تحلیل محیط شهری از رویکرد کیفیت بصری

محورهای موضوعی : معماری

سید باقر حسینی ¹ (استادیار دانشکده معماری و شهرسازی ، دانشگاه علم و صنعت ایران)
مهران علی الحسابی ² (استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران)
فاطمه نسبی ³ (دانشجوی دکترای معماری دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران)

تاریخ دریافت : 1389/04/29 تاریخ پذیرش : 1390/02/10 تاریخ انتشار : 1390/06/01

کلید واژه: Urban form, Bushehr, Visual Quality, کیفیت بصری, فرم شهر, Residential space, فضای مسکونی, شهر بوشهر, ایزوویست, Isovist,

چکیده مقاله :

با توسعه جوامع، توجه طراحان به کیفیت فضاها افزایش یافته و بررسی‌های گسترده‌ای درباره تأثیر فضا بر ادراک انسان، انجام شده است. عوامل مختلفی بر کیفیت فضای شهری تأثیر می‌گذارند که کیفیت بصری یکی از آنهاست. در این راستا هدف جستجوی رابطه میان فرم و کالبد شهر و کیفیت بصری آن است. برای تبدیل کیفیت بصری به ابعاد کمی و قابل سنجش از ابزار ایزوویست[i] در نرم‌افزار Syntax2D[ii] استفاده شده است، تحلیل شبکه شهری با بررسی دو مسیر با فرم متفاوت در بافت بوشهر انجام شده است. نتایج مطالعه نشان می‌دهد مسیرهای با فرم کالبدی متفاوت از کیفیت بصری متفاوتی برخوردارند و در طراحی‌های شهری توجه به ابعاد و شاخص های بصری به خلق محیط مطلوبتر‌ می‌انجامد. [i] ایزوویست یا سایه دید به نقاط قابل رؤیت از یک نقطه دید اطلاق می‌شود. [ii] نرم‌افزار Syntax2D ، برنامه تحلیل فضایی طراحی شده توسط دانشکده معماری و شهرسازی تابمن دانشگاه میشیگان است.

چکیده انگلیسی:

Visual aspect is one of those lots of aspects which influence neighborhood quality. Visibility is an important factor of environmental and urban quality. This study is concentrated to find whether the visual quality of housing and urban open space in the neighborhoods is influenced with urban form and its objective is to find the relationship between open space form of the neighborhood unique fabric, its organic pathways, a linear main access which divides this fabric to two parts and visibility. So open space visibility of neighborhood in old fabric of Bushehr and their isovist properties have been analyzed in a correlational research. The case study was a neighborhood public space in spatial configuration located in Bushehr that is surrounded by urban development and sea. Compact urban space, squares, long and narrow streets shape this fabric. One of the characteristics of this morphology is its composition as a set of rather long and narrow streets with number of squares different in shape.This study shows that isovist tool is applicable in analyzing visual quality in urban fabric. In this research two forms of urban open space has been analyzed to evaluate visibility using Syntax2D. Six isovist measures in grid and two paths have been studied that correlations between these measures have been compared with each other in two paths. Findings show that area and perimeter indices have the highest correlation. In organic path these two indices have highest value reaching Enghelab Avenue that divides this fabric in two parts and also these measures are higher in local squares than long and narrow streets. On the other hand these indices remain unchanged in linear path. Drift index that studies the longest possible line of sight raises dramatically reaching Enghelab Avenue while it almost stabilizes inside the organic path. Turning to linear path, this index is the highest at the ends and the lowest in the middle of the path. Occlusive index that is the proportion of the perimeter on the solid boundary of the environment Shows fluctuation in organic path unlike linear path. While Compactness index that shows how close the observers feels themselves to the environment shows notable variations in organic path having a steady graph in linear path. Circularity index that is the square of the perimeter to area as is influenced by details in space shows significant changes in organic path while it is nearly stabilized in linear path. It can be said as a result that urban form has relationship with its visibility; meaning that the organic path creates a variety of isovist indexes unlike linear path that divides the neighborhood fabric in two parts. Furthermore, the analysis shows that squares which are the place of social interactions are more compact than the streets of the neighborhood as they define non physical geometries and variety in the spatial experiences is achieved moving within them. Finally the study shows that the form of neighborhood open space plays an important role in its high visual quality and the quality of housing.  

منابع و مأخذ:

• سلطانی، علی و نامداریان،‌ احمدعلی (1389) « بررسی تأثیر نیروهای مختلف در شکل‌گیری فضای شهری»، هویت شهر 7، ص 130 – 123، تهران.


• شعبانی، نگین. کوچک زاده، محسن، شعیبی عباس (1386) « باززنده سازی بافت های فرسوده و باارزش از طریق استقرار کاربری های مناسب؛ نمونه موردی: بافت قدیم بوشهر»، صفه 45، 67 – 54، تهران.


• قبادیان، وحید (1385) « بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران» دانشگاه تهران، تهران.


• کولیوند، علی (1381) « ویژگی های فضایی – کالبدی بافت قدیم بوشهر»، آبادی 36، 60-57، تهران.


• کبیری، جهانبخش (1374) « بازیافت مسکن در بافت قدیم بوشهر»، پایان نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.


• گروت، لیندا و وانگ  (1384) «روش‌های تحقیق در معماری»، ترجمه علیرضا عینی‌فر، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.


• گلکار، کورش‌(1380)، «‌مولفه‌های سازنده کیفیت طراحی شهری» ،‌مجله صفه،‌ شماره 41، تهران.


• غفاری، علی و مهبان کتابی (1384) «طراحی دانشکدۀ هنر و معماری در بافت قدیم بوشهر»، مجلۀ آبادی، ش 49، تهران.


• تیبالدز ، فرانسیس ( 1387 ) «ساخت شهرهای مردم پسند، ارتقای محیط عمومی در شهرهای کوچک و بزرگ»، ترجمه مروارید قاسمی ، انتشارات روزنه ، تهران.


• لینچ،‌ کوین (1372) ‌ »تئوری شکل شهر»،‌ دکتر سید حسین بحرینی،‌ انتشارات دانشگاه تهران، تهران.


• جیکویز ، جین ( 1386 ) «مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی»، ترجمه حمید رضا پارسی، آرزو افلاطونی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.


• بنتلی و همکاران ( 1385 ) «محیط های پاسخده» ، دکتر مصطفی بهزاد فر ، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.

 

• Braaksma, J.P. & Cook, W. J. (1980) »Human Orientation in Transportation Terminals«, Transportation Engineering Journal, TE2, 106.


• Batty, M. (2001) »Exploring isovist fields: space and shape in architectural and urban morphology«, Environment and Planning B: Planning and Design, No. 28.


• Benedikt, M. L. (1979) »To take hold of space: isovist and isovist fields«, Environment and Planning B: Planning and Design 6 pp. 47-65.


• Benedikt, M. L. & Burnham, C. A. (1985)  »Perceiving architectural space: from otic rays to isovists«, Persistence and Change Eds,  W H Warren, R E Shaw, Lawrance Erlbaum, Hillsdale, NJ, pp. 103-114.


• Carmona, M., Heath, T., Oc T. & Tiesdell, S. (2003) »Public places Urban Spaces, The dimension of Urban Design«, Architectural press.


• Davis, L. S. & Benedikt, M. L. (1979) »Computational models of space: isovists and isovist fields«, Computer Graphics and Image Processing 11(3).


• Gibson, J. J. (1979) »The ecological Approach to Visual Perception«, Houghton Mifflin, Boston, MA.


• Hillier, B. & Hanson, J. (1984) »The social logic of space«, Cambridge University press, Cambridge.


• Jacobs, A. B. (1999) »Great Streets«, City, MIT Press.


• Lynch, K. (1960) »The image of the City«, MIT Press, Cambridge,.


• Sabatsani, N. (2007) »Bushehr as an energic city« Journal of Applied Science, 7.


• Tandy, C.R. V. (1967) »The isovist method of landscape survey«, in Symposium: Methods of Landscape Analysis (Ed) HC Murray Landscape Research Group, London.


• Thiel, P. (1961) »A sequence experience notation for architectural and urban space« Town Planning Review 32.


• Turner, M., Doxa, D. & Penn A. (2001) »From Isovist to Visibility Graphs: A Methodology for the Analysis of Architectural Space«, Environment and Planning B: Planning and Design 28. Pion Publication, Britain.


• Turner, A. & Penn, A. (1999) »Making isovists syntactic: isovist integration analysis«, The 2nd International Symposium on Space Syntax, Universidad de Brasilia, Brazil.