پایش تغییرات کاربری اراضی و پوشش گیاهی در حوزه آبخیز دامغان

شیما نیکو ¹ ( گروه بیابانزدایی، دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان )
پیمان اکبرزاده ² ( گروه بیابانزادیی، دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان )

تاریخ ارسال : 1401/03/31 تاریخ تایید : 1401/09/14

کلید واژه: تغییرات کاربری اراضی, تغییرات پوشش گیاهی, حوزه آبخیز دامغان سنجش از دور, NDVI,

چکیده مقاله :

پایش تغییرات عوامل محیطی در طی زمان به منظور درک روابط متقابل بین انسان و پدیده‌های طبیعی به‌منظور تصمیم‌گیری بهتر درباره مدیریت پایدار سرزمین از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به دگرگونی و تغییرات گسترده در کاربری اراضی و پوشش گیاهی، بهره گیری از تکنولوژی سنجش از دور به یک ابزار مهم در بحث بررسی پایش تغییرات پوشش گیاهی/کاربری اراضی تبدیل شده است. در مطالعه حاضر در بازه زمانی 2020-2000 در حوزه آبخیز دامغان، تغییرات پوشش گیاهی با استفاده از شاخص نرمال شده اختلاف پوشش گیاهی (NDVI) و تغییرات کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره لندست 8، 7 و 5 سنجنده های OLI، ETM+ و TM ، نرم افزار eCognition و سیستم اطلاعات جغرافیایی بررسی و از نرم افزار R . نیز برای بررسی تغییرات استفاده شد. نتایج بررسی تغییرات کاربری اراضی نشان داد که مساحت اراضی باغی 6624 هکتار، مناطق شهری 635 هکتار، اراضی بدون پوشش (بایر) 4/54757 هکتار و مساحت منابع آب سطح ناشی از احداث سد 15/453 هکتار افزایش یافته و مساحت اراضی با کاربری مراتع 25/12976 هکتار، جنگل 44/40438 هکتار و اراضی کشاورزی 62/9055 هکتار کاهش داشته است. بیشترین مقدار شاخص NDVI مربوط به سال 2020 و 2000 میلادی به ترتیب با مقدار 598/0 و 481/0 است و کمترین میزان این شاخص مربوط به سال 2010 و 2020 به ترتیب با مقدار 406/0 و 359/0 است. سطح عرصه های با پوشش گیاهی فقیر 3/163798 هکتار افزایش و مناطق دارای پوشش گیاهی متوسط و خوب به ترتیب 4/111001 و 9/52796 هکتار کاهش یافته است. بررسی تغییرات با استفاده از نرم افزار R نیز نشان داد که در 227754 هکتار از حوزه میزان پوشش گیاهی کاهش یافته، در 11/358327 هکتار پوشش گیاهی بدون تغییر و ثابت بوده و نهایتا در سطح 89/8146 هکتار از حوزه آبخیز دامغان میزان پوشش گیاهی افزایش پیدا کرده است.

چکیده انگلیسی :

Vegetation and land use due to natural and human factors change over time and affect the functioning of the ecosystem. Monitoring of environmental factors changes over time is important to understand the interrelationships between humans and natural phenomena in order to make better decisions about sustainable land management. Remote sensing multispectral images are very useful for gaining a better understanding of the environment. Due to widespread changes in land use and vegetation, the use of remote sensing technology has become an important tool for monitoring changes in vegetation / land use. In the present study, changes in vegetation by NDVI and land use changes in 2000-2020 in Damghan watershed in Semnan province using Landsat 8, 7 and 5 satellite images -OLI, ETM + and TM sensors, eCognition software and GIS identified. The results showed that the area of gardens, urban areas, barren land, and the area of surface water resources due to the construction of the dam have increased 6624, 635, 54757.4 and 453.15 hectares respectively. Also the area of rangeland, forest and agricultural lands have decreased 12976.25, 40438.44 and 9055.62 hectares respectively. The highest values of NDVI are related to 2020 and 2000 with the values of 0.598 and 0.481, respectively, and the lowest values of NDVI related to 2010 and 2020 are 0.406 and 0.359, respectively. The results of NDVI vegetation index during the study period showed that the area of lands with low vegetation has increased by 163798.3 hectares and the area of lands with medium and good vegetation has decreased by 11101.4 and 52796.9 hectares, respectively. Then these changes were evaluated with R software and the results showed that vegetation on 227754 hectares of the study area has decreased, on 358327.11 hectares has been unchanged and finally on 8146.89 hectares has increased.