تحلیل عوامل مؤثر بر مصرف فرهنگی دانشجویان؛ (مطالعۀ دانشجویان دانشگاه یاسوج)

محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگی

حمداله اکوانی ^{1 *} , احسان خان‌محمدی ² , صیاد خردمند کاری ³

1 - دانشیار علوم سیاسی، دانشکاه یاسوج، یاسوج، ایران
2 - دانش آموخته دکتری جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.
3 - دانش آموخته دکتری جامعه شناسی،گروه علوم اجتماعی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/09/28 تاریخ پذیرش : 1402/11/02 تاریخ انتشار : 1403/09/29

کلید واژه: جامعه‌شناسی فرهنگی, مصرف فرهنگی, پایگاه اجتماعی- اقتصادی, آگاهی فرهنگی, نوگرایی, دانشجویان, دانشگاه یاسوج,

چکیده مقاله :

مصرف فرهنگی در جامعۀ معاصر از اهمیت بالایی برخوردار است. این پژوهش به روش پیمایشی به بررسی مصرف فرهنگی و عوامل مرتبط با آن در بین دانشجویان دانشگاه یاسوج پرداخته است. حجم نمونه 400 نفر انتخاب شد. روش نمونه‌گیری مورد استفاده برای دستیابی به پاسخگویان نیز، طبقه¬ای چندمرحله¬ای متناسب با حجم بوده است. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه بود که بر اساس روش آلفای کرونباخ و تحلیل عاملی، تعیین پایایی و اعتبار شد. برای تبیین مصرف فرهنگی، پنج متغیر آگاهی فرهنگی، سرمایه اجتماعی، مصرف رسانه‌ای، نوگرایی و پایگاه اجتماعی اقتصادی به عنوان متغیرهای مستقل مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد از بین سه گونۀ مصرف فرهنگی، بیشترین میزان مصرف مربوط به مصرف موسیقی، سپس مصرف فیلم و در نهایت مصرف کتاب بود.. از سوی دیگر، مصرف موسیقی و مصرف فیلم با هر پنج متغیر رابطه مثبت و معناداری داشتند و مصرف کتاب تنها با مصرف رسانه ارتباط معنادار نداشت. در نهایت بر اساس نتایج تحلیل مسیر مشخص شد که زمینۀ اجتماعی- اقتصادی، مصرف رسانه و آگاهی فرهنگی به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم، و نوگرایی و سرمایه اجتماعی نیز تنها به صورت مستقیم بر میزان مصرف فرهنگی دانشجویان تأثیرگذار هستند. در مجموع، متغیر آگاهی فرهنگی بیشترین تأثیر را بر مصرف فرهنگی داشت.

منابع و مأخذ:

- آدورنو، تئودور؛ هورکهایمر، ماکس (1384). دیالکتیک روشنگری: قطعات فلسفی، ترجمه¬ی مراد فرهادپور و امید مهرگان: تهران: گام نو.
- آذری، نرگس (1399). سیاست موسیقی در ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
- افشاریان، ندا؛ سعدی‌پور، اسماعیل (1395). مرزهای تمایز در مصرف کالاهای فرهنگی: مصرف موسیقی در بین جوانان، فصلنامۀ پژوهش‌های ارتباطی، سال بیست و سوم، شماره 2: 104-85.
- اینگلهارت، رونالد (1373). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفتۀ صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران: انتشارات کویر.
- برند، محبوبه؛ بخشی، حامد؛ ایمانیان، مسعود؛ کرمانی، مهدی (1400). رابطه مصرف فرهنگی و نگرش خرافی، فصلنامه مطالعات فرهنگ ارتباطات، سال بیست و دوم، شماره 86: 182-157.
- بنت، اندی (1386). فرهنگ و زندگی روزمره، ترجمۀ حسن چاوشیان و لیلا جوافشانی، تهران: نشر اختران.
- بهار، مهری (1390). مصرف و فرهنگ، تهران: انتشارات سمت.
- بوردیو، پیر (1390). تمایز: نقد اجتماعی قضاوت های ذهنی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر ثالث.
- بیرو، آلن (1366). فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمۀ باقر ساروخانی، تهران: انتشارات کیهان.
- پاترسون، مارک (1398). مصرف و زندگی روزمره، ترجمه جمال محمدی و نرگس ایمانی، تهران: نشر نی.
- توسلی، غلامعباس؛ خادمیان، طلیعه (1386). نقش جنسیت در مصرف کالاهای فرهنگی، پژوهش‌نامۀ علوم اجتماعی، سال اول، شماره 4:‌ 64-51.
- جاروی، ای. سی (1379). ارتباط کلی سینما و جامعه‌شناسی با جامعه‌شناسی سینما، ترجمه اعظم راودراد، فصلنامۀ فارابی، شماره 38: 41-13.
- حسنی، محمدحسین؛ ذکایی، محمدسعید؛ طالبی، ابوتراب؛ انتظاری، علی (1396). مفهوم‌سازی سبک زندگی فرهنگی، جامعه پژوهی فرهنگی، سال هشتم، شماره 1: 45-23.
- حسین‌نژاد، محمد (1382). سینمای ملی، واقعیت‌ها و ضرورت‌ها، کاستی‌ها و راهکارهای بخش فرهنگ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، گزارش نشست‌های تخصصی و مقاله‌های برگزیدۀ ناشر.
- حیدری، آرمان؛ خان محمدی، آرزو (1395). بررسی رابطه آگاهی موسیقیایی و مصرف موسیقیایی، مورد مطالعه: دانشجویان لر دانشگاه یاسوج، کنفرانس ملی مطالعات هنر و پژوهش‌های علوم انسانی، تهران.
- حیدری، آرمان؛ مختاری، مریم؛ خان محمدی، احسان (1396). بررسی رابطه بین گونه‌های هویت جمعی و مصرف گونه‌های موسیقی (مورد مطالعه: دانشجویان لر دانشگاه یاسوج)، مجلۀ جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و هشتم، شماره 1: 184-159.
- دووینیو، ژان (1379). جامعه‌شناسی هنر، ترجمۀ مهدی سحابی، تهران: نشر مرکز.
- رابرتسون، یان (1380). درآمدی بر جامعه، ترجمه¬ی حسین بهروان، چاپ دوم، مشهد: آستان قدس رضوی.
- راودراد، اعظم (1391). جامعه‌شناسی سینما و سینمای ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- ربانی خوراسگانی، علی؛ صدیق اورعی، غلامرضا؛ خنده‌رو، مهدی (1388). بررسی سرمایه اجتماعی و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن در سطح محله، علوم اجتماعی فردوسی مشهد، شماره 2: 149-119.
- ساعی، محمدحسین؛ باقری، لیلا؛ احسانی، مهدیه (1389). بررسی اقبال مردم شهر تهران به سینما و جشنوارۀ بیست و هشتم فیلم فجر، مجلۀ نامه پژوهش فرهنگی، شماره 9: 146-113.
- سرافزار، پرنیان؛ نیکخواه، هدایت‌الله؛ رستگار، یاسر (1399). تبیین جامعه‌شناختی مصرف موسیقی در بین شهروندان شهر بندرعباس، پژوهشنامه فرهنگی هرمزگان، شماره 18: 83-62.
- شویره، کریستیان؛ فونتن، اولیویه (1385). واژگان بوردیو، ترجمه ی مرتضی کتبی، تهران: نشر نی.
- صدیقی ارفعی، فریبرز؛ آزادفلاح، پرویز؛ فتحی آشتیانی، علی؛ رسول‌زاده طباطبایی، سید کاظم (1382). بررسی تأثیر موسیقی درمانگری فعال و فعل‌پذیر با استفاده از نغمه‌های ایرانی و غربی بر افسردگی جوانان، مجله روانشناسی، سال هفتم، شماره 2: 299-287.
- صمیم، رضا؛ قاسمی، وحید (1388). گرایش به مصرف موسیقی مردم‌پسند و میزان پرخاشگری در میان دانشجویان (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه اصفهان)، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره دوم، شماره 8: 262-243.
- طرح بررسی و سنجش شاخص های فرهنگ عمومی کشور (شاخص¬های غیر ثبتی). به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور (1390)، تهران: مؤسسه انتشارات کتاب نشر.
- علیزاده، زهرا؛ خان محمدی، آرزو (1395). وضعیت مصرف فرهنگی با تأکید بر مطالعه کتاب در بین گروه‌های جنسی و تحصیلی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه‌های کرمانشاه)، فصلنامه روانشناسی و علوم تربیتی، دوره دوم، شماره 1: 99-87.
- فاضلی، عبدالله (1394). بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر مصرف فرهنگی با تأکید بر مطالعه کتاب در شهر اهواز، تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، دوره بیست و یکم، شماره 2، 295-279.
- فاضلی، محمد (1384). جامعه شناسی مصرف موسیقی، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره اول، شماره 4: 53-27/
- فاضلی، محمد (1386). جامعه شناسی مصرف موسیقی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- فاضلیان دهکردی، مهری؛ محمدی، اصغر (1395). تأثیر سواد رسانه‌ای بر بعد پردازش و تحلیل پیام‌های رسانه‌ها بر مصرف کالاهای فرهنگی (مورد مطالعه زنان 39-15 سال شهرکرد)، زن و جامعه، سال هفتم، شماره 4: 90-51.
- فتحعلی بیگلو، منا؛ پیربابایی، محمدتقی (1400). گونه شناسی نظریه‌های مصرف شهری در شهرسازی، فصلنامه دانش شهرسازی، سال چهارم، شماره 4: 36-19.
- فتحی، سروش؛ علیخانی، احسان (1400). تبیین جامعه‌شناختی رابطه سرمایه اجتماعی و مصرف فرهنگی، فصلنامه صیانت فرهنگی و سرمایه اجتماعی، سال اول، شماره 1: 192-159.
- قاسمی، زهرا؛ عموقلی میرآخوری، مرضیه (1391). عوامل مؤثر در گرایش جوانان به مصرف موسیقی (مورد مطالعه: جوانان 17 تا 27 سال مناطق 1 و 3 تهران)، پایان¬نامه¬ی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
- قاسمی، وحید؛ صمیم، رضا (1387). مطالعه‌ای پیرامون رابطه قشربندی اجتماعی و مصرف فرهنگی با استفاده از داده‌هایی در زمینه مصرف موسیقایی در شهر تهران، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره نهم، شماره 1 و 2: 100-80.
- کاظمیان، مهرداد؛ ابراهیمی، قربانعلی؛ همتی، زهرا (1392). مصرف سینما و عوامل اجتماعی مرتبط با آن، فصلنامۀ جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، دوره پنجم، شماره 2: 240-221.
- کاظمیان، مهرداد؛ ابراهیمی، قربانعلی؛ همتی، زهرا (1392). مصرف فرهنگی و عوامل مرتبط با آن، مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه مازندران، فصلنامۀ جامعه‌پژوهی فرهنگی، سال پنجم، شماره 2: 153-133.
- کریمی، لیلاسادات؛ زارع، حسن؛ هادیان‌فرد، حبیب (1390). تأثیر موسیقی‌درمانی بر توجه انتخابی کودکان دارای اختلال نارسایی توجه-بیش‌فعالی، فصلنامه ایرانی کودکان استثنایی، سال یازدهم، شماره 1: 44-34.
- کفاشی، مجید (1394). مدل معادلات ساختاری رابطه مؤلفه‌های دین‌داری با مؤلفه‌های سلامت اجتماعی دانشجویان، فصلنامۀ راهبرد اجتماعی فرهنگ، سال چهارم، شماره 14: 231-215.
- کلاته ساداتی، احمد؛ رضوی، عسل‌السادات؛ روزی‌طلب، حمیده (1397). «ذائقه آوانگارد و تمایزگرایی فرهنگی»، جامعه‌شناسي هنر و ادبیات، دوره دهم، شماره 2، 74-39.
- گیدنز، آنتونی (1387). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه¬ی ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.
- مدنی، سعید؛ خسروانی، عباس (1390). عوامل مؤثر بر جهت‌گیری ارزشی (مادی/ فرامادی) دانشجویان (دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک در سال 1390)، فصلنامۀ مطالعات جامعه‌شناختی ایران، سال اول، شماره 3: 143-123.
- مصلح، علی‌اصغر؛ گل یار، لیلا (1388). نظریه¬ی انتقادی فرانکفورت و نقد فرهنگ جدید، پژوهش¬های فلسفی (نشریه¬ی دانشکده¬ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز)، سال پنجاه و دوم، شماره ی 214: 148-135.
- مهدی‌زاده، سیدمحمد (1391). نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی، تهران: انتشارات همشهری.
- مهرشاد، احمد، ربانی خوراسگانی، علی؛ کلانتری، عبدالحسین؛ ذوالفقارزاده، محمدمهدی (1398). مرور نظام‌مند مقالات علمی شبکه های اجتماعی؛ مورد مطالعه: اصفهان، جامعه‌شناسی کاربردی، سال سی‌ام، شماره 2: 40-23.
- میرفردی، اصغر؛ ولی‌نژاد، عبدالله؛ خان محمدی، احسان (1398). سبک مصرف سینما و رابطه آن با سواد سینمایی در بین دانشجویان دانشگاه ایلام، فصلنامه توسعه اجتماعی، دوره چهاردهم، شماره 2: 32-1.
- نبوی، سیدحسین؛ گلچین، مسعود؛ کرمی تراب، مجید (1398). سبک زندگی و مصرف موسیقی موردی: (مطالعه جوانان 51 تا 92 سال در شهر تهران(، مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، سال شانزدهم، شماره 1: 258-227.
- نواح، عبدالرضا؛ فاضلی، عبدالله؛ رجایی، محمدصادق؛ مقتدایی، فاطمه (1395). سبک زندگی و مصرف فرهنگی: با تأکید بر مطالعه آزاد در شهر اهواز، فصلنامه توسعه اجتماعی، دوره دهم، شماره 3: 28-7.
- نوروزی، علی؛ ملکی، امیر؛ پارسامهر، مهربان؛ قاسمی، وحید (1397). بررسي تأثیر تصوير بدن و مديريت بدن بر مشارکت ورزشي زنان استان ايلام، جامعه‌شناسی کاربردی، دوره بیست و نهم، شماره 4: 121-99.
- هاشمی، سیدضیا؛ غلام‌زاده نطنزی، امیرحسین (1391). نیاز و سبک مصرف موسیقی (مطالعه موردی دانش‌آموزان شهر تهران)، مجله جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، سال چهارم، شماره 1: 142-123.
- واعظی، م. (1392)، "سنجش سرانۀ مطالعه ایرانیان: وضعیت مطالعه در سال 1392 و بررسی روند آن از 1387 تا 1392"، تهران: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور.
- واکوانت، ل. (1379). پی یر بوردیو، ترجمه ی مهرداد میردامادی، در استونز، رابز، متفکران بزرگ جامعه شناسی، ترجمه ی مهرداد میردامادی، تهران: نشر مرکز.
- ودادهیر، ابوعلی؛ امینیان، احسان؛ طباطبایی، آسیه‌السادات؛ سلیمانی، محمدجواد (1390). جوانان و موسیقی پاپ: بررسی جامعه‌شناختی عوامل اجتماعی- فرهنگی مرتبط با گرایش دانشجویان دانشگاه تربیت‌معلم به موسیقی پاپ، مجله مسائل اجتماعی ایران، سال دوم، شماره 1: 193-167.
-استیفن، لیتل‌جان (1384). نظریه¬های ارتباطات، ترجمه ی مرتضی نوربخش و دیگران، تهران: انتشارات جنگل.
مهدی زاده، سیدمحمد (1391). نظریه های رسانه: اندیشه های رایج و دیدگاه های انتقادی، تهران: همشهری.
ولف، جانت (1367). تولید اجتماعی هنر، تهران: نشر مرکز.

- Alexander, J. Smith, Ph. (2003). Elements of Structural Hermeneutics, in: Handbook of Sociological theory, Edited by Turner, Junthan, H. USA: New York.
- Bamberger, R. (1975). Promoting the Reading Habit, Paris: Unesco.
- Catz-Gerro. T. Raz, S. Yaish, E. (2007). Class, Status, Cultural Participation and Intergeneration Transmission in Israel, Poetics, Vol. 35, pp. 152-167.
- Chan, T. W. & Goldtorpe, J. H. (2005). The Social Stratification of Theatre, Dance and Cinema Attendance, Cultural Trends, Vol. 14, pp. 193 - 212.
- Chan, T. W. & Goldtorpe, J. H. (2007). Social Stratification and Cultural Consumption: Music in England, European Sociological Review, Vol. 23, pp. 1-28.
- Cockrill, A. Liu, Y. (2013). Western Popular Music Consumer by Highly Involved Chinese Music Fans”, Journal of Retailing and Consumer Services, Vol. 20, pp. 263-271.
- Eijk, K. (2001). "Social Differentiation in Musical Taste Patterns", Social Forces, Vol. 2, No. 3, pp. 163-185.
- Fiske, J. (1991). Television: Polymer and Popularity. In R. Avery and D. Eason (ads). Critical Perspectives on Media and society, Guilford Press.
- Fiske, J. (2003). Understanding Popular Culture, Routledge.
- Gemar, A. (2020). Sport as culture: Social class, styles of cultural consumption and sports participation in Canada. International Review for the Sociology of Sport, 55(2), 186-208.
- Giddens, A. (2000). Modernity and Self Identity: Self and Society in the Late Modern Age, Polity Press.
- Harrison, J. and Michael, H. and John, R. (2007). "The American Omnivore: how American Musical Taste Patterns Differ from those in Van. Eijk (2001) Dutch study", Paper presented at the Annual meeting of the American Sociological Association, ttp: //citation, Allacademic.com/meta/p183664_index.html.
- Jeacle, I. (2008). Going to the movies: accounting and twentieth century cinema. The University of Edinburgh Business School, Edinburgh, UK. www.emeraldinsight.com/0951-3574.htm.
- Khanmohammadi, E. Shahriari, M. (2016). Sociological Explanation for Cultural Consumption Patterns, With Emphasis on the Study of the Book (The Case of University Students in Kermanshah), INTERNATIONAL JOURNAL OF HUMANITIES AND CULTURAL STUDIES, Vol.3, N.2, pp: 948-959.
- Kim, Y., Magnusen, M., Kim, M., & Lee, H. W. (2019). Metaanalytic review of sport consumption: factors affecting attendance to sporting events. Sport Marketing Quarterly, 28(3), 117-134.
- Krcmar, M., & Godbold Kean, L. (2009). “Use and Gratifications of Media Violence: personality correlates of Viewing and Liking Violent Genres”, in: Barrie Gunter and David Machin Media Audiences. V. l3.
- Kunikullaya, K. U., Goturu, J., Muradi, V., Hukkeri, P. A., Kunnavil, R., Doreswamy, V., ... & Murthy, N. S. (2016). Combination of music with lifestyle modification versus lifestyle modification alone on blood pressure reduction–A randomized controlled trial. Complementary Therapies in Clinical Practice, 23, 102-109.
- Larsen, G. Lawson, R. Todd, S. (2009). The Consumption of Music as Self-Representation in Social Interaction, Australian Marketing Journal, Vol. 17, pp. 16-26.
- Lebel, K., Pegoraro, A., & Harman, A. (2019). The impact of digital culture on women in sport. In Digital dilemmas (pp. 163-182). Palgrave Macmillan, Cham.
- Li, S., Chun, T. (2004). Internet function and Internet addictive behavior. Computers in Human Behavior 22, 1067–1071.
- Lin, N. (1976), Foundation of Social Research. New York: MC-Grew Hill.
Murali, V., George, S. (2007). Lost online: an overview of Internet addiction. Advances in Psychiatric Treatment 13, 24–30.
- North, A. C. & Hargreaves, D. J. (2007). Lifestyle Correlates of Musical Preference: Travel, Money, Education, Employment and Health. Psychology of Music, Vol. 35, pp. 451-473.
- Nutall, P. Arnold, S. Carless, L. Fennimore, F. Richard, H. (2011). "Understanding Music Consumption through a Tribal Lens", Journal of Relating and Consumer Services, Vol. 18, pp. 152-159.
- Purhonen, S. and Jukka, G. and Kejio, R (2009). "Social Differentiation of Musical and Literary Taste Patterns in Finland". Research on finish Society, Vol. 2, pp. 39-49.
- Sabini, J. (1995), Social Psychology. United States of America: W. W. Notron & Company Ltd.
- Wise, R. & King, S. (2008), Family Environment and Friendship Qualities, Journal of Family, Vol: 36, N. 4, pp: 827-831.
- Wood, R.T.A. (2007). Problems with the concept of video game ‘Addiction’: some case study examples. International Diary of Mental Health Addiction 6, 169–178.