تأثیر ملی گرایی بر معماری بناهای شهر اهواز در دوره پهلوی

محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگی

حامد حیاتی ^{1 *} , رسول خجسته پور ²

1 - استادیار معماری دانشگاه قم، قم، ایران
2 -

تاریخ دریافت : 1402/04/07 تاریخ پذیرش : 1403/02/17 تاریخ انتشار : 1403/12/28

کلید واژه: معماری, ملی گرایی, پهلوی, اهواز, باستان گرایی,

چکیده مقاله :

قرن ۱۹ را می توان عصر طلایی ملی‌گرایی نامید؛ لزوم ساخت و ساز بناهای تازه و متعدد در حکومت پهلوی، زمینه بسیار مناسبی را برای بیان ملی گرایی با رویکرد باستان گرایی در معماری به وجود آورد. از این رو میتوان گفت یکی از اهداف ملی گرایی در ایران، قرار دادن مفاهیم و علایق ملی و باستانی به جای مفاهیم و آیین های قومی و مذهبی بوده است. در این پژوهش پس از معرفی و تبیین اجمالی مبانی ملی گرایی به مسأله چگونگی تأثیرگذاری ملی گرایی بر معماری بناهای دوره پهلوی شهر اهواز پرداخته شده است؛ لذا در این پژوهش سعی شده است تا تأثیر ملی¬گرایی به عنوان یک مفهوم سیاسی بر معماری این دوره در شهر اهواز بررسی و از این رهگذر برخی از ویژگی های معماری آن تبیین گردد. روشی که برای بررسی مسأله یاد شده از آن استفاده شده است، روش ترکیبی – مرکب از مطالعات اسنادی کتابخانه ای برای گردآوری داده ها و تحلیل محتوای کیفی برای تحلیل داده ها است. در ادامه با بازدید میدانی از بناهای حکومتی این دوره در شهر اهواز، ویژگی های کالبدی آن ها با روش تفسیری تاریخی تحلیل و تبیین گردید. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که اکثر عناصر ملی گرایانه بکار گرفته شده در معماری بناهای شهر اهواز صرفا در نمای ساختمان دیده می شود؛ و می توان گفت ملی گرایی و باستان گرایی در شهر اهواز خود را با ترکیب معماری مدرن با معماری سنتی خوزستان و با استفاده از مصالح نوین به نمایش می گذارد.

منابع و مأخذ:

اسمیت، آنتونی(1383)، «ناسیونالیسم، نظریه، ایدئولوژی، تاریخ»، انتشارات تمدن ایرانی، تهران.
انصاری، حمیدرضا(1391)، « تحلیلی بر معماری معاصر ایران». تهران: انتشارات سبزان.
آشوری، داریوش (1377)، «ماومدرنیت»، نشر موسسه فرهنگی صراط، تهران.
بانی مسعود، امیر (1391)، «معماری معاصر ایران در تکاپوی بین سنت و مدرنیته». چاپ پنجم. ویراست دوم. تهران: نشر هنر معماری قرن.
بانی مسعود، امیر(1391)، « معماری غرب: ریشه¬ها و مفاهیم». چاپ پنجم. تهران: نشر هنر معماری قرن.
بانی مسعود، امیر، (1388)، «معماری معاصر ایران (در تکاپوی بین سنت و مدرنیته)»، نشر هنری معماری قرن، تهران.
باور، سیروس(1389)،« نگاهی به پیدایی معماری نو در ایران». تهران: نشر فضا.
بهنام، جمشید (1383)، «ایرانیان و اندیشه تجدد»، نشر فروزان روز، تهران.
پاکدامن، بهروز (1376)، «نگاهی کوتاه بر شیوه ها و گرایش های معماری تهران»، کتاب تهران، جلد پنجم و ششم، انتشارات روشنگران، تهران.
حبیبی، محسن و دیگران (1385)، « شرح جریان¬ های فکری معماری و شهرسازی در ایران معاصر»، با تأکید بر دور ه زمانی1383-1357
شیرازی، علی اصغر و یونسی، میلاد (1390)، «تأثیر ملی¬گرایی بر معماری بناهای حکومتی دوره پهلوی اول»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، اول، سال 1390
قبادیان، وحید (1393)، « معماری نوگرای ایرانی». معماری و فرهنگ، 6، 46-42.
قبادیان، وحید (1385)، «معماری در دارالخلافه ناصری»، سنت و تجدد در معماری معاصر تهران، تهران: پشوتن.
کاتم، ریچارد (1371)، «ناسیونالیسم در ایران»: ترجمه احمد تدین، تهران، کویر. (مقدمه حانم قادری)
کیانی، مسعود (1382)، «معماران دوره بیست ساله»، فصلنامه معماری و فرهنگ، 12.
کیانی، مصطفی (1383)، «تأثیرات باستان گرایی بر معماری دوره پهلوی اول»، تاریخ معاصر ایران، زمستان 1383، شماره 32.
مجتهدزاده، روح الله، نام آور، زهرا (1395)، «در جستجوی هویت شهری اهواز»، وزارت راه و مسکن و شهر سازی
معرفت، مینا (1375)، «پیشکسوتانی که به تهران مدرن شکل دادند»، سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران و انجمن ایرانشناسی فرانسه. تهران
میری نژاد، سعید (1392)، «رمانتیسم در معماری معاصر ایران» (با تا کید بر معماری دوره پهلوی دوم پس از سال 1332شمسی)، نشریه هنرهای زیبا، دوره 18، شماره 1، صص 91-102.
نقیب زاده، احمد (1388)، «تاریخ دیپلماسی و روابط بین‌الملل»، نشر قومس، تهران.
وینسنت، اندرو (1371)، «نظریه های دولت»، ترجمه؛ حسین بشریه، نشر نی، تهران.
هلالی، علی (1395)، «بررسی تاثیر فرهنگ بر معماری دوره پهلوی اول در اهواز».