تبیین نقش و اولویت بندی تاثیر اصالت خانوادگی و تربیت حرفه ای حسابرسان بر کیفیت حسابرسی
محورهای موضوعی : پژوهش های مالی و رفتاری در حسابداریمحسن هاشمی گهر 1 , حدیثه درویش 2 * , جواد بختیاری 3 , کبری حسن زاده زکریا 4
1 - گروه حسابداری، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - گروه حسابداری، واحد ملارد، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - گروه حسابداری، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج ، ایران.
4 - کارشناس ارشد گروه حسابداری، واحد ملارد، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران.
کلید واژه: اصالت خانوادگی , تربیت حرفه ای, کیفیت حسابرسی,
چکیده مقاله :
حرفه حسابرسی امروزه فراتر از تمرکز بر بازنگری در الزامات تخصصی، می بایسیت بر تغییر شیوه‌های رفتاری و شناختی متمرکز باشد. از آنجا که منبع قضاوت‌های حرفه‌ای حسابرسان، رویکردهای ادراکی است از اینرو انتظار می‌رود از تناسب لازم با سطح ارزش‌ها و انتظارات برآمده از بسترهای اجتماعی برخوردار باشد. هدف از پژوهش حاضر، تبیین نقش و اولویت بندی تاثیر اصالت خانوادگی و تربیت حرفه‌ای حسابرسان بر کیفیت حسابرسی است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر جمع آوری داده‌ها توصیفی- همبستگی است. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است و جامعه آماری، کلیه افراد شاغل در حرفه حسابرسی با تمامی مراتب شغلی آنها و شاغل در بخش خصوصی و دولتی در سال 1402 می‌باشد. نمونه آماری نیز به روش تصادفی هدفمند تعداد 135 نفر با تمامی مراتب شغلی در حرفه حسابرسی می‌باشد. نتايج حاصل از آزمون فرضيه‌ها نشان داد اصالت خانوادگی و تربیت حرفه‌ای حسابرسان تاثیر مثبت و معناداری بر کیفیت حسابرسی دارد ؛ همچنین میزان تاثیرگذاری اصالت خانوادگی و تربیت حسابرس، بر کیفیت حسابرسی متفاوت است.
In today's auditing profession, the focus must extend beyond the examination of specialized requirements to include the transformation of behavioral and cognitive approaches. Given that perceptual frameworks shape auditors' professional judgments, they must embody values and expectations rooted in their social contexts. This study seeks to elucidate the role and prioritize the impact of family authenticity and professional training on audit quality. The research adopts an applied approach with a descriptive-correlational methodology for data collection. Data were gathered using a standardized questionnaire administered to a statistical population comprising professionals across all levels in both private and public auditing sectors in 2023. A purposive random sample of 135 auditors from various job levels was selected. The hypothesis testing results reveal that both family authenticity and professional training exert a positive and significant influence on audit quality. Furthermore, the degree of impact varies between family authenticity and professional training
Aini, Q., Rahardja, U., Aisyah, E. S., & Khoirunisa, A. (2020). Performa Kinerja Admin Layanan Keuangan Mahasiswa Menggunakan Dashboard Pada Web Based Accounting Online. Inform. Mulawarman J. Ilm. Ilmu Komput, 15(1), 21-26.
Asgharpour Hassankiyadeh,Reza, (2023). .The Impact of Organizational Trauma on Audit Quality Considering the Mediating Role of Auditors’ Narcissistic and Machiavellian Personalities in Auditors .Financial and Behavioral Researches in Accounting, Vol. 3, No. 2, Ser No. (9), Summer 2023, pp. 43-68.(in Persian)
Cahyaningrum, D. C., & Utami, I. (2015). Apakah tekanan ketaatan dan kompleksitas tugas berpengaruh terhadap keputusan audit?. Jurnal Simposium Nasional Akuntansi (September)
Chan, S. H., Song, Q., & Yao, L. J. (2015). The moderating roles of subjective (perceived) and objective task complexity in system use and performance. Computers in Human Behavior, 51, 393-402.
De Carvalho Chinelato, R. S., Ferreira, M. C., Valentini, F., & Van den Bosch, R. (2015). Construct validity evidence for the individual Authenticity Measure at Work in Brazilian samples. Revista de Psicología del Trabajo y de las Organizaciones, 31(2), 109-118.
Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of marketing research, 18(1), 39-50.
Glroia, H. S., & Hermi, H. (2023). Moderating Auditor Ethics: Examining Independence, Competence, Task Complexity, Time Pressure, and Professional Skepticism Influence on Audit Quality. Jurnal Indonesia Sosial Teknologi, 4(11), 1916-1925.
haghighi,reyhaneh,Bagherpour Velashani,Mohammad Ali,ghanaee,ali,Abbaszadeh,Mohammad Reza. (2023). .Investigating the Effect of Deficit in the Factors of Auditors' Executive Function on Their Moral Judgment. Financial and Behavioral Researches in Accounting, Vol. 2, No. 4, Ser No. (7), Winter 2023, pp.(in Persian).
Kamali Khanqah R., & Shams A. (2017). Investigating the effect of audit quality, expertise, tenure, auditor size on the probability of renewing financial statements. Scientific journal of modern research approaches in management and accounting , 2 (7), 123-134. Retrieved from https://majournal.ir/index.php/ma/article/view/123(in Persian)
Karim, A., Syamsuddin, I., Jumarding, A., & Amrullah, A. (2022). The Effect of Gender Independence and Leadership Style on Audit Quality in Makassar Public Accounting Offices. International Journal of Social Science Research and Review, 5(7), 114-126.
Kuo, N. T., Li, S., & Jin, Z. (2023). Social trust and the demand for audit quality. Research in International Business and Finance, 65, 101931.
nematikoshteli,reza. (2022). Investigating the Effect of Ethical Ideology on Auditors' Self-Efficacy .Financial and Behavioral Researches in Accounting, Vol. 2, No. 2, Ser No. (4), Summer 2022, pp. 16-33.(in Persian)
Saeed, A., Zafar, M. W., Manita, R., & Zahid, N. (2024). The role of audit quality in waste management behavior. International Review of Economics & Finance, 89, 1203-1216.
Shah, R., & Goldstein, S. M. (2006). Use of structural equation modeling in operations management research: Looking back and forward. Journal of Operations management, 24(2), 148-169.
Salem, R. I. A., Ghazwani, M., Gerged, A. M., & Whittington, M. (2023). Anti-corruption disclosure quality and earnings management in the United Kingdom: the role of audit quality. International Journal of Accounting & Information Management, 31(3), 528-563.
Setyowati, W., Kurniawan, P. C., Mardiansyah, A., Harahap, E. P., & Lutfiani, N. (2021). The Role Of Duty Complexity As A Moderation Of The Influence Auditor's Professional Knowledge And Ethics On Audit Quality. Aptisi Transactions on Management, 5(1), 20-29.
Kaawaase, T. K., Nairuba, C., Akankunda, B., & Bananuka, J. (2021). Corporate governance, internal audit quality and financial reporting quality of financial institutions. Asian Journal of Accounting Research, 6(3), 348-366.
Klein, J. T. (1990). Interdisciplinarity: History, theory, and practice. Wayne state university press.
DeAngelo, L. E. (1981). Auditor size and audit quality. Journal of accounting and economics, 3(3), 183-199.
Zahid, R. A., Saleem, A., & Maqsood, U. S. (2023). ESG performance, capital financing decisions, and audit quality: empirical evidence from Chinese state-owned enterprises. Environmental Science and Pollution Research, 30(15), 44086-44099.
Financial and Behavioral Researches in Accounting
Vol. 4, No. 2, Ser No. (13), Summer 2024, pp.62-82
Explaining the Role and Prioritization of the Impact of Family Authenticity and Professional Training of Auditors on Audit Quality
Mohsen Hashemi Gohar1, Hadiseh Darvish2, Javad Bakhtiari3, kobra hasanzadeh zakaria4
| Received: 2024/08/03 Accepted: 2024/09/10 |
Extended Abstract
Background and purpose: In today's auditing profession, the focus must extend beyond the examination of specialized requirements to include the transformation of behavioral and cognitive approaches. Given that perceptual frameworks shape auditors' professional judgments, they must embody values and expectations rooted in their social contexts. This study seeks to elucidate the role and prioritize the impact of family authenticity and professional training on audit quality. The research adopts an applied approach with a descriptive-correlational methodology for data collection. Data were gathered using a standardized questionnaire administered to a statistical population comprising professionals across all levels in both private and public auditing sectors in 2023. A purposive random sample of 135 auditors from various job levels was selected. The hypothesis testing results reveal that both family authenticity and professional training exert a positive and significant influence on audit quality. Furthermore, the degree of impact varies between family authenticity and professional training
Methodology: The sample size for this research was determined using the Klein and Jackson formula, with a simple random sampling method employed. Given that the questionnaire comprises 27 questions, each requiring five factors, the calculated sample size is 135 participants.
Findings: First Hypothesis Results: The path coefficient for the relationship between auditor authenticity and audit quality is 0.281, with a t-statistic of 9.028, surpassing the significance threshold of 1.96. This factor loading suggests that a one-unit increase in auditor authenticity leads to a 28.1% improvement in audit quality. Consequently, the first hypothesis is confirmed.
Second Hypothesis Results : The path coefficient for the relationship between auditor training and audit quality is 0.431, with a t-statistic of 23.752, well above the significance threshold of 1.96. This indicates that a one-unit increase in auditor training results in a 43.1% improvement in audit quality. Thus, the second hypothesis is confirmed.
Third Hypothesis Results : When comparing the factor loadings for auditor authenticity (0.281) and auditor training (0.431), it is evident that auditor training has a more substantial impact on audit quality. Further analysis through the Friedman test reveals that auditor training ranks higher, with a score of 2.58, indicating its greater influence on audit quality relative to auditor authenticity. Additionally, the chi-square test yields a significance level below 0.05, leading to the rejection of the hypothesis that the mean ranks of the variables are equal in desirability. Therefore, the third hypothesis is confirmed, indicating that the impacts of auditor authenticity and training on audit quality are distinct.
Discussion: The results of the first hypothesis highlight the necessity for the auditing profession to evolve beyond merely reviewing specialized requirements and to focus more on transforming behavioral and cognitive approaches. Auditors' professional judgments are rooted in perceptual frameworks, which, if not properly aligned with the values and expectations derived from social contexts, may encounter significant challenges in their professional trajectories (Karim et al., 2022). Auditor authenticity is recognized as a positive individual trait within the profession, contributing to the overall value of auditing. The demand for higher-quality services from stakeholders, driven by social changes, highlights the importance of individual and perceptual factors, such as auditor authenticity, in facilitating more informed and higher-quality decision-making (Salem et al., 2023). Therefore, auditors who exhibit a high degree of authenticity, both perceptually and behaviorally, are likely to enhance the quality of their audit functions. It is important to note that these findings are consistent with and supported by the research conducted by Gloria and Hermie (2023) and Sitivati et al. (2022).
In explaining the results of the second hypothesis, it is evident from the research literature that the expertise, experience, and education of auditors are the most critical factors influencing audit quality and the professionalization of the field. Auditing standards mandate that auditors adhere to multiple stages of auditing procedures, as prescribed by professional standards for public accountants, to produce high-quality audit reports that support informed decision-making. Aini et al. (2020) observed that violations leading to low audit quality are uncommon. However, when such violations occur, they typically involve breaches of auditing standards, professional standards, and ethical principles, affecting both client companies and public accounting firms, ultimately resulting in diminished audit quality. Poor audit quality can often be traced back to an auditor's personal shortcomings, such as limited knowledge, lack of professionalism, and inadequate understanding and application of auditing standards, financial accounting standards, and professional standards for public accountants (Zahid et al., 2023). Additionally, the findings of this hypothesis are consistent with the study by Gloria and Hermie (2023).
In explaining the results of the third hypothesis, Sitvati et al. (2022) emphasize that an auditor's personal traits—such as interest, motivation, specialization, professional skepticism, and the ability to perform under challenging conditions and pressure—are critical input factors in audit quality. The interaction between the auditor and the employer plays a significant role in producing high-quality audits. The auditing process encompasses various elements, including auditor performance, audit risk assessment, document preparation and evaluation, auditor judgment, analytical methods, and quality control measures. An auditor's incorrect assessment of inherent risks can adversely affect the audit report, underscoring the importance of the auditor's distinctive characteristics. Considering that accounting and auditing are essential to the functioning of the economy, providing accurate and reliable opinions is a vital and impactful responsibility. This concern also extends to the behavior of auditors and other professionals within the field.
Keywords: Family Authenticity, Professional Training, Audit Quality.
JEL Cassification: M40, M42, Y8.
[1] . Department of Accounting, Shahr-e-Qods Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran (Email: mhgohar@yahoo.com)
[2] . Department of Accounting, Malard Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran (Corresponding Author) (Email: Hadis.Darvish@yahoo.com)
[3] 3. Department of Accounting, karaj Branch, Islamic Azad University, karaj, Iran) Email: Javad.bakhtiari@yahoo.com(
[4] . Master of Accounting, Malard Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran) Email: kobrazakaria87@gmail.com)
DOI: 10.30486/FBRA.1403.1128036 
پژوهش‌های مالی و رفتاری در حسابداری
دورۀ چهارم، شمارۀ دوم، پیاپی 13، تابستان 1403، صفحۀ 82-62
تبیین نقش و اولویت‌بندی تأثیر اصالت خانوادگی و تربیت حرفه‌ای حسابرسان بر کیفیت حسابرسی
محسن هاشمی گهر1، حدیثه درویش2، جواد بختیاری3، کبری حسن‌زاده زکریا4
|
تاریخ پذیرش: 20/06/1403 |
|
حرفۀ حسابرسی امروزه فراتر از تمرکز بر بازنگری در الزامات تخصصی، باید بر تغییر شیوه‌های رفتاری و شناختی متمرکز باشد. از آنجا که منبع قضاوت‌های حرفه‌ای حسابرسان، رویکردهای ادراکی است از اینرو انتظار می‌رود از تناسب لازم با سطح ارزش‌ها و انتظارات برآمده از بسترهای اجتماعی برخوردار باشد. هدف از پژوهش حاضر، تبیین نقش و اولویت‌بندی تأثیر اصالت خانوادگی و تربیت حرفه‌ای حسابرسان بر کیفیت حسابرسی است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر جمع‌آوری داده‌ها توصیفی- همبستگی است. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسش‌نامۀ استاندارد استفاده شده است و جامعۀ آماری، کلیۀ افراد شاغل در حرفۀ حسابرسی با تمامی مراتب شغلی آنها و شاغل در بخش خصوصی و دولتی در سال 1402 می‌باشد. نمونۀ آماری نیز به روش تصادفی هدفمند تعداد 135 نفر با تمامی مراتب شغلی در حرفۀ حسابرسی می‌باشد. نتايج حاصل از آزمون فرضيه‌ها نشان داد اصالت خانوادگی و تربیت حرفه‌ای حسابرسان تأثیر مثبت و معناداری بر کیفیت حسابرسی دارد؛ همچنین میزان تأثیرگذاری اصالت خانوادگی و تربیت حسابرس، بر کیفیت حسابرسی متفاوت است.
کلمات کلیدی: اصالت خانوادگی، تربیت حرفه‌ای، کیفیت حسابرسی.
طبقه‌بندی موضوعی: Y8, M40, M42
مقدمه
نقض استانداردهای حسابرسی، استانداردهای حرفه‌ای و اصول اخلاقی حسابداری شامل شرکت‌ها (مشتریان) و شرکت‌های حسابداری عمومی است که منجربه افت کیفیت حسابرسی می‌شود. کیفیت کم حسابرسی، ناشی از دانش کم حرفه‌ای مانند درک و تبعیت اندک از استانداردهای حسابرسی، استانداردهای حسابداری مالی و استانداردهای حرفه‌ای حسابداران عمومی است. تخلفات حسابرسی مربوط به اخلاق حسابرس یا عدم انطباق حسابرس با اصول اخلاقی حرفه‌ای منتشرشده توسط شرکت‌های حسابداری عمومی نشان داده می‌شود(آینی و همکاران، 2020). اقداماتی که حسابرسان در اجرای برنامه‌های حسابرسی انجام می‌دهند و مستقیماً کیفیت حسابرسی را کاهش می‌دهد، رفتارهای کاهش کیفیت حسابرسی نامیده می‌شود (سعید و همکاران، 2024). این رفتارها تهدیدی جدی برای کیفیت حسابرسی است زیرا شواهد و رویه‌های حسابرسی جمع‌آوری‌شده در طول حسابرسی به‌عنوان پایه‌ای برای اظهارنظر حسابرس در مورد انصاف صورت‌های مالی مورد حسابرسی کافی نیست (کاواسه و همکاران، 2021). اصالت خانوادگی هر فردی عبارت است از مجموعه خصوصیات و توانمندی‌ها و صفات نیک و بد او که باید با هم در نظر گرفته شود و همین مسئله سبب می‌شود که در جهت تضعیف نقاط ضعف و بدی‌ها و تقویت نقاط قوت و خوبی‌ها و پویایی اصالت اقدام شود. اصالت و اخلاق حرفهاي نشان‌دهندۀ مجموعه‌ای از اصول، مقررات، قواعد الزامات و در عین حال فضیلت‌های اخلاقی است. چنین الزاماتی به‌منظور حفظ و استمرار حرفه تدوین گردیده است.
بنابراین نظر به اهمیت و ضرورت اصالت و رعایت رفتار حرفه‌ای، سازمان‌دهندگان حرفۀ حسابرسی بر آن شدند تا با وضع الزامات و اصول رفتار حرفه‌ای، درصدد حصول اهدافی نظیر توانمندسازی افراد حرفه جهت انجام کار صادقانه و صحیح گام مثبت بردارند. الزامات اخلاقی به‌طور معمول شامل احسـاس مسـئولیت، وفاداري، صـداقت، نگرانـی بـراي منـافع دیگران، پایبندي به قوانین، احترام، عدالت، احتیاط و رعایت مقررات می‌باشد (سیتواتی و همکاران،2022). افرادی نظیر کارکنان، کارفرمایان، اعتباردهندگان، صاحبکاران، دولت، سرمایه‌گذاران و دیگران در راستای تصـمیم‌های آگاهانـه و بخردانۀ خـود بر نتایج کار حسابرسان حرفهاي و گزارش‌های آنها تکیه می‌کنند. این‌گونه اتکا در حرفۀ حسابرسی تا هنگامی که حسابرسان حرفهاي خدمات خـود را در سـطحی شایسته و قابل‌اعتماد در بین جامعه ارائه نمایند مقدور و میسر می‌باشد (سالم و همکاران، 2023). بنابراین شایسته است خدماتی که حسابرسان حرفه‌ای به استفاده‌کنندگان از گزارش حسابرسی ارائه می‌نمایند در بیشترین حد کیفیت و همچنین با رعایت ضوابط همراه باشد که این رعایت ضوابط موجب می‌شود خدمات باکیفیت تضمین شده و استمرار داشته باشد. رسیدن به این هدف میسر نمی‌شود مگر این که حسابرسان ضمن احراز صلاحیت و رعایت مراقبت حرفه‌ای، الزامات مقرر در آیین رفتار حرفه‌ای نظیر رازداری، بی‌طرفی، رفتار حرفه‌ای، درستکاری را در جریان کار و رسیدگی‌های خود رعایت و به آنها پایبند باشند(کمالی خانقاه و شمس، 1397). با وجود این، به صلاحیت اخلاقی به‌عنوان یکی از ویژگی‌های اساسی حسابرسان که در استانداردهای حسابرسی و آیین رفتار حرفه‌ای نیز بر آن تأکید شده است در پژوهش‌های گذشته کمتر توجه و عنایت شده است و اصالت اخلاقی مهارت حسابرس‌ها صرفاً به رعایت معدود الزامات مندرج در آیین رفتار حرفه‌ای خلاصه گردیده است. درحالی‌که وظیفۀ رصد مدیران و نظارت بر عملکرد آنان در واحدهای تجاری از سوی مالکان این واحدها بر عهدۀ حرفۀ حسابرسی گذاشته شده است (گلوریا و هرمی، 2023). با عنایت به الزامات استانداردهای حسابرسی از حسابرسان انتظار می‌رود در خصوص کمبودهای موجود در ثبت رویدادها و ضعف‌های نظام کنترل‌های داخلی بررسی‌های لازم انجام و گزارش‌های مقتضی ارائه نمایند تا در این بین اشکالات و اشتباهات، مبادلات غیرمتعارف، سهل‌انگاری‌ها، قصور و حتی فعالیت‌های متقلبانه و عملیات غیرمجاز کشف و رسیدگی شوند. این انتظار به‌منظور حفظ منافع عموم، صاحبان سرمایه، سرمایه‌گذاران و سایر ذی‌نفعان دارای اهمیت و مستوجب توجه است. از اینرو پژوهش حاضر به دنبال پاسخ‌گویی به این سؤال است که تأثیر اصالت و تربیت (تخصص، تجربه و سواد) بر کیفیت حسابرسی چگونه است؟
در ادامه به بررسی مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش در خصوص اصالت خانوادگی، تربیت حرفه‌ای حسابرسان، کیفیت حسابرسی و عوامل مرتبط با آن پرداخته شده سپس روش شناسی پژوهش، جامعه و نمونۀ آماری تشریح گردیده و در انتها پس از تجزیه‌وتحلیل آماریِ فرضیههای پژوهش، به بحث و بررسی نتایج و ارائه پیشنهادهای کاربردی پرداخته می‌شود.
مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش
فردگرایی یا اصالت فرد، رکن مهم تئوریک در نظام «لیبرال-سرمایه داری» است و به تعبیری در قلب این نظام و ایدئولوژی بازار آزاد جای دارد. در این مکتب، فرد و حقوق او بر همه چیز مقدم است. اگر دولتی هم تشکیل شده است باید در خدمت خواسته‌های افراد جامعه باشد. مفاهیم جمع‌گرایانه مثل «نفع جامعه» موهوم است. اصالت، مفهومی است که افراد در خود ایجاد می‌کنند. این مفهوم در طول زندگی تکامل پیدا می‌کند و ممکن است شامل جنبه‌هایی از زندگی باشد که هیچ کنترلی بر روی آن نداشته باشند؛ مانند مکان بزرگ شدن، رنگ پوست، خانواده و قبیله. انتظار می‌رود اصالت حسابرس بتواند استقلال حسابرسان را تحت‌تأثیر قرار دهد؛ چرا که حسابرسان به‌منظور حفظ اعتبار حرفه‌ای خود، به دنبال افزایش کیفیت حسابرسی هستند. از طرفی حسابرسی یکی از متشکل‌ترین و منضبط‌ترین حرفه‌های دنیا است و به دلیل نوع و ماهیت خدماتی که ارائه می‌دهد از اعتماد و اعتبار خاصی نیز برخوردار است تداوم این اعتبار و اعتماد و تقویت آن نیز به پایبندی استقلال فکری و عملی اعضای حرفه بستگی دارد. نتایج مطالعۀ گلوریا و هرمی (2023) نشان می‌دهد که استقلال، اصالت، پیچیدگی وظایف و شک حرفه‌ای بر کیفیت حسابرسی تأثیر مثبت دارد و اخلاق حسابرس می‌تواند تأثیر استقلال حسابرس، اصالت، پیچیدگی وظایف، شک و تردید حرفه‌ای را بر کیفیت آئودی تقویت کند.
همچنین اخلاق حسابرسان یکی از منابع استراتژیکی است که حسابرسان در انجام حرفۀ خود برای تولید کیفیت فراوان حسابرسی دارند. اخلاق حسابرسان را به‌عنوان روحیۀ فردی، فضیلت، افکار و تفکر خوب به‌ویژه در مشاغلی مستقل مانند پزشکان و حسابرسان تعریف می‌کنند. در رابطه با حرفۀ حسابرس، اخلاقیات فردی مانند صداقت، عینیت و استقلال، بسیار بااهمیت می‌باشد. ارزش‌های فضیلت مانند حقیقت، صداقت، شفافیت و پاسخ‌گویی به‌عنوان درک ارزش‌های فضیلت تعریف شده است (چان و همکاران، 2015) اخلاق یک اصل اساسی و مؤلفه‌ای برای درک صداقت، عینیت و استقلال حسابرس در ارائۀ نظرات حسابرسی است (کهیانینگروم و یوتانی، 2015)؛ بنابراین در راستای اهمیت و ضرورت اخلاق و رفتار حرفه‌ای، متولیان رشتۀ حسابداری و حسابرسی به وضع الزامات، اصول و مقررات رفتار حرفه‌ای اقدام کرده اند تا بتوانند به توانمندسازی افراد شاغل در حرفه کمک کنند. پژوهش‌های متعددی در کشورهای مختلف ازجمله ایران با محور حسابرسی انجام شده و مسایل اخلاقی، رفتاری و اجتماعی در این حوزه بررسی شده است. بخشی از این تحقیقات در بخش پیشینۀ پژوهش و مبانی نظری این مقاله ارائه گردیده است. لکن شاید بتوان ادعا کرد به بحث اصالت (ناشی از وراثت) و تحلیل این موضوع در کنار آثار تربیتی کمتر توجه شده است. عنوان این مقاله و مطالعه در این خصوص بر گرفته از حکایت‌ها و روایت‌های ادبیات وزین زبان فارسی و نصایح و آموزه‌های بزرگان این آب و خاک می‌باشد.
در زمینۀ پیشینۀ پژوهش می‌توان به پژوهش‌های ذیل اشاره کرد:
حسین و همکاران (2024) در پژوهشی تحت عنوان "عوامل مؤثر بر کیفیت حسابرسی" نشان دادند اندازۀ حق‌الزحمۀ حسابرسی، دورۀ تصدی حسابرس و شایستگی، به‌طور قابل‌توجهی بر کیفیت حسابرسی تأثیر می‌گذارند.
گلوریا و هرمی (2023) در پژوهشی تحت عنوان "تعدیل اخلاق حسابرس: بررسی استقلال، شایستگی، پیچیدگی کار، فشار زمان و تأثیر شک و تردید حرفه‌ای بر کیفیت حسابرسی"، به بررسی تأثیر استقلال، اصالت، پیچیدگی کار، فشار زمانی و شک حرفه‌ای حسابرسان بر کیفیت حسابرسی با اخلاق حسابرس به‌عنوان متغیر تعدیل‌کننده به این نتیجه رسیدند که استقلال، اصالت، پیچیدگی وظایف و شک حرفه‌ای بر کیفیت حسابرسی تأثیر مثبت دارند، با وجود این، فشار زمانی بر کیفیت حسابرسی تأثیری ندارد. همچنین اخلاق حسابرس می‌تواند تأثیر استقلال حسابرس، اصالت، پیچیدگی وظایف، شک و تردید حرفه‌ای را بر کیفیت حسابرسی تقویت کند و همچنین تأثیر فشار زمان بر کیفیت حسابرسی را تضعیف می‌کند.
سیتیواتی و همکاران (2022) در پژوهشی تحت عنوان "بررسی نقش تعدیلی پیچیدگی وظایف بر ارتباط دانش و اخلاق حرفه‌ای حسابرس با کیفیت حسابرسی در اندونزی" به این نتیجه رسیدند که متغیر دانش حرفه‌ای تأثیر مثبت و معنی‌داری بر کیفیت کیفیت حسابرسی و همچنین متغیر اخلاق حسابرس که تأثیر مثبت و قابل‌توجهی بر کیفیت حسابرسی دارد. همچنین آنها به این نتیجه رسیدند که پیچیدگی وظیفه نمی‌تواند تأثیر دانش حرفه‌ای را بر کیفیت حسابرسی تعدیل کند؛ اما پیچیدگی وظیفه به‌عنوان متغیر متوسط تأثیر اخلاق حسابرس بر کیفیت حسابرسی را تعدیل می‌نماید و تأثیر مثبت و معنی‌داری بر کیفیت حسابرسی دارد.
افسای (1403) در پژوهشی تحت عنوان"تأثیر تخصص مالی و تجربۀ رئیس کمیتۀ حسابرسی بر انتخاب حسابرس، حق‌الزحمۀ حسابرسی و کیفیت حسابرسی"به‌منظور دستیابی به هدف پژوهش، نمونه‌ای برابر با 99 شرکت پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران طی بازۀ زمانی 1394 تا 1401 معادل 792 سال-شرکت، با استفاده از تحلیل رگرسیون چندگانه مبتنی بر داده‌های ترکیبی را بررسی کردند. یافته‌ها نشان داد شرکت‌هایی که رؤسای کمیتۀ حسابرسی آنها دارای تخصص مالی هستند، احتمال اینکه سازمان حسابرسی و مؤسسه‌های حسابرسی دارای امتیاز کنترل کیفیت الف را به‌عنوان حسابرس مستقل خود انتخاب نمایند، بیشتر است. همچنین، مطابق با یافته‌ها، تخصص مالی رؤسای کمیتۀ حسابرسی منجربه افزایش حق‌الزحمۀ حسابرسی و کیفیت حسابرسی می‌شود. با این حال این مطالعه رابطۀ معناداری بین تجربۀ رئیس کمیتۀ حسابرسی با انتخاب حسابرس و حق‌الزحمۀ حسابرسی شناسایی نکرد، اما رابطه بین تجربۀ رئیس کمیتۀ حسابرسی بر کیفیت حسابرسی مثبت و معنادار شناسایی شد.
اصغر پورحسن کیاده (1402) در پژوهشی تحت عنوان "تأثیر ترومای سازمانی بر کیفیت حسابرسی با نقش میانجی شخصیت‌های خودشیفته و ماکیاولی در حسابرسان" با نمونه‌گیری 318 نفر از اعضای جامعۀ حسابداران رسمی در سال 1402 و با استفاده از پرسش‌نامۀ استاندارد به این نتیجه رسیدند که ترومای سازمانی بر کیفیت حسابرسی تأثیر منفی و معنادار و بر شخصیت‌های خودشیفته و ماکیاولی حسابرسان تأثیر مثبت و معنادار دارد؛ همچنین نتایج نشان پژوهش آنها نشان داد که شخصیت‌های خودشیفته و ماکیاولی حسابرسان تأثیر منفی و معنادار بر کیفیت حسابرسی دارند و نقش میانجی قوی و تشدیدکننده را بین ترومای سازمانی و کیفیت حسابرسی ایفا می‌کنند. نتایج پژوهش گویای اهمیت ویژه ترومای سازمانی و آثار مخرب آن در سازمان‌ها و مؤسسه‌های حسابرسی است که توجه ویژۀ مسئولان این حوزه را می‌طلبد تا از بروز شخصیت‌های تاریک در سازمان جلوگیری شده و این امر به اعتلای حرفۀ حسابرسی و کیفیت حسابرسی بیفزاید.
حقیقی و همکاران (1401) در پژوهشی تحت عنوان "بررسی اثر نارسایی در مؤلفه‌های کنشهای اجرایی حسابرسان بر قضاوت اخلاقی آنان" به این نتیجه رسیدند که نارسایی در مؤلفه‌های خود سازماندهی(حل مسئله) و خودکنترلی (بازداری رفتاری) اثر منفی بر قضاوت اخلاقی حسابرس دارد. از آن جهت که نارسایی در مؤلفه‌های مذکور(خودسازماندهی و خودکنترلی) بر حافظه (در بازیابی اطلاعات و رویه‌های مربوط به کار)، توجه و عملکرد اثر منفی دارد و ضعف در موارد مذکور می‌تواند بر کیفیت قضاوت اخلاقی اثر منفی داشته باشد.
نعمتی کشتلی (1401) در پژوهشی تحت عنوان "بررسی تأثیر ایدئولوژی اخلاقی بر خودکارآمدی حسابرسان"، 543 نفر حسابرسان شاغل در مؤسسه‌های جامعۀ حسابداران رسمی ایران و سازمان حسابرسی در سال 1400 را از طریق پرسش‌نامۀ استاندارد و از طریق مدل‌سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار لیزرل مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که ایدئولوژی اخلاقی طبق الگوی فورسیث بر خودکارآمدی حسابرسان تأثیر مثبت و معنی‌داری دارد. همچنین ایدئولوژی اخلاقی آرمان‌گرایی تأثیر مثبت و معنی‌دار و ایدئولوژی اخلاقی نسبی‌گرایی تأثیر منفی و معنی‌داری بر خودکارآمدی حسابرسان دارد.
فرضیههای پژوهش
فرضیۀ اصلی
فرضیۀ اول: اصالت حسابرس بر کیفیت حسابرسی تأثیر دارد.
فرضیۀ دوم: تربیت حسابرس بر کیفیت حسابرسی تأثیر دارد.
فرضیههای فرعی مرتبط با فرضیۀ دوم
فرضیۀ اول: تخصص حسابرس بر کیفیت حسابرسی تأثیر دارد.
فرضیۀ دوم: تجربۀ حسابرس بر کیفیت حسابرسی تأثیر دارد.
فرضیۀ سوم: سواد حسابرس بر کیفیت حسابرسی تأثیر دارد.
فرضیۀ سوم: میزان تأثیرگذاری اصالت و تربیت حسابرس بر کیفیت حسابرسی متفاوت است.
شکل(1). مدل مفهومی پژوهش (منبع: مبانی و ادبیات پژوهش)
داده‌های پژوهش حاضر به صورت میدانی و با استفاده از پرسشنامه جمع‌آوری شده است و تببین نقش و اولویت‌بندی تأثیر اصالت خانوادگی و تربیت حرفه‌ای حسابرسان بر کیفیت حسابرسی را بررسی می‌کند. بنابراین، روش پژوهش، توصیفی پیمایشی بوده و همبستگی بین چند متغیر را بررسی می‌کند. جامعۀ آماری پژوهش کلیۀ افراد شاغل در حرفۀ حسابرسی با تمامی مراتب شغلی آنها و شاغل در بخش خصوصی و دولتی در سال 1402 بودند. تعداد نمونۀ پژوهش، براساس فرمول کلاین و جکسون محاسبه خواهد گردید. در تحلیل عاملی تأییدی حداقل حجم نمونه براساس عامل‌ها تعیین می‌شود نه متغیرها. اگر از مدل‌یابی معادلات ساختاری استفاده شود حدود 20 نمونه برای هر عامل (متغیر پنهان) لازم است. حجم نمونۀ توصیه‌شده برای تحلیل عامل تأییدی حدود 200 نمونه برای ده عامل توصیه شده است (شه و گلداشتاین، 2006، کلاین، 1990). طبق ملاک کلاين براي هر گويۀ پرسشنامه حداقل بين 5 الی 25 آزمودنی نياز است. در پژوهش حاضر پس از وارد نمودن پرسش‌نامه‌های طراحی‌شده در سایت پرس‌لاین، اقدام به ارسال پیوند پرسشنامه ( از طریق ایمیل، واتس‌آپ، تلگرام و اینستاگرام) برای افراد مدنظر گردید و پس از رسیدن تعداد پاسخ نامه‌ها به حد نصاب مورد نظر پژوهشگر، دیتاهای گردآوری‌شده از طریق سایت مذکور جمع‌آوری شد. بنابراین می‌توان بیان داشت شیوۀ نمونه‌گیری تصادفی ساده می‌باشد. با توجه به اینکه پرسشنامه 27 سؤالی بوده و 5 عامل برای هر گویه نیاز است حجم نمونه 135 نفر می‌گردد.
N= 27 *5= 135
با توجه به فرمول بالا، تعداد تقریبی حجم نمونه 135 نفر به دست آمد، اما برای افزایش اعتبار پژوهش، تعداد 150 پرسشنامه به صورت تصادفی بین شرکت‌کنندگان توزیع شد و درنهایت، از این تعداد 142 پرسشنامه برگشت داده شد که از این میزان، تعداد 135 مورد از آن قابل تجزیه‌وتحلیل بود. براساس فرایند توزیع پرسشنامه، میزان بازگشت توزیع پرسش‌نامه‌های به ترتیب زیر ارائه می‌شود:
جدول(1). توزیع و نرخ بازگشت پرسش‌نامه‌ها
حداقل نمونۀ آماری | پرسش‌نامۀ توزیع‌شده | پرسش‌نامۀ دریافت‌شده | پرسش‌نامۀ قابل تجزیه‌وتحلیل | نرخ بازگشت (درصد) |
135 | 150 | 142 | 135 | 66/94درصد |
درنهایت، به منظور بررسی تأثیر اصالت خانوادگی و تربیت حرفه‌ای حسابرسان بر کیفیت حسابرسی، فرضیههای پژوهش براساس معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزیی5 (PLS) مورد آزمون تجربی قرار می‌گیرد.
همچنین منابع مورد استفاده جهت استخراج پرسشنامه به شرح جدول(2) می‌باشد.
جدول(2). منابع مورداستفاده جهت استخراج پرسشنامه پژوهش
عنوان پرسشنامه | منبع | سؤالات |
اصالت حسابرس | استاندارد دی کاروالو و همکاران، ۲۰۱۵ | 9-1 |
کیفیت حسابرس | 12-1 | |
تربیت حسابرس | استاندارد سیتوانی و همکاران (2022) | 6-1 |
همچنین کدگذاری و امتیاز دهی سؤالات براساس مقیاس پنج‌گزینه‌ای لیکرت به شرح جدول(3) می‌باشد:
جدول (3): مقیاس پنج‌گزینه‌ای لیکرت
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
متغیرهای پژوهش
کیفیت حسابرسی
تعریف مفهومی: یکی از متداول‌ترین تعریف‌ها دربارۀ کیفیت حسابرسی، تعریفی است که دی آنجلو6(1981) ارائه داده است. او کیفیت حسابرسی را این‌گونه تعریف کرده است: «ارزیابی (استنباط) بازار عبارت است از احتمال این که حسابرس موارد تحریفات بااهمیت در صورت‌های مالی و یا سیستم حسابداری صاحبکار را کشف کند، و تحریف بااهمیت کشف‌شده را گزارش دهد». احتمال این که حسابرس موارد تحریف بااهمیت را کشف کند به شایستگی حسابرس و احتمال این که حسابرس موارد تحریفات بااهمیت کشف‌شده را گزارش کند، به استقلال حسابرس بستگی دارد (سیتواتی و همکاران، 2022).
تعریف عملیاتی: منظور از کیفیت حسابرسی در پژوهش حاضر میانگین امتیاز پاسخ‌دهندگان از سؤالات 1 تا 12 پرسش‌نامۀ استاندارد سیتواتی و همکاران (2022) می‌باشد.
اصالت خانوادگی
تعریف مفهومی: شامل جنبه‌هایی از زندگی فرد است که هیچ کنترلی بر آن ندارد؛ مانند مکان بزرگ شدن، رنگ پوست، خانواده و قبیله. با پيدايي تفكر امانيسم، دو نظريۀ اصالت فرد و اصالت جمع در عرصۀ انسان‌شناسي از آن سرچشمه گرفته است. اين دو نظريه در اصالت دادن به وجدان بشري مشترك هستند؛ با وجود این نظریۀ اولي، اصالت را به وجدان فردي و دومي به وجدان جمعي مي‌دهد(سیتواتی و همکاران، 2022).
تعریف عملیاتی: منظور از اصالت حسابرس در پژوهش حاضر میانگین امتیاز پاسخ‌دهندگان از سؤالات 1 تا 9 پرسشنامه استاندارد دی کاروالو و همکاران7( 2015) می‌باشد.
تربیت(تخصص، تجربه و سواد)
تعریف مفهومی: تخصص، تجربه، سواد، اهداف، یا ویژگی‌هایی که معرف یا نشانگر حرفه یا فرد حرفه‌ای است و حرفه «شغلی است که مستلزم دانش و تجربه تخصصی و اغلب آمادگی آکادمیک در درازمدت و به صورت فشرده است» (سیتیواتی و همکاران، 2022).
تعریف عملیاتی: منظور از تربیت در پژوهش حاضر میانگین امتیاز پاسخ دهندگان از سؤالات 1 تا 6 پرسشنامه استاندارد سیتوانی و همکاران (2022) می‌باشد.
یافته‌های پژوهش
ویژگی‌های جمعیت‌شناسی نمونۀ بررسی‌شده در جدول(4) به شرح زیر است:
جدول(4). ویژگی‌های جمعیت‌شناسی نمونۀ بررسی‌شده و آمار توصیفی
ویژگی | جمعیت‌شناختی | فراوانی | درصد فراوانی |
جنسیت | مرد | 13 | 6/9 |
زن | 122 | 4/90 | |
تحصیلات | کارشناسی | 33 | 4/24 |
کارشناسی ارشد | 84 | 2/62 | |
دکترا | 18 | 3/13 | |
سابقۀ کاری | 0 تا 5 سال | 7 | 2/5 |
5 تا 10 سال | 18 | 3/13 | |
10 تا 15 سال | 63 | 7/46 | |
بالای 15 سال | 47 | 8/34 | |
مرتبۀ شغلی | حسابرس | 43 | 85/31 |
حسابرس ارشد | 31 | 23 | |
سرپرست ارشد حسابرسی | 11 | 15/8 | |
مدیر حسابرسی | 14 | 10 | |
شریک حسابرسی | 19 | 14 | |
محل خدمت | دولتی | 23 | 17 |
خصوصی | 112 | 83 |
به منظور بررسی پایایی مدل سنجش از روایی همگرا8 و روایی افتراقی9 به روش‌های تحلیل عاملی تأییدی و میانگین واریانس استخراج‌شده10 استفاده شده است. روش تأییدی هماهنگی داده‌ها با یک ساختار عاملی معین را بررسی می‌نماید. در واقع تحلیل عاملی تأییدی شایستگی گویه‌هایی را که برای معرفی سازه یا متغیر مکنون برگزیده شده‌اند، بررسی می‌نماید. تحلیل عاملی تأییدی به واقع بسط تحلیل عاملی معمولی است و یکی از جنبه‌های مهم معادلات ساختاری است که در آن فرضیههای معینی دربارۀ ساختار بارهای عاملی مورد آزمون قرار می‌گیرند. براساس نتایج پژوهش حاضر همۀ بارهای عاملی در جدول حداقل در سطح 4/0 هستند. بنابراین روایی همگرایی داده‌ها در این قسمت به‌طور کامل تأیید می‌گردد.
جدول(5). روایی همگرا و پایایی سازه‌ها
سازه‌ها | ضریب آلفای کرونباخ | Rho ضریب پایایی | پایایی ترکیبی | AVE |
اصالت حسابرس | 952/0 | 983/0 | 961/0 | 742/0 |
تربیت حسابرس | 960/0 | 967/0 | 968/0 | 837/0 |
کیفیت حسابرسی | 966/0 | 981/0 | 973/0 | 755/0 |
همان‌طور که در جدول(5) مشاهده می‌شود میانگین واریانس استخراج‌شده برای همۀ متغیرها بیشتر از 5/0 بوده و در حد مناسبی قرار دارد. بنابراین روایی همگرایی سازه‌ها در این قسمت نیز تأیید می‌شود. همچنین پایایی ترکیبی، ضریب پایایی Rho و ضریب آلفای کرونباخ به‌دست آمده برای تمامی سازه‌ها بیش از 7/0 بوده و نشان می‌دهد که سازگاری درونی مدل‌های سنجش سازه‌ها در حد مطلوبی قرار دارد.
برای بررسی روایی افتراقی، روش فرنل و لارکر (1981) به‌کار برده شده است؛ به این ترتیب که اگر ریشۀ دوم (جذر) مقادیر میانگین واریانس استخراج‌شده (AVE) هر سازه، بزرگ‌تر از مقادیر همبستگی آن سازه با سازه‌های دیگر باشد، روایی افتراقی تأیید می‌شود. جدول(6) نتایج آزمون میانگین واریانس بین سازه‌ها (بررسی روایی افتراقی) را نشان می‌دهد. مقادیر قطری، جذر مقادیر AVE هستند.
جدول(6). میانگین واریانس بین سازه‌ها (بررسی روایی افتراقی)
سازه‌ها | اصالت حسابرس | تربیت حسابرس | کیفیت حسابرسی |
اصالت حسابرس | 861/0 |
|
|
تربیت حسابرس | 0.426 | 915/0 |
|
کیفیت حسابرسی | 0.585 | 0.419 | 869/0 |
همان‌طور که در جدول(6) مشاهده می‌شود میانگین واریانس استخراج‌شده برای همۀ متغیرها بیشتر از 5/0 و در حد مناسبی قرار دارد. بنابراین روایی همگرایی سازه‌ها در این قسمت نیز تأیید می‌شود. همچنین پایایی ترکیبی، ضریب پایایی Rho و ضریب آلفای کرونباخ به‌دست آمده برای تمامی سازه‌ها بیش از 7/0 بوده و نشان می‌دهد که سازگاری درونی مدل‌های سنجش سازه‌ها در حد مطلوبی قرار دارد.
جدول(7). آمار توصیفی برای متغیرهای پژوهش
متغیر | تعداد | میانگین | میانه | انحراف معیار | کمترین | بیشترین |
کیفیت حسابرسی | 135 | 06/3 | 00/3 | 89/0 | 00/1 | 00/5 |
اصالت حسابرس | 135 | 20/3 | 00/4 | 12/1 | 00/1 | 00/5 |
تربیت حسابرس | 135 | 24/3 | 75/3 | 04/1 | 00/1 | 00/5 |
از بین شاخص‌های مرکزی بیان‌شده، میانگین مهمترین آنها محسوب می‌شود که نشان‌دهندۀ نقطل تعادل و مرکز ثقل توزیع است. میانگین شاخص مناسبی برای نشان دادن مرکزیت داده‌ها است. مقدار انحراف معیار، کمینه و بیشینه نیز پراکندگی داده را نشان می‌دهد. هر چه مقدار انحراف معیار کمتر باشد، داده‌ها حول میانگین متغیر متمرکزترند. پراکندگی کمتر، میزان اعتماد به مقدار میانگین را افزایش می‌دهد و در حالت برعکس کاهش. درواقع اگر انحراف معیار بزرگ باشد، داده‌ها حول میانگین نیستند و دور از میانگین پراکنده‌اند. با توجه به جدول(7)، در مورد میانگین متغیرها کیفیت حسابرسی با میانگین 06/3 دارای کمترین میانگین و تربیت حسابرس با میانگین 24/3 دارای بیشترین میانگین می‌باشد.
معیار R Squares یا R2
R2 ضرایب مربوط به متغیرهای پنهان درون‌زا (وابسته) است. R2 معیاری است که نشان از تأثیر یک متغیر برون‌زا بر یک متغیر درون زا دارد و سه مقدار 19/0، 33/0 و 67/0 به‌عنوان مقدار ملاک برای مقادیر ضعیف، متوسط و قوی R2 در نظر گرفته می‌شود مقادیر R2 در جدول(8) شماره نشان داده شده است.
جدول(8). مقادیر R2 مدل پژوهش
سازه‌ها | ضریب تعیین ( |
کیفیت حسابرسی | 494/0 |
همان‌طور که در جدول(7) مشاهده می‌گردد مقادیر R2 برای متغیرهای مکنون مدل، بیان‌کننده میزان تأثیرپذیری متغیر وابسته از متغیرهای مستقل است. در حقیقت از مقادیر جدول فوق استنباط می‌شود که 4/49 درصد از تغییرات کیفیت حسابرسی به وسیلۀ سازه‌های اصالت و تربیت حسابرس بیان می‌شود.
معیار CV.Com و CV.Red
در نهایت قابلیت پیش‌بینی مدل نیز با استفاده از آزمون ناپارامتری استون گیسر ارزیابی شد. در آزمون استون گیسر دو مقدار (مقادیر 
) ارائه می‌شود: CV.Redundancy و CV.Communality. مقدار CV.Redundancy به ارزیابی مدل ساختاری و مقدار CV.Communality به ارزیابی مدل سنجش می‌پردازد مثبت و بزرگ، نشان از قابلیت فراوان پیش‌بینی مدل دارد. مقادیر ، 02/0، 15/0 و 35/0 به ترتیب نشان‌دهندۀ توانایی ضعیف، متوسط و قوی یک سازه برون‌زا در پیش‌بینی یک متغیر برون‌زا است. مقادیر منفی نشان‌دهندۀ تخمین بسیار ضعیف متغیر پنهان است. مقادیر ، در جدول‌های (9) و(10) نشان داده شده است.
جدول(9). مقادیر شاخص CV.Redundancy
| SSO | SSE | Q² (=1-SSE/SSO) |
اصالت حسابرس | 000/215/1 | 000/215/1 | ……. |
تربیت حسابرس | 000/810 | 000/810 | ……. |
کیفیت حسابرسی | 000/620/1 | 136/494 | 695/0 |
جدول(10). مقادیر شاخص CV.Communality
| SSO | SSE | Q² (=1-SSE/SSO) |
اصالت حسابرس | 000/215/1 | 574/411 | 661/0 |
تربیت حسابرس | 000/810 | 032/225 | 722/0 |
کیفیت حسابرسی | 000/620/1 | 862/540 | 666/0 |
بررسی مقادیر در جدول‌های(8) و(9) نشان می‌دهد که هیچ یک از مقادیر منفی نبوده و حداقل مقادیر لازم برای پیش‌بینی، برآورده شده است.
آزمون معیار نیکویی برازش (GOF)
مهمترین شاخص برازش مدل در تکنیک حداقل مجذورات جزئی شاخص GOF است. این شاخص با استفاده از میانگین هندسی شاخص R2 و میانگین شاخص‌های اشتراکی به صورت زیر قابل محاسبه است:
GOF = √average (AVE) × average (R2)
GOF = √0.755 × 0.494 =0.610
مقدار GOF برای مدل پژوهش برابر با 61/0 به‌دست آمد که حاکی از برازش کلی قوی مدل است.
شکل(2). ضرایب مسیر مدل اصلی پژوهش
شکل(3). ضرایب مسیر مدل فرعی پژوهش
شکل(2) و(3) ضریب مسیر مدل (بارهای عاملی) پژوهش را نمایش می‌دهد. تحلیل عاملی تأییدی به واقع بسط تحلیل عاملی معمولی است و یکی از جنبه‌های مهم معادلات ساختاری است که در آن فرضیههای معینی دربارۀ ساختار بارهای عاملی آزمون می‌شوند. با توجه به معیار فرنل و لارکر (1981) بارهای عاملی بزرگ‌تر از 5/0 از اعتبار مناسبی برخوردارند.
شکل(4). مقادیر آمارۀ تی مدل اصلی پژوهش
شکل(5). مقادیر آمارۀ تی مدل فرعی پژوهش
شکل(4) و (5)، آمارۀ تی مدل را نمایش می‌دهد که چنانچه مقدار آمارۀ تی برای مسیری بزرگ‌تر از 96/1 باشد، می‌توان نتیجه گرفت که این مسیر معنی‌دار بوده و فرضیۀ مورد نظر در سطح خطای 05/0 تأیید می‌گردد.
شکل(6). مدل اصلی ساختاری پژوهش در حالت معناداری
شکل(7). مدل فرعی ساختاری پژوهش در حالت معناداری
شکل(6) و (7)، مدل ساختاری پژوهش در حالت معناداری در سطح خطای 5 درصد نشان می‌دهد. کلیۀ مسیرها سطح معناداری زیر 5 درصد بوده و معناداری آنها تأیید می‌گردد.
آزمون فرضیههای پژوهش
فرضیۀ اول به بررسی تأثیر اصالت حسابرس بر کیفیت حسابرسی می‌پرداخت. نتایج ضریب مسیر اصالت حسابرس- کیفیت حسابرسی281/0 است. آمارۀ تی برای این ضریب نیز 028/9 است و مقدار آن بیشتر از آستانه معنی‌داری یعنی 96/1 به‌دست آمده است. با توجه به مقدار بار عاملی می‌توان بیان داشت به ازای هر واحد تغییر در اصالت حسابرس، کیفیت حسابرسی 1/28درصد افزایش می‌یابد. لذا فرضیۀ پژوهش تأیید می‌شود.
فرضیۀ دوم به بررسی تربیت حسابرس بر کیفیت حسابرسی می‌پرداخت. ضریب مسیر تربیت حسابرس- کیفیت حسابرسی431/0 است. آمارۀ تی برای این ضریب نیز 752/23 است و مقدار آن بیشتر از آستانه معنی‌داری یعنی 96/1 بدست آمده است. با توجه به مقدار بار عاملی می‌توان بیان داشت به ازای هر واحد تغییر در تربیت حسابرس، کیفیت حسابرسی 1/43 درصد افزایش می‌یابد. لذا فرضیۀ پژوهش تأیید می‌شود. همچنین نتایج تأثیر ابعاد تربیت حسابرس(تخصص-تجربه و سواد) بر کیفیت حسابرسی نشان داد: ضریب مسیر تخصص حسابرس- کیفیت حسابرسی363/0 است. آمارۀ تی برای این ضریب نیز 223/11است و مقدار آن بیشتر از آستانه معنی‌داری یعنی 96/1 بدست آمده است. با توجه به مقدار بار عاملی می‌توان بیان داشت به ازای هر واحد تغییر در تخصص حسابرس، کیفیت حسابرسی 3/36 درصد افزایش می‌یابد. ضریب مسیر تجربۀ حسابرس- کیفیت حسابرسی284/0 است. آمارۀ تی برای این ضریب نیز 726/6 است و مقدار آن بیشتر از آستانه معنی‌داری یعنی 96/1 بدست آمده است. با توجه به مقدار بار عاملی می‌توان بیان داشت به ازای هر واحد تغییر در تجربۀ حسابرس، کیفیت حسابرسی 4/28 درصد افزایش می‌یابد. ضریب مسیر سواد حسابرس- کیفیت حسابرسی200/0 است. آمارۀ تی برای این ضریب نیز 796/11 است و مقدار آن بیشتر از آستانه معنی‌داری یعنی 96/1 به‌دست آمده است. با توجه به مقدار بار عاملی می‌توان بیان داشت به ازای هر واحد تغییر در سواد حسابرس، کیفیت حسابرسی 20 درصد افزایش می‌یابد.
فرضیۀ سوم به میزان تأثیرگذاری اصالت و تربیت حسابرس بر کیفیت حسابرسی می‌پرداخت. با توجه به ضریب بارعاملی اصالت حسابرس که برابر 281/0 و تربیت حسابرس که 431/0گردید می‌توان بیان داشت تربیت حسابرس میزان تأثیرگذاری بیشتری بر کیفیت حسابرسی دارد که در بررسی بهتر این نتایج در ادامه به اولویت‌بندی این دو عامل پرداخته می‌شود. نتیجه آزمون معنی داري فریدمن براي اولویت‌بندي متغیرهای پژوهش در جدول11و 12 زیر نشان داده شده است.
جدول(11). رتبه‌بندی اصالت و تربیت حسابرس
ردیف | متغیر | میانگین رتبه |
1 | تربیت حسابرس | 58/2 |
1-1 | تخصص | 46/2 |
1-2 | تجربه | 38/2 |
1-3 | سواد | 32/2 |
2 | اصالت حسابرس | 01/2 |
جدول(12). نتیجۀ آزمون معنی‌داري فریدمن
ردیف | نوع آزمون | Chi-Square | میزان خطا | Asymp. Sig |
1 | فریدمن | 327/205 | 05/0 | 000/0 |
براساس نتایج آزمون فریدمن می‌توان بیان داشت که تربیت حسابرس رتبه بالاتری (58/2)، تخصص حسابرس(46/2)، تجربۀ حسابرس(38/2) و سواد حسابرس(32/2) نسبت به اصالت حسابرس از لحاظ قابلیت وقوع و تأثیرگذاری دارد و دارای اثرگذاری بیشتری در کیفیت حسابرسی می‌باشد همچنین براساس آزمون کای دو، سطح معنی داری کمتر از مقدار 05/0 است از این رو، ادعای یکسان بودن میانگین رتبه‌های متغیر از لحاظ مطلوبیت پذیرفته نمی‌شود و فرضیۀ سوم تأیید می‌شود. بنابراین می‌توان بیان داشت، میزان تأثیرگذاری اصالت و تربیت حسابرس بر کیفیت حسابرسی متفاوت است.
بحث و نتیجه‌گیری
هدف از پژوهش حاضر، تببین نقش و اولویت‌بندی تأثیر اصالت خانوادگی و تربیت حرفه‌ای حسابرسان بر کیفیت حسابرسی است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر جمع‌آوری داده‌ها توصیفی- همبستگی است. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسش‌نامۀ استاندارد استفاده شده است و جامعۀ آماری، کلیۀ افراد شاغل در حرفۀ حسابرسی با تمامی مراتب شغلی آنها و شاغل در بخش خصوصی و دولتی در سال 1402 می‌باشد. نمونۀ آماری نیز به روش تصادفی هدفمند تعداد 135 نفر با تمامی مراتب شغلی در حرفۀ حسابرسی می‌باشد.
در تبیین نتایج فرضیۀ اول می‌توان بیان داشت که حرفۀ حسابرسی امروزه فراتر از تمرکز بر بازنگری در الزامات تخصصی، باید بر تغییر شیوه‌های رفتاری و شناختی متمرکز باشد زیرا منبع قضاوت‌های حرفه‌ای حسابرسان، رویکردهای ادراکی است که اگر از تناسب لازم با سطح ارزش‌ها و انتظارات برآمده از بسترهای اجتماعی برخوردار نباشد، احتمالاً با چالش‌های زیادی در انجام مسیر حرفه‌ای برخورد خواهد کرد (کریم و همکاران، 2022). اصالت حسابرسان به‌عنوان یکی از ویژگی‌های فردی مثبت در حرفۀ حسابرسی تلقی می‌شود که به ایجاد ارزش افزودۀ حرفۀ حسابرسی کمک می‌نماید زیرا حسابرسی، حرفه‌ای است که به دلیل تغییرات اجتماعی، با تقاضا برای خدمات‌دهی با کیفیت‌تر به ذی‌نفعان مواجه است و لزوم توجه به حوزه‌های فردی و ادراکی همچون اصالت افراد، می‌تواند به اتخاذ تصمیم‌های با کیفیت‌تر آنان کمک شایان توجهی نماید (سالم و همکاران، 2023). لذا یک حسابرس اگر در محیط حرفۀ حسابرسی چه به لحاظ ادراکی و چه به لحاظ رفتاری اصالت بیشتری داشته باشد، سطح اصالت فرد می‌تواند به تقویت کارکردهای باکیفیت‌تر حسابرسی کمک نماید. نتیجۀ حاصل از فرضیۀ اول پژوهش، با پژوهش گلوریا و هرمی (2023) و سیتیواتی و همکاران (2022) همسو و سازگار می‌باشد.
در تبیین نتایج فرضیۀ دوم می‌توان بیان داشت:
تربیت حسابرسان ناشی از تخصص، تجربه و سواد آنان می‌باشد. یک حسابرس با تخصص، تجربه و سواد بیشتر با به‌کارگیری شیوه‌های اصولی و نظاممند برای ارزیابی مؤثر و اجرای نظام کنترل‌های داخلی، فرایندهای مدیریت ریسک، هیئت‌مدیره را یاری می‌نماید. تربیت حسابرس از مؤلفه‌های مؤثر بر اثربخشی حسابرسی به‌شمار می‌رود. تخصص، تجربه و سواد حسابرسان در ادبیات پژوهش به‌عنوان مهمترین عامل مؤثر بر کیفیت کار حسابرسی و حرفه‌ای شدن آن به‌شمار می‌رود. در استانداردهای حسابرسی آمده است که برای تهیه گزارش‌های حسابرسی باکیفیت جهت تصمیم‌گیری، حسابرسان باید چندین مرحله از روش‌های حسابرسی را مطابق با موارد مندرج در استانداردهای حرفه‌ای حسابداران عمومی انجام دهند. آینی و همکاران(2020) به این نتیجه رسیدند که تخلفات مربوط به کیفیت کم حسابرسی است. نقض استانداردهای حسابرسی، استانداردهای حرفه‌ای و اصول اخلاقی حسابداری شامل شرکت‌ها (مشتریان) و شرکت‌های حسابداری عمومی است که منجربه افت کیفیت حسابرسی می‌شود. کیفیت اندک کار حسابرسی، ناشی از ویژگی‌های فردی حسابرس همچون دانش کم حرفه‌ای مانند درک اندک و پایبندی به استانداردهای حسابرسی، استانداردهای حسابداری مالی و استانداردهای حرفه‌ای حسابداران عمومی می‌باشد (زاهید و همکاران، 2023). همچنین نتیجۀ حاصل از این فرضیه با پژوهش گلوریا و هرمی (2023) همسو و سازگار می‌باشد.
در تبیین نتایج فرضیۀ سوم می‌توان بیان داشت:
علی‌رغم این که کیفیت خدمات حسابرسی متأثر از متغیرها و پدیده‌های گوناگونی است ولی در راستای تدوین چارچوبی نظری یا مدلی مفهومی که کیفیت حسابرسی را به صورت ساختاری تشریح نماید پژوهش‌های زیاد و گسترده‌ای صورت نگرفته است. در مطالعۀ سیتواتی و همکاران (2022)، خصوصیات شخصی حسابرس مانند ﻋﻼﻗﻪ و اﻧﮕﻴﺰه، ﺗﺨﺼﺺ، ﺗﺮدﻳﺪ ﺣﺮﻓﻪاي، ﺗﻮان تحمل ﺣﺴﺎﺑﺮس در ﺷﺮاﻳﻂ سخت و زیر بار فشار به‌عنوان عوامل ورودی لحاظ شده است. خصوصیتی نظیر تعامل حسابرس و صاحبکار می‌تواند منجربه حسابرسی باکیفیت گردد (سیتیواتی و همکاران، 2022). ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻰ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺣﺴﺎﺑﺮس، ﺧﻄﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻰ، ﺗﻬﻴﻪ و ارزﻳﺎﺑﻰ ﻣﺪارك، ﻗﻀﺎوت ﺣﺴﺎﺑﺮس، روشﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻠﻰ، موجب ﺑﺮرﺳﻰ و ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻴﻔﻴﺖ روﻧﺪ ﻛﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻰ ﻣﻰﺷﻮد. چنانچه حسابرس به موجب وجود ریسک ذاتی در موضوعی تشخیص نادرست دهد، به تبع آن گزارش حسابرسی نیز خدشه‌دار می‌شود. بنابراین خصوصیات خاص حسابرس می‌تواند از جمله عوامل مهم تأثیرگذار قلمداد گردد. از آنجا که حرفۀ ﺣﺴﺎﺑﺪاري و ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻰ را می‌توان به‌عنوان بنیان‌های مهم اقتصاد در نظر گرفت، لذا اظهار نظر صحیح و بادقت عامل بسیار مهم و اثرگذاری تلقی می‌گردد. این موضوع به رفتار حسابرسان و شاغلان در این حرفه نیز مربوط می‌شود. همچنین حسابرسی و گزارش‌های آن به استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی کمک می‌نماید تا بتوانند تصمیم‌های بهتر و صحیح‌تری اتخاذ نمایند. گزارش‌های حسابرس، وقتی دارای اعتبار است که حسابرس از خصوصیات لازم برخوردار و در فرایند حسابرسی دقت کافی اعمال نماید.(کائو و همکاران، 2023). در خصوص فرضیۀ مطرح‌شده مطالعه‌ای مشابه جهت مقایسه نتایج یافت نگردید.
براساس نتایج حاصل از فرضیۀ اول پژوهش، به تدوین‌کنندگان استانداردها و کمیته‌های آموزش در قالب سازمان‌های بالادستی، پیشنهاد می‌شود تا با تغییر فلسفه کلاسیک حسابرسی مبنی بر تمرکز صرف بر بررسی عملکردهای مالی صاحبکاران، به جنبه‌های توسعۀ شناخت فردی از طریق آموزش و برگزاری کارگاه‌های آموزش ادراکی در حسابرسان توجه ویژه‌تری نمایند تا سطح رضایت روانی آنان در مسیر شغلی تقویت شود و از طریق کیفیت حسابرسی بهبود یابد.
براساس نتایج حاصل از فرضیۀ دوم پژوهش، به مدیران مؤسسه‌های حسابرسی پیشنهاد می‌شود جهت استخدام حسابرسان، به مهارت مالی و تخصص حسابداری آنها توجه شود. استفاده این افراد در تیم حسابرسی منجربه بهتر شدن کیفیت حسابرسی خواهد شد. همچنین پیشنهاد می‌شود تا جایی که امکان دارد اعضای تیم حسابرسی دارای مدرک دانشگاهی یا مدرک حرفه‌ای در امور مالی (حسابداری، حسابرسی، مدیریت مالی، سایر رشته‌ها با گرایش مالی)، باشند.
براساس روش پژوهش و نحوۀ گردآوری داده‌ها می‌توان به محدودیت‌های زیر اشاره نمود:
1- دورۀ زمانی انجام پژوهش مربوط به سال 1402 می‌باشد. بنابراین در مورد تعمیم نتایج پژوهش به سال‌های دیگر باید با احتیاط عمل نمود.
2- جامعۀ آماری پژوهش حاضر شامل کلیۀ حسابرسان شاغل در کشور در تمامی رده‌های شغلی است. از آن جهت تعمیم نتایج پژوهش به سایر جوامع آماری مستلزم رعایت احتیاط است.
3- تعداد نمونۀ آماری استفاده‌شده در تحلیل‌های آماری این پژوهش محدود بوده و نیز آزمون‌های آماری با سطح خطای استاندارد انجام شده است. این بدین معنی است که شایسته است در تعمیم نتایج نمونۀ حاضر به کل جامعه با احتیاط رفتار کرد.
براساس نتایج حاصل از فرضیۀ سوم پژوهش، به سیاستگذاران عرصۀ توسعۀ کارکردهای حرفه‌ای حسابرسی توصیه می‌شود تا جهت تحریک تربیت حسابرسان، بر حوزه‌هایی از سازوکار‌های فردی به‌ویژه رویکردهای ادراکی متمرکز شوند. برای این منظور لازم است تا تغییر ساختاری در جذب و به‌کارگیری حسابرسان صورت گیرد و افرادی وارد این عرصه شوند که علی‌رغم شایستگی تخصصی، از تناسب ویژگی‌های رفتاری و شخصیتی با ماهیت حرفۀ حسابرسی برخوردار باشند. همچنین باید شیوۀ مدیریت شریکان حسابرسی به سمت تعامل‌گرایی بیشتر و اختصاص آزادی عمل به حسابرسان حرکت نماید تا از طریق تقویت منبع کنترل درونی، حسابرسان مسئولیت حوزۀ تحت تصدی خود را بپذیرند و نسبت به آن پاسخ‌گو باشند.
References
Afsay, A. (2024). The Effect of Financial Expertise and Experience of the Audit Committee Chair on Auditor Selection, Audit Fees, and Audit Quality. Empirical Studies in Financial Accounting, 21(81), 273-306. (in Persian)
Hussain, Z. A., & Al-Absy, M. S. M. (2024). Factors Impact the Audit Quality: Evidence from Kingdom of Bahrain. In The AI Revolution: Driving Business Innovation and Research: Volume 1 (pp. 163-172).
Kamali Khanqah R., & Shams A. (2017). Investigating the effect of audit quality, expertise, tenure, auditor size on the probability of renewing financial statements. Scientific journal of modern research approaches in management and accounting , 2 (7), 123-134. (in Persian) Karim, A., Syamsuddin, I., Jumarding, A., & Amrullah, A. (2022). The Effect of Gender Independence and Leadership Style on Audit Quality in Makassar Public Accounting Offices. International Journal of Social Science Research and Review, 5(7), 114-126.Klein, J. T. (1990). Interdisciplinarity: History, theory, and practice. Wayne state university press.
DeAngelo, L. E. (1981). Auditor size and audit quality. Journal of accounting and economics, 3(3), 183-199.
[1] . گروه حسابداری، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (mhgohar@yahoo.com E-Mail:)
[2] . گروه حسابداری، واحد ملارد، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول) (Hadis.Darvish@yahoo.comE-Mail:)
[3] . گروه حسابداری، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج ، ایران ( E-Mail: Javad.bakhtiari@yahoo.com)
[4] . کارشناس ارشد گروه حسابداری، واحد ملارد، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (E-Mail: kobrazakaria87@gmail.com)
DOI: 10.30486/FBRA.1403.1128036
[5] 1. Partial Least Squares
[6] 2. Di Anjelo
[7] 1. De Carvalho
[8] 1. Convergent Validity
[9] 2. Discriminant Validity
[10] 3. Average Variance Extracted (AVE)