تحلیل و تفسیر «وجهیت و صدای دستوری» در متون ادبی (آرش کمانگیر) و (درفش کاویان)
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی
سیدحسین وحید عرب
1
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
احمد ذاکری
2
(دانشیار زبان و ادبیات فارسی ، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
در تحلیل سبک شناسانۀ متن و بیان دیدگاه شاعر، واکاوی و شناخت مقوله های نحوی وجهیت و صدای دستوری اهمیت بسیاری دارد. هدف این مقاله کشف پیوند میان وجهیت با معنای سخن و چگونگی میزان قطعیت متن شعر و قاطعیت کلام شاعر است. برای یافتن چگونگی رابطۀ زبان شاعر با جهان بینی وی، با روش توصیفی-تحلیلی، سه متغیر نحوی وجهیت فعل، قید و صفت با دو صدای نحوی فعال و منفعلِ در بافت شعر دو منظومۀ ارزشمند ادب معاصر؛ آرش کمانگیر و درفش کاویان مورد بررسی قرارگرفت. یافته های حاصل از پژوهش، نشان داد که میان ساختارهای نحوی با محتوای سخن، یک رابطۀ همسو و مکمل بر قرار است. وجه اخباری به عنوان وجه غالب با درجه بیان قطعی از اسطوره آرش و قهرمانِ ملی کاوۀ آهنگر خبر می دهد که کسرایی و مصدق، با علاقۀ وافر و مبتنی بر نیاز جامعه، به باززایی آن اسطوره ها دست زده اند. پربسامدترین صدای دستوری، صدای منفعل است. اما از آنجا که در این تحقیق، همه جملاتِ حاوی فعل لازم و فعل اسنادی ماهیت منفعل ندارند، عکس معیار تشخیص عمل کرده و صدای فعال بر صدای منفعل غلبه می یابد و به موضع اقتدار کلام گویندهمی افزاید. از تلاقی دولایۀ نحوی در این دو اثرحماسی، چهار مولفه سبکیِ؛ نحو شعری پویا، صورت سبکی احساسی و آرمانگرا، دو دیدگاه امید و ناامیدی و دو موضِع آشکار و پنهان ایجاد شده است.
In stylistic analysis of text and viewpoints of the poet, it is important to examine and identify “categories of modality and syntactic voice” of the layered stylistics structure. The purpose of this paper is to understand the correlation between modality with meaning of speech, degree of certainty of lyrics, and determination of the poet's words. In order to discover the relationship between the poet's language and his insight and worldview using a descriptive-analytical method, three syntactic modality variables including verb, adverb and adjective as well as two active and passive syntactic voice were examined in two valuable collections of contemporary poetry, Arash the Archer and Derafsh Kaviani. The research findings indicated that there is a consistent and complementary relationship between syntactic structures and speech content. Indicative mood, as a dominant mood with definite degree of expression, makes statement about Arash the Archer and Derafsh Kaviani. With great interest and based on the needs of society, Kasraei and Mosadeq tried to restore those myths. Passive voice is the most frequent syntactic voice. However, in the texts of this study, as the sentences with intransitive and copular verbs cannot be passive, they work in the opposite way of diagnostic criteria so the active voice overcome the passive voice and adds to the authoritative power of the speaker's words. Four stylistic components – dynamic poetic syntax, emotional and idealistic stylistic form, two views of hope and disappointment, and overt and covert position – are created by the confluence of two syntactic layers.
کتاب ها
احمدی، بابک (1372) ساختار و تاویل متن، جلد اول، تهران: نشر مرکز.
فتوحی، محمود (1391) سبکشناسی، نظریه ها، رویکردها و روش ها، چاپ اول، تهران: سخن.
درپر، مریم (1392) سبکشناسی نامه های غزالی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی، چاپ اول، تهران: انتشارات علم.
روزبه، محمد رضا (1383) شرح، تحلیل و تفسیر شعر نو فارسی، چاپ اول، تهران: انتشارات حروفیه.
شریفی، فیض (1391) شعر زمان ما، سیاوش کسرایی، چاپ اول، تهران: انتشارات نگاه. .
طاهری، قدرت الله (1392) بانگ در بانگ، تهران: نشرعلمی.
فرشیدورد، خسرو ( 1388) دستورمفصلامروز، تهران: سخن.
کسرایی، سیاوش (1387) مجموعه اشعار، از آوا تا هوای آفتاب، تهران: نگاه.
لنگرودی، شمس (1377) تاریخ تحلیلی شعر نو، جلد 2، تهران: نشر مرکز.
مصدق، حمید (1340) منظومۀ درفش کاویان، تهران: انتشارات توکا.
مقالات
رحمانی پرهیزکار، زهرا و گلفام، ارسلان (1393) بررسی طرح واره های وجهیت در زبان فارسی با رویکرد شناختی، فصلنامۀ مطالعات زبان و گویش های غرب ایران، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه سال اول، شمارۀ 4، صص118-101.
_||_