نقش روشنفکران و جامعه ایرانی در برساخت ایدئولوژی انقلاب اسلامی
محورهای موضوعی : تاثیرات گفتمانی انقلاب اسلامی
1 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت
کلید واژه: روشنفکران ایرانی, انقلاب اسلامی, ایدئولوژی, نوسازی, رژیم پهلوی,
چکیده مقاله :
انقلاب نوعی کنش تاریخی است و زمانی شکل می گیرد که دو ایدئولوژی برساخته میان حکومت و مخالفین در مقابل هم قرار می گیرند. انقلاب اسلامی ایران نیز واجد نبردی ایدئولوژیک و نمادین میان روشنفکران و دولت مدرنیسم پهلوی بود. بنابراین بررسی نقش اجتماعی و تاریخی روشنفکران و نحوه ارتباط آنان با جامعه ایرانی موضوع اصلی پژوهش حاضر است.
در این زمینه از دیدگاه «آنتونیو گرامشی» و «ادوارد سعید» درباره نقش اجتماعی روشنفکران استفاده شده است. هدف پژوهش حاضر بررسی جامعه شناختی نقش اجتماعی و سیاسی روشنفکران ایرانی در ساخت ایدئولوژی انقلاب آفرین و پاسخ به این پرسش است که چگونه و تحت چه شرایطی روشنفکران بر اذهان جامعه ایرانی تاثیر گذاشتند و با برساخت ایدئولوژی انقلاب آفرین رژیم پهلوی را با فروپاشی روبرو ساختند؟ در پاسخ به این پرسش، بررسی نقش روشنفکران و رابطه آن ها با جامعه ایرانی و آفرینش ایدئولوژی اسلامی از جایگاهی مهم برخوردار است. یافته های پژوهش نشان می دهد رژیم پهلوی با مدرن سازی ایران سبب تحرک اجتماعی و پیدایش تقاضاهای جدید اجتماعی و سیاسی و در ادامه با افزایش نارضایتی مردم روبرو شد و تعدادی از موثرترین روشنفکران ایرانی همراه و همگام با جامعه ایرانی نسبت به نوسازی حکومت پهلوی مخالفت کردند و با نمادپردازی و برساخت ایدئولوژی اسلامی، فروپاشی رژیم پهلوی و شکل گیری انقلاب اسلامی را رقم زدند. پژوهش حاضر به شیوه كيفي و از طريق مطالعات اسناد و متون تاریخی انجام یافته است.
The revolution is a historical act and it is formed when two ideologies between the government and the opposition face each other. Iran's Islamic Revolution was characterized by an ideological and symbolic conflict between intellectuals and the Pahlavi modernist government. Therefore, the study of the social and historical role of intellectuals and their relationship with the Iranian society is the main topic of the research. So, the views of "Antonio Gramsci" and "Edward Said" about the social role of intellectuals have been used. The purpose of the current research is to study the sociological role of Iranian intellectuals in the construction of revolutionary ideology. We are also looking for an answer to the question, under what conditions did the intellectuals influence the minds of the Iranian society and by creating a revolutionary ideology, they caused the collapse of the Pahlavi regime? In answering this question, examining the role of intellectuals and their relationship with Iranian society and the creation of Islamic ideology has an important place. The findings of show that the Pahlavi regime faced the modernization of Iran due to social mobility and the emergence of new political demands and the increase of people's dissatisfaction. A number of Iranian intellectuals, together with the Iranian society, opposed the modernization of the Pahlavi regime and by symbolizing and creating Islamic Ideology, they caused the collapse of the Pahlavi regime and the Islamic revolution. The current research was conducted in a qualitative way and through the study of historical documents and texts.
استوار، مجید (۱۳۹۲). انقلاب اسلامی و نبرد نمادها، تهران: نگاه معاصر
آبراهامیان، یرواند (۱۳۸۷). ایران بین دو انقلاب: درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی ایران معاصر، ترجمه احمد گل محمدی و ابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران: نی
آل احمد، جلال (۱۳۵۷). کارنامه سه ساله،تهران: رواق
برلين، آيزيا (۱۳۸۷). در جست و جوي آزادي: گفت و گو با آيزيا برلين، رامين جهانبگلو، ترجمه خجسته كيا، تهران: نشر ني
بروجردی، مهرزاد (۱۳۸۴). روشنفکران ایرانی و غرب: سرگذشت نافرجام بومی گرائی، ترجمه جمشید شیرازی، تهران: فرزان روز
بهرنگی، صمد (۱۳۷۷). قصه های صمد بهرنگی، به کوشش عزیزالله علیزاده، تهران: فردوسی و دنیای کتاب
جول، جیمز (۱۳۸۸). آنتونیو گرامشی، ترجمه محمد رضا زمردی، تهران: ثالث
رفیع پور، فرامرز (۱۳۹۲). توسعه و تصاد: کوششی در جهت تحلیل انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار
سروش، عبدالکریم (۱۳۷۶). فربه تر از ایدئولوژی، تهران: موسسه فرهنگی صراط
سعید، ادوارد (۱۳۹۵). نقش روشنفکر، ترجمه حمید عضدانلو، تهران: نی
شریعتی، علی ( ۱۳۷۵). اسلام شناسی، (مجموعۀ آثار ۱۶)، جلد اول، تهران: قلم
شریعتی، علی (۱۳۷۷). بازگشت، (مجموعه آثار ۴)، تهران: الهام
فونتانا، بندتو (۱۳۹۷). «روشنفکران و توده ها: فاعلیت و معرفت در گرامشی»، درآنتونیو گرامشی: پژوهش انتقادی در باب اندیشه سیاسی معاصر، مارک مک نالی، ترجمه علی تدین، تهران: دنیای اقتصاد
قیصری، علی (۱۳۸۹). روشنفکران ایران در قرن بیستم(از مشروطیت تا پایان سلطنت)، ترجمه محمد دهقانی، تهران: هرمس
کامروا، مهران (۱۳۹۸). انقلاب ایران: ریشه های ناآرامی و شورش، ترجمه مصطفی مهرآیین، تهران: کرگدن
کمالی، مسعود (۱۳۸۱). دو انقلاب ایران: مدرنیته، جامعه مدنی و مبارزه طبقاتی، تهران: دیگر
معدل، منصور (۱۳۸۲). طبقه، سیاست و ایدئولوژی در انقلاب ایران، ترجمه محمد سالار کسرایی،تهران: باز
میر سپاسی، علی. (۱۳۸۷). روشنفکران ایران؛ روایت های یاس و امید، ترجمه عباس مخبر، تهران: توسعه
نبوی، نگین (۱۳۸۸). روشنفکران و دولت در ایران، ترجمه حسن فشارکی، تهران: پردیس دانش
نجف زاده، مهدی (۱۳۹۷). جا به جایی دو انقلاب؛ چرخش های امر دینی در جامعه ایرانی، تهران: تیسا
هانسن، براد (۱۳۷۸). یادنامه جلال آل احمد، به کوشش علی دهباشی، تهران: به دید و شهاب ثاقب
Bourdieu, Pierre. (2005) .language and symbolic Power, Translateded by Gino Raymond and Matthew Adamson, London:
polity press
Gramsci, Antonio (1999). Selections from the Prison Notebooks, London: The Electric Book Company
Hofstadter .R (1964), Anti-Intellectualism in American life, New York