سنجش روشنایی توده ی کلی معماری خانه های قاجاری تبریز

محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگی

طلا علی اکبرزاده اهری ¹ , اسداله شفیع زاده ² , حسن ابراهیمی اصل ³ , نیما ولی زاده ⁴

1 - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری،دانشکده معماری، واحد بین المللی جلفا، دانشگاه آزاد اسلامی، جلفا، ایران
2 - استادیارگروه معماری، دانشکده معماری، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران
3 - استادیارگروه معماری، دانشکده معماری، واحد بین المللی جلفا ، دانشگاه آزاد اسلامی، جلفا، ایران
4 - استادیارگروه معماری، دانشکده معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1401/02/24 تاریخ پذیرش : 1401/04/18 تاریخ انتشار : 1402/06/30

کلید واژه: مسکن معاصر, خانه‌های سنتی, ارزیابی کیفی, نور مطلوب,

چکیده مقاله :

عرصه مسکونی یکی از بنیادی ترین و تأثیرگذارترین فضاهای معماری محسوب می گردد. در نتیجه پرداختن به مسئله مسکن از بعد شاخص های کیفی، به عنوان ابزاری حساس در پژوهش مسکن محسوب می گردد. یکی از شاخص های پراهمیت و مؤثر در بهبود کیفیت مسکن میزان نور در فضا می‌باشد. پس از بررسی فضاهای مسکن سنتی ایران و تبیین مطلوبیت حضور نور در این فضا، این تحقیق با استفاده از تحلیل شاخص های مطلوبیت مسکن سنتی، مدلی جهت الگوگیری در طراحی مسکن معاصر ارائه داده است. این تحقیق به صورت ترکیبی به روش کمی انجام شده است و نیز از روش مدل‌سازی و شبیه‌سازی کمک گرفته شده است. شیوه جمع آوری داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و منابع دست‌اول و پایگاه های اینترنتی بوده است و در این راستا، داده های اقلیمی شهر تبریز در قالب فایل های epw مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته اند. پس از تحلیل و بررسی شاخص های کیفی جهت ارزیابی تعیین و در ادامه با بررسی این شاخص ها در بستر خانه های سنتی انتخاب شده، معیارها مورد سنجش و ارزیابی به روش کمی و با استفاده از نرم افزار قرار گرفته اند. از نتایج این پژوهش ارائه مدل جهت استفاده در مسکن معاصر می‌باشد، به‌گونه‌ای که بتوان حضور نور باکیفیت را در این فضا تجربه نمود. در بحث بررسی شاخص های مطلوبیت خانه های سنتی و نیز بررسی کیفیت نور خانه های معاصر، پژوهش هایی انجام گرفته است، اما از لحاظ بررسی کیفی شاخص ها و ارائه مدل با ساز و کار اجرایی، این پژوهش دارای نوآوری می‌باشد. از نتایج این تحقیق، دانشجویان، اساتید، طراحان و مجریان و تمام فعالان عرصه طراحی و معماری بهره مند خواهند بود.

چکیده انگلیسی:

The residential area is one of the most fundamental and influential architectural spaces. As a result, addressing the issue of housing in terms of quality indicators is considered as a sensitive tool in housing research. One of the most important and effective indicators in improving the quality of housing is the amount of light in the space. After examining the traditional housing spaces of Iran and explaining the desirability of the presence of light in this space, this research has provided a model for modeling in contemporary housing design using the analysis of traditional housing utility indices. One of the results of this research is to present a model for use in contemporary housing so that the presence of quality light in this space can be experienced. In the discussion of the indicators of the usefulness of traditional houses, as well as the quality of contemporary houses, research has been done, but in terms of qualitative review of indicators and model presentation with an executive mechanism, this research is innovative. Students, professors, designers and executives and all activists in the field of design and architecture will benefit from the results of this research.

منابع و مأخذ:

آصفی، مازیار؛ ایمانی، الناز (1391). چالش‌های فناوری‌های نوین در معماری و تعامل آن با ارزش‌های معماری اسلامی ایران، مجله باغ نظر، دوره 21، شماره 9: 21-34.
آقایی، شیوا؛ خورشیدی، بابک (1397). جایگاه نور در طراحی خانه‌های سنتی ایران، کنفرانس عمران، معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام.
تهرانی، فرهاد؛ آیوازیان، سیمون؛ حق جو، امیر؛ سلطان‌زاده، حسین (1398). سیر تحول اندام‌های اصلی خانه‌های تبریز از دوره‌ قاجار تا اواخر دوره‌ پهلوی دوم، صفه، دوره 29، شماره 86: 121-140.
حمزه‌نژاد، مهدی؛ فدائی، فرامرز؛ ایلدرآبادی، پریا (1399). ارزیابی آسایش راحتی و بررسی شاخص‏‌های آسایش حرارتی PMV و PPD بر مبنای نور روز و جهت‌گیری خانه، در خانه‏‌های سنتی بافت یزد (نمونه موردی: خانه ملک‌زاده شهر یزد)، معماری اقلیم گرم و خشک، دوره 8، شماره 11: 151-182.
دیماری، نیما، گلی باغ مهیاری، نسیم؛ توران‌پور، محیا (1400). واکاوی الگوهای معماری خانه‌های سنتی کاشان، در طراحی مسجد- مدرسه‌ آقابزرگ، مجله پژوهش‌های معماری اسلامی، دوره 9، شماره 3: 1-18.
زارع مهذبیه، آیدا؛ حیدری، شاهین؛ شاهچراغی، آزاده (1398). بررسی کیفیت محیطی داخلی خانه‌های قاجاری شیراز با تأکید بر آسایش حرارتی و نور روز (نمونه موردی: خانه نعمتی)، معماری اقلیم گرم و خشک، دوره 7، شماره 10: 269-291.
سایت ایرنا.
سرداری، مازیار؛ معتضدیان، فهیمه (1393). نقش نور در معماری خانه‌های سنتی ایران (نمونه موردی: خانه مشروطه تبریز و خانه تاریخی تیزنو دزفول)، اولین کنگره بین‌المللی افق‌های جدید در معماری و شهرسازی: تهران.
شکوه‌فر، سوگند (1398). چگونگی حضور نور طبیعی در معماری سنتی ایران (نمونه موردی: خانه عامری‌ها کاشان)، معماری‌شناسی، دوره 2، شماره 10: 1-9.
صارمی، حمیدرضا؛ دارابی، نازنین (1394). بررسی تفاوت جایگاه نور در خانه‌های سنتی ایران و خانه‌های معاصر، کنفرانس بین‌المللی انسان، معماری، عمران و شهر: تبریز.
طاهباز، منصوره؛ جلیلیان، شهربانو؛ موسوی، فاطمه؛ کاظم‌زاده، مرضیه (1392). نورپردازی طبیعی در خانه‌های سنتی کاشان (نمونه موردی: خانه عامری‌ها، مطالعات معماری ایران، دوره 2، شماره 4: 87-108.
علی محمدی، فرزانه؛ بمانیان، محمدرضا؛ پور فتح‌الله، مائده (1394). بررسی تطبیقی تأثیر تغییرات فرهنگی بر محرمیت در ورودی خانه‌های سنتی دوره قاجاریه (نمونه موردی: خانه‌های سنتی شهر قزوین)، مجله مطالعات میان فرهنگی، دوره 10، شماره 27: 115 – 139.
گروتر، یورگ کورت (1987). زیبایی‌شناسی در معماری، ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
کاظم‌زاده، مرضیه؛ طاهباز، منصوره (1392). اندازه‌گیری و بررسی شرایط نور روز در خانه‌های قدیمی کرمان، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره 18، شماره 2: 17-26.
گزارش میراث فرهنگی، مرکز اسناد ملی شمال غرب کشور.
نایبی، بتول (فرشته)؛ کاتب، فاطمه؛ مظاهری، مهرانگیز؛ (1396). تأثیر نور فضاهای داخلی بر کیفیت زندگی و رفتارهای اخلاقی انسان، اخلاق در علوم و فناوری، دوره2، شماره 3 و 4: 65-72.
نایبی، فرشته (1388). تأثیر نور فضاهای داخلی بر کیفیت زندگی، نشریه تندیس 15، شماره 148: 20-24.
نصراللهی، نازنین؛ پیمان راد، امیرحسین؛ میرابی، الهه (1394). بررسی نور در خانه‌های سنتی یزد (نمونه موردی: خانه جعفر بیگلو)، سومین کنگره بین‌المللی عمران، معماری و توسعه شهری: تهران.
میرمیران، سیدهادی (1377). سیری از ماده به روح، فصلنامه معماری و شهرسازی، دوره 6، شماره 42 و 43: 94-100. قبادی، مونا (1391). طراحی داخلی و نور طبیعی، فصلنامه طراح- طراحی داخلی، شماره 5: ۱۰۸.

Arjmandi, H. T. (2011). “Psychological and spiritual effects of light and color from Iranian traditional houses on dwellers, e-BANGI, 6(2), 288.
Gorji mahlabani, Y. & Mofrad Boushehri, A. (2017). “The Analysis of Daylight Factor and Illumination in Iranian Traditional Architecture, Case Studies: Qajar Era Houses”, Armanshahr Architecture & Urban Development, 10(18), 35-45.
Hosseini, s. M. (2018). Quantitative Investigation Through Climate-based Daylight Metrics of Visual Comfort Due to Colorful Glass and Orosi Windows in Iranian Architecture. Journal of Daylighting.
Ghofrani, M. a. (2020). Daylight Analysis in Qajar Era Houses of Tabriz، Iran،5rd international, Conference on applied research in science and engineering،.
Salehipour، A. E. (2021). Recognition of the Quality of Sunlight Hours in Traditional Houses of Tabriz، Iran. Journal of Solar Energy Research، 6(2), 696-712.
Higgins, S., Hall, E., Wall, K., Woolner, P., M. & Caughey, C. (2005). “The Impact of School Environments: A literature review”, The Centre for Learning and Teaching, School of Education, Communication and Language Science, University of Newcastle.