نقد بینامتنی دو اثر ادبی بوستان و قابوس نامه

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

فاطمه امامی ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/10/20 تاریخ پذیرش : 1399/10/20 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

براساس رویکرد بینامتنیت در حوزه ادبیات هیچ متنی زاده نشده است؛ بلکه، بینامتنی از متون قبل از خود محسوب می شود. نظریۀ بینامتنیت از ارتباط بین متون سخن می گوید؛ ارتباطی که مکرر در آثار ادبی تکرار می شود. نظریه پردازان این حوزه چون بارت و کریستوا معتقدند که هیچ متن ناب و خالصی وجود ندارد و همۀ متون قبلاً متولد شده اند، و فقط شخص روایت کنندۀ آن فرق می کند. نگارندۀ مقاله بر آن است تا با روش تحلیلی-تطبیقی پس از تشریح نظریه بینامتنیت بر اساس این رویکرد به بررسی و تحلیل قابوس نامه عنصرالمعالی و بوستان سعدی بپردازد تا ضمن بیان وجوه اشتراک و عناصر تکرار شوندۀ این دو اثر مهم ادبی بر این نکته تأکید کند که طبق نظریه بینامتنیت هیچ متنی اصیل نیست. بوستان سعدی نیز از لحاظ محتوا واگویه ای از متون پیش از خود است. از جمله قابوس نامه عنصرالمعالی که هدف از این جستار بررسی آن است.

چکیده انگلیسی:

Based on the intertextuality approach, in the field of literature, a new text is not formed as it is considered as an intertextuality of the texts before it. The theory of intertextuality is concerned with the relationship between the texts; a relationship recurrent in literary works. The theorists in this field, such as Kristeva and Barthes, argue that there is no pure text and all the texts have already existed , and only the narrator is different. This article seeks to study and analyze The Bustan of Saadi and Qabousnameh of Onsor al-Ma’ali in order to explain the commonalities and recurrent elements of these two significant literary works and stress the point that, according to the theory of intertextuality that states that no text is original, in terms of content. Hence The Bustan of Saadi is a reflection of the texts before itself, including Qabousnameh of Onsor al-Ma’ali, which is the aim of this research.

منابع و مأخذ:

کتاب ها

قرآن کریم

احمدی، بابک (1372) ساختار تأویل متن، چاپ هشتم، تهران: نشرمرکز.

امامی، نصرالله (1385) مبانی و روش­های نقد ادبی، چاپ سوم، تهران: نشرجامی.

آلن، گراهام (1380) بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدان جو، تهران: مرکز.

انوری، حسن (1379) صدای سخن عشق(گزیدۀ غزلیات حافظ)،چاپ پنجم، تهران: سخن.

تودروف، تزوتان (1377) منطق گفتگویی میخائیل باختین، ترجمۀ داریوش کریمی، تهران: مرکز.

پالمر، ریچارد (1377) علم هرمنوتیک، ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، چاپ اول، تهران: هرمس.

سعدی، مصلح الدین (1363) بوستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.

سلدن، رامان (1384) راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391) رستاخیزکلمات، تهران: سخن.

شمیسا، سیروس (1393) سبک شناسی شعر، تهران: میترا.

عنصرالمعالی کیکاوس بن اسکندربن قابوس بن وشمگیر بن زیاد (1385) قابوس‌نامه، اهتمام و تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.    

مکاریک، ایرنا (1385) دانش­نامه نظریه­ های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجری و محمدنبوی، چاپ دوم، تهران: آگه.

مک آفی، نوتل (1385) ژولیا کریستوا، ترجمۀ مهرداد پارسا، تهران: مرکز.

معین، محمد (1392) فرهنگ فارسی، چاپ سوم، تهران: راه رشد.

میرصادقی، جمال (1394) چگونه می ­توان داستان‌نویس شد؟، تهران: سخن.

نامورمطلق، بهمن (1390) درآمدی بربینامتنیت، تهران: سخن.

وبستر، راجر (1382) پیش درآمدی برنظریه ادبی، مترجم الهه دهنوی، تهران: روزگار.

هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان (1392) کشف المحجوب، مقدمه، تصحیح و تعلیقات دکتر محمودعابدی، چاپ هشتم، تهران: سروش.

مقالات

کوه اکبر، صیاد (1390) سفارش ­های عنصرالمعالی در آیین شعر و شاعری، آویزه گوش سعدی، کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز. ش22، ص98-83.

نامورمطلق، بهمن (1386) ترامتنیت مطالعه روابط یک متن با دیگر متن‌ها، پژوهش‌نامه علوم انسانی، ش56، صص79-103.

ویکلی، کریستین (1384) وابستگی متون، تعامل متون، ترجمه طاهر آدینه پور، پژوهشنامه ادبیات و نوجوان، ش 28، صص 15-4.

پایان نامه

صادقی، علی اکبر (1390) بررسی آیین در قابوس‌نامه و بوستان، کارشناسی ارشد، راهنما نظریانی، عبدالناصر، زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه ارومیه.

خدایار، آرزو (1395) بررسی تطبیقی و مقایسه محتوای قابوس‌نامه و بوستان بر مبنای نظریه بینامتنیت و ترامتنیت، کارشناسی ارشد، راهنما کوشش، رحیم، زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه ارومیه.

منابع انگلیسی

Barthes,Roland.(1981).Theory of the text. In Young.p31-47

Barthes,R.(2000).”The Death of the author” in david lodge& Nigle wood .(Eds).Modern criticism and theory person:Essex.

Bakhtin,MM&V.N.Volosinov(1986).Marxism and the philosophy of language .L.matejka &I.R.Titunik(trans).london:Harvard university press.

Genette,G.(1997),Palimpsests:literature in the second degree. Channa newman& chude doubisky(Trans).london:university of Nebraska press.