عبدالرحمن شکری و رباعیات خیام

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

جمیل جعفری ¹ , شرافت کریمی ²

1 - استادیار گروه ادبیات عرب دانشگاه کردستان
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران

تاریخ دریافت : 1389/05/02 تاریخ پذیرش : 1389/08/18 تاریخ انتشار : 1389/12/01

کلید واژه: شعر, translation, poetry, عبدالرحمن شکری, ترجمه, Quatrain, عمر خیام, فیتزجرالد, رباعیات, Omar Khayyam, Abdul-Rahman Shukri, Fitzgerald,

چکیده مقاله :

عمر خیام شاعر و دانشمند برجسته ایرانی قرن پنجم دارای مجموعه اشعاری است موسوم به رباعیات، که مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و به زبان های متعددی ترجمه شده است. اولین ترجمه آن در سال 1859 توسط فیتزجرالد شاعر انگلیسی ارائه شد که سبب آشنایی دنیای غرب با خیام و افکار او گشت. این ترجمه تا حدی ترجمه مفهومی به شمار می آید و حتی برای برخی از رباعیات آن معادل فارسی در اصل رباعیات خیام یافت نمی شود. دنیای عرب نیز از قافله عقب نمانده و ادبای متعددی به ترجمه رباعیات دست یازیدند. برخی از آنان مستقیما از نسخه فارسی استفاده نموده و آن را برگرداندند، اما غالب آنان به سبب عدم تسلط به زبان فارسی، به ناچار از نسخه انگلیسی بهره گرفتند. عبدالرحمن شکری شاعر معاصر مصری از جمله این افراد است که با استفاده از نسخه ترجمه شده به انگلیسی، سه رباعی را ترجمه نموده است. ترجمه او از این سه رباعی دارای کم و کاست هایی چه در محتوا و چه در قالب است. برای مثال قالب دوبیتی رباعی در ترجمه او به چهاربیتی تغییر کرده و در ترجمه نیز شیوه ترجمه مفهومی و آزاد را برگزیده و تلاش نموده است تا مضمون آن را منتقل نماید. در این پژوهش، با مقایسه ترجمه عبدالرحمن شکری با ترجمه فیتزجرالد و مطابقت آن دو با اصل فارسی، تلاش بر آن است که کاستی های ترجمه عبدالرحمن شکری مورد ارزیابی قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

Omar Khayyam, the leading Persian poet and scientist of the fifth century created a collection of poems known as the Rubaiyat, which passed the geographical boundaries and has been translated into several languages. The first translation was presented by an English poet named Fitzgerald who introduced Khayyam's poetry and opinions to the western world. His translation is to some extent a conceptual one, and even some of his translated poems differ from its original Persian equivalent. The Arab world did not lag behind, and some literary men began to translate the Rubaiyat into Arabic. Some of them used the original Persian version as their source, but most of them, due to lack of proficiency in Persian, inevitably took advantage of the English version. One of these Arab figures is the Egyptian poet Abdul-Rahman Shukri who has translated three quatrains from the English version into Arabic. Since he used an English translation as his source text, his translation reveals some defects both in its form and its content. For example, Khayyam’s quatrain form  has been replaced by a free and conceptual translation, and he has endeavored only to convey the whole idea. This paper is a comparative study of Shakuri, and Fitzgerald translations and original Persian text of Khayyam aiming at evaluating and analyzing the defects of translation of Rubaiyat.