اندازه‌گیری کارایی و بهره‌وری در پالایشگاه‌های گاز طبیعی ایران

محورهای موضوعی : اقتصاد مالی

علی امامی میبدی ¹ (دانشیار و عضو هئیت علمی دانشگاه علامه طباطبائی تهران. ایران)
تیمور محمدی ² (استادیار و عضو هئیت علمی دانشگاه علامه طباطبائی تهران. ایران)
عارف بهروز ³ (کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی تهران. ایران)

تاریخ دریافت : 1394/10/12 تاریخ پذیرش : 1394/12/11 تاریخ انتشار : 1394/03/20

کلید واژه: کارایی اقتصادی, کارایی تخصیصی, پالایشگاه‌های گاز طبیعی, بهره‌وری. طبقه بندی JEL : Z19 D24, C61,

چکیده مقاله :

این مقاله اقدم به اندازه گیری کارایی فنی، تخصیصی، اقتصادی و بهره وری پالایشگاه های گاز طبیعی کشور با روش نا پارامتری تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) و شاخص مالم کوئیست طی سال های ۸۹- ۱۳۸۳ کرده است. برای این منظور از روش نهاده محور با سه نهاده و دو ستانده استفاده شده است. نتایج نشان داد که متوسط کارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی پالایشگاه های گاز طبیعی کشور در خلال سال های ۸۹- ۱۳۸۳، به ترتیب 95، 98.1 و 93 درصد است. از میان پالایشگاه های گاز طبیعی؛ در محاسبه بهره وری ۲ پالایشگاه به طور متوسط رشد مثبت و ۴ پالایشگاه دیگر رشد منفی بهره وری را در خلال سال های ۸۹- ۱۳۸۳ تجربه کرده اند. طی این سال ها بهره وری کل عوامل تولید پالایشگاه ها به طور متوسط 8.2 درصد رشد منفی داشته است که دلیل اصلی آن رشدمنفی ۸ درصدی در کارایی تکنولوژی می باشد.

چکیده انگلیسی:

Abstract This paper has been tried to measure technical, allocative and economic efficiency of natural gas refineries of Iran during 2003-2009 with using non-parametric data envelopment analysis (DEA) and Malmquist index.For this purpose, the input based method with three inputs and two output is used. The results showed that the average technical, allocative and economic efficiency, of provinces of the country during 2003-2009, respectively is 95 percent, 98.1 percent and 93 percent. Among natural gas refineries for calculation of the productivity, two refinery, on average, have experienced during 2003-2009 positive growth, and  4 other refinery, have experienced negative growth in productivity. During the year, interest in total factor productivity refineries growers an average of 8.2 percent had negative growth, negative growth of 8 percent due to changes in Technology efficiency .  

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

1)    احمدی، مریم (۱۳۹۰)، اندازه‌گیری کارایی زیست‌محیطی نیروگاه‌های حرارتی کشور به روش تحلیل پوششی داده‌ها و مقایسه‌ی کارایی زیست‌محیطی ایران با کشورهای منتخب OECD، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران.

2)    افخمی اردکانی، مهدی (۱۳۸۷)، بررسی روند کارایی بانک های تجاری ایران با رویکرد ترکیبی تحلیل پنجره‌ای و شاخص بهره‌وری مالم کوئیست، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.

3)    امامی میبدی، علی و ایزدی، زهرا (۱۳۸۸)، اندازه­گیری کارایی فنی و بهره­وری پالایشگاه­های نفت ایران (۱۳۸۰ الی ۱۳۸۶)، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، سال پنجم، شماره ۱۷.

4)    امامی میبدی، علی، (۱۳۷۹)، اصول اندازه‌گیری کارایی و بهره­وری، مؤسسه مطالعات و پژوهش­های بازرگانی، تهران.

5)    امامی میبدی، علی، افقه، مرتضی، رحمانی و صفتی، محمدحسین (۱۳۸۸( اندازه‌گیری کارایی فنی و بهره‌وری در نیروگاه‌های بخاری. گازی و سیکل ترکیبی. فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق). دوره ۶. شماره ۳. صص. ۱۰۳-۷۹.

6)    امامی میبدی، علی، با همکاری خوش‌کلام خسروشاهی، موسی، مهدوی، روح‌الله (۱۳۹۰)0، کارایی و بهره­وری از دیدگاه اقتصادی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، تهران.

7)    ایزدی، زهرا (۱۳۸۸)، اندازه­گیری کارایی فنی و بهره­وری پالایشگاه‌های نفت ایران به روش تحلیل پوششی داده­ها (DEA)، پایان‌نامه دانشگاه علامه طباطبائی، شهریور ۸۸.

8)    ترازنامه انرژی، (۱۳۹۰).

9)    ترازنامه انرژی (۱۳۸۹). وزارت نیرو.         

10) جزایری، آزاده (۱۳۸۵)، ارزیابی کارایی شرکت­های آب و فاضلاب، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبائی، تهران.

11) خاکی، غلامرضا (۱۳۷۶). مدیریت بهره­وری (تجزیه‌وتحلیل آن در سازمان). مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران.

12) رحمانی صفتی، محمدحسین (۱۳۸۸)، اندازه­گیری کارایی فنی و بهره­وری در نیروگاه­های حرارتی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز.

13) سوری، امیررضا و همکاران (۱۳۸۶)، مقایسه تطبیقی کارایی بانک­های تجاری ایران با استفاده از دو روش  و  ، نشریه اقتصاد و تجارت نوین ، جلد ۲ شماره ۸ صفحات ۳۳- 60.

14) شرکت بازرگانی گاز ایران، ۱۳۹۲، http://www.igcc.ir

15) شرکت ملی گاز ایران، ۱۳۹۲،http://www.nigc.ir/Site.aspx

16) غیبی هاشم‌آبادی، اکرم (۱۳۸۴)، اندازه‌گیری کارایی و بهره‌وری پالایشگاه‌های نفت کشور با استفاده از روش تحلیل پوششی داده­ها، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.

17) کریمیان، زهرا، ۱۳۹۰، اندازه­گیری کارایی فنی و بهره­وری مجتمع­های پتروشیمی ایران با روش تحلیلی پوششی داده­ها، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران.

18) مهرگان، محمدرضا (۱۳۸۳)، مدل­های کمی برای ارزیابی عملکرد سازمان­ها، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران.

19)  Banker, R.D., Charnes, A., Cooper, W.W. (1984). Some Modelsfor Estimating Technical and Scale Inefficiencies in Data Envelopment Analysis", Management Science. Vol. 30. No.9. pp.61-92.

20)  Caves .d .W , Christensen . L .R  andDiwert . W . E (1982)  "The Economic Theory of Index Numbers and Measurment of Input , Output and Productivity" Economical , 50 , 1393 – 1414 .

21)  Coeli, T.J.,)1996( A Guide to DEAP Version 2.1, Data Envelopement Analysis (Computer) program”,CEPA Working Paper,Department of Economics, University of New England.

22)  Coelli, T. Prasada, R and Battese, G. (1998), "An Introduction Efficiency and Productivity  Analysis", Kluwer Academic Publishers, Boston.

23)  EmamiMeibodi, ali.,)1998(, “Efficiency Considerations in the Electricity Supply Industry : The Case of Iran”, Ph.D Thesis, Department of Economics, University of Surrey.

24)  Estach, Aantonio, Beatrize Tovar, Lourdes Trugillo, (2008), How Efficient are African Electricity Companies? Evidence from the Southern African Countries, Energy Policy, vol. 36, pp. 1969-1979

25)  Farrel, M.J., 1957,” The Measurement of Productive Efficiency”, Journal of Royal Statistical Society, Series A, vol 120, pp 81- 253.

26)  http://vista.ir/

27)  http://www.borhan.ir/ NSite/FullStory/?Id=5195

28)  http://www.imf.org/, Regional Economic Outlook, Middle East and Central Asia, IMF, November 2012

29)  https://www.bp.com/

30)  Prawiraatmadja, Widhyawan, (2002), An Investigation of Economic Efficiency in Indonesian Petroleum Refineries: a nonparametric approach, University of Hawaii.

31)  Romulo S.de Lima, Roberto Schaeffer (2011), “The energy efficiency of crude oil refining in Brazil: A Brazilian refinery plant case “, Energy 36 (2011) 3101-3112.

32)  Sueyoshi, T. and Goto, M. (2012). Data Envelopment Analysis for Environmental Assessment: Comparison between Public and Private Ownership in Petroleum Industry. European Journal of Operational Research. No.216. pp.668-678