ارائه الگوی روحیه مالیاتی با رویکرد تئوری زمینه بنیان

محورهای موضوعی : اقتصاد مالی

حامد ربیع بیگی ¹ , رحمت الله محمدی پور ² , ایرج نوروش ³ , رضا صالحی ⁴

1 - گروه حسابداری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران
2 - گروه حسابداری، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران
3 - گروه حسابداری، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران
4 - گروه آمار و ریاضی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران

تاریخ دریافت : 1402/01/17 تاریخ پذیرش : 1402/03/21 تاریخ انتشار : 1402/04/01

کلید واژه: H21, واژه‌های کلیدی: مالیات, روحیه مالیاتی, موسسات رسمی, موسسات غیر رسمی, تئوری زمینه بنیان طبقه بندی JEL : F38 H26, H71,

چکیده مقاله :

چکیده مالیات یک جنبه اساسی از زندگی مدرن است. بودجه هایی که دولت ها از مالیات بدست می آورند، برای ارائه خدمات ضروری و کالاهای عمومی، پرداخت می شود. لذا تمایل افراد به پرداخت مالیات، نقش مهمی در ایجاد رفاه اقتصادی و اجتماعی هر کشوری دارد. این مطالعه با هدف ارائه الگوی روحیه مالیاتی با رویکرد تئوری زمینه بنیان انجام شده است. رویکرد این پژوهش ترکیبی از روش های کمی و کیفی است که در بخش کیفی مبتنی بر نظریه داده بنیاد مدل خود را ارائه می دهد و در بخش کمی از مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش در بخش کیفی شامل 12 نفر از خبرگان و نخبگان سازمان امور مالیاتی و نخبگان دانشگاهی با تجربه بالا انجام شد که با روش گلوله برفی انتخاب شدند و از مصاحبه، برای گردآوری داده‌های موردنیاز استفاده گردید. در بخش کمی نیز جامعه آماری بر اساس توصیه های استفاده از مدل های تاییدی 270 نفر از مدیران و کارشناسان سازمان امور مالیاتی انتخاب شدند. داده‌های متنی پس از پیاد‌ه‌سازی با استفاده از سه مرحله متوالی کدگذاری باز، محوری و گزینشی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند و درنهایت مدل پارادایمی پژوهش تدوین شد. نتایج نشان می‌دهد که الگوی روحیه مالیاتی حول مقوله محوری فضای مجازی، دموکراسی و تبلیغات قرار دارد که تحت تأثیر شرایط علی شکل می‌گیرد. این فرآیند با شرایط علی آغاز می‌گردد و موجب شکل‌گیری مقوله محوری می شود که با استفاده از راهبردها به تقویت روحیه مالیاتی کمک می کنند و پیامد آن بهبود شاخص های اقتصادی، بهبود شاخص های اجتماعی و مبارزه با پولشویی است. عدم عدالت مالیاتی، چابک سازی و پیچیدگی قوانین مالیاتی نیز از شرایط مداخله‌گر بر الگوی روحیه مالیاتی است و فرهنگ سازی و برقراری عدالت مالیاتی از جمله راهبردهای تقویت روحیه مالیاتی محسوب می‌شوند

چکیده انگلیسی:

Abstract Taxes are a fundamental aspect of modern life. The funds that governments get from taxes are used to provide essential services and public goods. Therefore, people's willingness to pay taxes plays an important role in the economic and social well-being of any country. The approach of this research is a combination of quantitative and qualitative methods, which presents its model in the qualitative part based on grounded theory, and structural equation modeling (SEM) is used in the quantitative part. The statistical population of this research was conducted in the qualitative section, including 12 experts and elites of the country's tax affairs organization and university elites with high experience, who were selected by the snowball method, and interviews were used to collect the required data. In the quantitative part, the statistical population was selected based on the recommendations of using confirmatory models of 270 managers and financial experts. After the implementation, the textual data were analyzed using three successive stages of open, central and selective coding, and finally the research paradigm model was developed. The results show that the pattern of tax sentiment is based on the central category of virtual space, democracy and advertising, which is formed under the influence of causal conditions. This process begins with causal conditions and leads to the formation of a central category that helps to strengthen tax morale by using strategies, and its consequence is the improvement of economic indicators, the improvement of social indicators and the fight against money laundering. The lack of tax justice, flexibility and complexity of tax laws are also among the conditions interfering with the model of tax morale, and creating a culture and establishing tax justice are among the strategies to strengthen tax morale.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

• اسداله زاده بالی، سید رستم، دامن کشیده، مرجان، هادی نژاد، منیژه، گرائی نژاد، غلامرضا، مومنی، صالیان، هوشنگ. (1398). نگرشی بر ارتباط میان بار مالیاتی و اثرگذاری آن بر اقتصاد پنهان در ایران (رهیافتی از الگوی .(ARDL اقتصاد مالی.13)49(، 131-152.


• حیدرزادی، حسین، خداپناه، مسعود، منتظرحجت، امیرحسین. (1401) بررسی عوامل تعیین کننده فرار مالیاتی در اقتصاد ایران با رویکرد اقتصادسنجی بیزین. پژوهشنامه مالیات؛ ۳۰ (۵۳) :۱۲۲-۹۷


• حیدری، رضا، حیدرپور، فرزانه، جهادنشاد، آزیتا(1399) شناسایی ریسک تمکین مالیات مشاغل با روش نظریه پردازی زمینه بینان، پژوهشنامه مالیات(45)93 : 89-118.


• رحمت الهی، حسین، حبیب نژاد، سید احمد، ایزدی، سلمان(1399) الگوی مطلوب تمکین مالیاتی در ایران: الگویی ترکیبی، پژوهشنامه مالیات،(45)93 : 155-181.


• کامیاب تیموری, رضا, کیقبادی, امیررضا, فرساد امان الهی, غلامرضا. (1400). شناسایی ریسک‌های قابل کنترل عدم تمکین مالیاتی با رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری Identify controllable risks of tax non-compliance with the structural equation modeling. اقتصاد مالی, 15(56), 269-302.


• مکیان، سید نظام الدین، توکلیان، حسین، نجفی فرا شاه، سید محمد صالح. (1398). بررسی اثر شوک مالیات‌های مستقیم بر تولید ناخالص داخلی و تورم در ایران در چارچوب یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی. اقتصاد مالی.13)49(. 1-46.


• نجفی، سمیه، صالحی، اله‌کرم، امیری، هوشنگ.(1401). ارائه الگویی برای کشف تقلب مالیاتی بر اساس تیپ‌های شخصیتی مدیران مالی شرکتها با استفاده از رویکرد شبکه‌های عصبی. پژوهشنامه مالیات؛ ۳۰ (۵۳) :۹۶-۷۱

• ALASFOUR, F., SAMY, M. AND BAMPTON, R. (2016). “The determinants of tax morale and tax compliance: evidence from Jordan”. In Hasseldine, J. (Ed.), Advances in Taxation, Emerald Group Publishing, Bingley, pp. 125-171.


• ALM, J. A. T., B. (2011). “Do Ethics Matter? Tax Compliance and Morality”. Journal of Business Ethics, Vol. 101, pp. 635-651.


• AMAR, H. H. M. (2017). Exploring the Critical Success Factors of Virtual-Agile IT Projects: A Grounded Theory Study. International Journal of Innovation، Management & Technology،, 8(6), 427-434.


• ANDRIANI, L. (2016). “Tax morale and prosocial behaviour: evidence from a Palestinian survey”. Cambridge Journal of Economics, Vol. 40 No. 3, pp. 821-841.


• BRINK, W. D. A. P., T.M. (2016). The impact of culture and economic structure on tax morale and tax evasion: a country-level analysis using SEM”. in Hasseldine, J. (Ed.), Advances in Taxation (Advances in Taxation, , Vol. 23, Emerald Group Publishing, Bingley, pp. 87-123.


• ÇEVIK, S. (2016). “Tax morale and tax compliance in socio-political context”. in Aydin, M. and Tan, S.S. (Eds), Political Economy of Taxation,IJOPEC Publication, Istanbul, , pp. 37-57.


• CHAN, H. F., SUPRIYADI, M.W. AND TORGLER, B. (2018). “Trust and tax morale”, in Uslaner, E.M. (Ed.). The Oxford Handbook of Social and Political Trust, Oxford University Press, New York, NY, pp. 1-71.


• DELL’ANNO, R. (2009). “Tax evasion, tax morale and policy maker’s effectiveness”. The Journal of Socio-Economics, Vol. 38 No. 6, pp. 988-997.


• DWENGER, N., KLEVEN, H., RASUL, I. AND RINCKE, J. (2016). “Extrinsic and intrinsic motivations for tax compliance: evidence from a field experiment in Germany”. American Economic Journal: Economic Policy, Vol. 8 No. 3, pp. 203-232.


• EDMOND OFORI. (2020) Contribution of Tax Morale and Compliance Costs to Tax Compliance of Micro and Small Scale Enterprises in Ghana. International Journal of Arts and Commerce, (9)8: 33-52.


• FLINT, D. G. B. M. I. P. T. L. (2012). . A reviewer's guideto the grounded theory methodology in logistics and supply chain managementresearch. International Journal of Physical Distribution and Logistics Management، 794-803.


• Fotiadis, Konstantinos and Chatzoglou, Prodromos, (2021), Tax Morale: Direct and Indirect Paths between Trust Factors: Empirical Evidence from Greece, Journal of Economic Issues, 55, issue 4, p. 1066-1100


• Garson GD.2016, Partial least squares: regression & structural equation models. Asheboro (NC): Statistical Associates Publishers


• Gefen, D., Straub, D., & Boudreau, M.- C. (2000). Structural equation modeling and regression: Guidelines for research practice. Communications of the association for information systems, 4(1), 7.


• GOKSU, G. G. A. S., K.I. (2015). “Comparison of tax morale of Turkish and Spanish higher education students: the samples of Sakarya University and the University of Zaragoza”. Procedia – Social and Behavioral Sciences,, Vol. 186, , pp. 222-230.


• HALLA, M. (2012). “Tax morale and compliance behavior: first evidence on a causal link”. The B.E.Journal of Economic Analysis & Policy, Vol. 12 No. 1,, pp. 1-27.


• HALLSWORTH, M., LIST, J.A., METCALFE, R.D. AND VLAEV, I. (2017). “The behavioralist as tax collector: using natural field experiments to enhance tax compliance”. Journal of Public Economics, Vol. 148, pp. 14-31. .


• HORODNIC, A. V. A. W., C.C. (2018). “Informal payments by patients for health services: prevalence and determinants”. The Service Industries Journal, Vol. 38 Nos 11-12, pp. 841-855.


• HORODNIC, I. A. A. W., C.C. (2016). “An evaluation of the shadow economy in Baltic States: a tax morale perspective”. International Journal of Entrepreneurship and Small Business, Vol. 28 Nos 2-3,, pp. 339-358.


• IBRAHIM, M., MUSAH, A. AND ABDUL-HANAN, A. (2015). “Beyond enforcement: what drives tax morale in Ghana?” Humanomics, 31(4): 399-414.


• KAZI ABDUL, M. A. K. M., FARHANA AND G M OMAR FARUQUE, CHOWDHURY (2021). Social Network and Tax Evasion: Theoretical Model and Empirical Evidence in Bangladesh. Published in: The Cost and Management, Vol. 49, No. 2 (2021): pp. 14-32.


• KIRCHLER, E., MUEHLBACHER, S., KASTLUNGER, B. AND WAHL, I. (2007), . “Why pay taxes? A review of tax compliance decisions”, International Studies Program Working Paper No. 07-30, Andrew Young School of Policy Studies, Georgia State University, Atlanta, GA, Decembe.


• KONDELAJI, M. H., SAMETI, M., AMIRI, H. AND MOAYEDFAR, R. (2016). “Analyzing determinants of tax morale based on social psychology theory: case study of Iran”,. Iranian Economic Review, Vol. 20 No. 4, pp. 581-598.


• LEONARDO, G. A. M.-V., J. (2016) , “Politicians, bureaucrats, and tax morale: what shapes tax compliance attitudes?”, International Studies Program Working Paper No. 16-08, Andrew Young School of Policy Studies, Georgia State University, Atlanta, GA, August.


• LUTTMER, E. F. P. A. S., M. (2014), “Tax morale”, Journal of Economic Perspectives, Vol. 28 No. 4, pp. 149-168.


• MARTINS, A. A. G., C. (2014), “Tax morale, occupation and income level: an analysis of Portuguese taxpayers”, Journal of Economics, Business and Management, Vol. 2 No. 2, pp. 112-116.


• MEHRA، A, S. B. R. D. A. L. R. B. (2006). Distributed Leadership in Teams: The Network of eadership Perceptions and Team Performance. The Leadership Quarterly، 17، 232-245.


• MOLERO, J. C. A. P., F. (2012), “Walking inside the potential tax evader’s mind: tax morale does matter”, Journal of Business Ethics, Vol. 105 No. 2,, pp. 151-162.


• Nadirov, O.; Aliyev, K.; Dehning, B.; Sharifzada, I.; Aliyeva, (2021). R. Life Satisfaction and Tax Morale in Azerbaijan: Mediating Role of Institutional Trust and Financial Satisfaction. Sustainability 13, 12228.


• ROBBINS, B. G., KISER, E. (2020). STATE COERCION, MORAL ATTITUDES, AND TAX COMPLIANCE: EVIDENCE FROM A NATIONAL FACTORIAL SURVEY EXPERIMENT OF INCOME TAX EVASION1. Social Science Research.


• Sá, C., MARTINS, A. AND GOMES, C. (2015). “Tax morale determinants in Portugal”. European Scientific Journal, ESJ August 2015 Special Edition, pp. 236-254.


• STARK, J. A. A. K., E. (2017). “Inheritance tax compliance – earmarking with normative value principles”. International Journal of Sociology and Social Policy, Vol. 37 Nos 7-8, pp. 452-467.


• STEINMO, S. (2017). “Trustworthy institutions: a cognitive theory of tax morale”. Tax_Morale


• VYTHELINGUM, P., SOONDRAM’, H. AND JUGURNATH, B. (2017). “An assessment of tax morale among Mauritian taxpayers”. Journal of Accounting and Taxation, Vol. 9 No. 1, pp. 1-10.


• WILLIAMS, C. C. A. K., B. (2017). “Evaluating the individual- and country-level variations in tax morale: evidence from 35 Eurasian countries”. Journal of Economic Studies, Vol. 44 No. 5,pp. 816-832.