-2008”. Development Research Group, Macroeconomice and Growth team, Washington DC: The World Bank.

·       Pressman, J. and Wildavsky, A., (1973). Implementation: How great expectations in Washington are dashed in Oakland, Berkeley: University of California press.

·       Woods, N., (2000). “The challenge of good governance for the IMF and the world bank them selves”. World Development, 28 (5): 823-41.

 

 

Abstract

Background: In public management, the good governance principles is a new paradigm that emphasis on public managers role in providing high quality services and offering them to citizens and different groups.

Goal: The main aim of present research implementation pathology of administrative integrity policies with the good governance approach to present the solutions for implementing the administrative integrity policies.

Methods: This is a descriptive-applied study and used the explorative, survey, content analysis, combined and experimental methods. The statistical society of research included 408 persons among managers and personnel of Jahad Keshavarzi Organization of Markazi Province that based on Cochran’s formula, 198 persons selected as research sample among them by stratified simple randomly sampling method. The author’s made questionnaire used as data gathering tool that its validity verified by experts and by confirmative agent analysis and its reliability verified by calculating the Cronbach’s alpha coefficient (0.89).

Findings: The research findings show that in dimensions of provisions quality, the law reign, responsiveness and transparency respectively, the most distance exist between current situation and the ideal situation.

Conclusions: To reach the research goals and reduce this distance for any of these dimensions, some pathologies and solutions provided in present research.

 

Keywords: policy implementation, administrative integrity, the good governance

21

---

[1] . Transparency International

[2]  Hoekstra, A. & Kaptein, M

[3]  Kardos

[4]  Butcher & Clarke

[5]  Head

[6]  Grødeland & et.al

---