تحلیل مرگ و معاد در اسکندرنامه نظامی

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

محمدرضا سلیمانی دلارستاقی ¹ , عباس ماهیار ²

1 - دبیر- آموزش و پرورش
2 - استاد گروه ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج،ایران

تاریخ دریافت : 1396/06/31 تاریخ پذیرش : 1396/06/31 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

اعتقاد به روز رستاخیز ، شالودة فکری نظامی را تشکیل می‌دهد . نگرش حکیم گنجه دربارة دنیا و آخرت و پیوستگی این دو با هم ، او را از دیگر شاعران پیش از خود متمایز ساخته است . این نوشتار می‌کوشد تا سیمای مرگ را در کتاب اسکندرنامه، بر اساس آیات و قرآن و احادیث و دیگر کتب دینی بررسی کند و ارتباط آن را با مقولاتی چون دین ، دنیا و معاد دریابد .نظامـی ضمن اشراف بر فلسفة اسلاف و عقایـد آن‌ها ، سعـی دارد به تبییـن مباحثـی بپردازد که با اندیشه‌های اسلامی پیوندی دیرینه دارد. ضرورت وجود عالم دیگر، میل به بقا و جاودانگی ، نامیرایی روح ، ناپایداری دنیا، بازگشت به اصل ، معاد جسمانی و امثال آن، از جمله مسائلی است که در این جستار مورد ارزیابی قرار گرفته است . در این مقاله، ابتدا مباحث یاد شده به شیوه کتابخانه‌ای بررسی شده و سپس به روش تحلیلی-توصیفی به نگارش در آمده است.

چکیده انگلیسی:

Nezami’s belief in the Day of Resurrection forms the basis for his thoughts. His attitude towards the existing world and the afterworld as well as the cohesion between the two makes him different from his predecessor poets. With reference to Quranic verses and Islamic traditions and texts the present paper is to study and review the aspects of “death” in Eskandarnameh in order to find the relationship between the “death” and the religion, the present world and the afterworld. Having a taste and discernment of his predecessors’ philosophy and ideas, Nezami has tried on interpretation and explanation of those very ideas that are in deep relation with Islamic thoughts. This research has been mainly concerned with such notions as the being of the afterworld as a sine qua non, tendency to survival and eternity, immortality of spirit , insubstantiality of life, returning to the genesis, bodily Ascension, etc. After embarking on a library-based research, the article seeks, in due course, to study and analyze the subject matter.

منابع و مأخذ:

1.  قرآن کریم


2.  ابن ابی جمهور ، محمّد بن زین الدّین ، ( 1361 ) عوالی اللآلی ، قم ، سیّدالشّهدا.


3.  ای پرک، لورا، (1385)، روان‌شناسی رشد، ترجمة یحیی سیّد محمّدی، تهران، ارسباران.


4.  بی ناس ، جان ، ( 1357 ) ، تاریخ جامع الادیان ، چاپ هفتم ، علی اصغر حکمت ، تهران ، انتشارات علمی و فرهنگی.


5.  پاینده ، ابوالقاسم ، ( 1360 ) نهج الفصاحه ، تهران ، جاوید.


6.  پورنامداریان، تقی، (1391)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، چاپ هشتم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.


7.  تمیمی آمدی ، عبدالواحد ، ( بی تا ) ، غررالحکم و دُرَرالکلم، قم ، دفتر تبلیغات اسلامی.


8.  تن آیک او مستد، آلبرت، (1388)، تاریخ شاهنشاهی هخامنشی، ترجمة محمّد مقدّم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.


9.  جرجانی، عبدالقادر بن عبدالرّحمن، اسرار البلاغه، (1389)، ترجمة جلیل تجلیل، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.


10.  خاقانی ، افضل الدین ، ( 1374 ) ، دیوان خاقانی شروانی ، تصحیح ضیاءالدین سجادی ، چاپ پنجم ، تهران.


11.  دورانت، ویل، (1372)، یونان باستان (تاریخ تمدّن ویل دورانت)، ترجمة امیرحسین آریانپور و فتح الله مجتبایی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.


12.  دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغت‌نامه، چاپ دوم از دورة جدید، تهران، دانشگاه تهران.


13.  سبحانی ، جعفر ، ( 1358 ) ، معاد انسان وجهان، چاپ اوّل ، قم ، کتابخانه صدر، زوّار.


14. سیّد رضی ، (1381 ) نهج البلاغه ، ترجمه محمّد دشتی ، قم ، حضور.


15. سیوطی ، جمال الدین عبدالرحمن ابن ابی بکر ، ( بی تا ) جامع الصغیر فی احادیث البشیر النذیر ، لبنان ، بیروت ، دارالفکر.


16. صفا، ذبیح الله، (1386)، تاریخ ادبیات در ایران، چاپ شانزدهم، تهران، فردوس.


17.  صفی‌پوری، عبدالرحمن بن عبدالکریم، (1377 هـ. ق)، منتهی الارب فی لغة العرب، تهران، کتابفروشی اسلامیه.


18.  صنعتی ، محمّد ، ( 1381 ) مرگ « مجموعه مقالات » ، چاپ اوّل ، تهران ، سازمان چاپ و انتشار.


19.  فرای، ریچاردن، (1373)، میراث باستانی ایران، ترجمة مسعود رجب نیا، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.


20.  موسوی، سیّد جمال، (1395)، روان‌شناسی رشد، تهران، مشاوران صعود ماهان.


21.  نظامی گنجه‌ای ، الیاس بن یوسف ، ( 1378 ) ،اقبال نامه ، چاپ چهارم ، به تصحیح حسن وحید دستگردی ، به کوشش سعید حمیدیان ، تهران ، قطره.


22.  نظامی گنجه‌ای ، الیاس بن یوسف ، ( 1378 ) ، شرفنامه ، چاپ سوم ، به تصحیح حسن وحید دستگردی ، به کوشش سعید حمیدیان ، تهران ، قطره.