بررسی و تبیین ویژگی های صرفی و نحوی تاریخ سیستان

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

لیلا جانی ¹ , علی محمد سجادی ²

1 - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن،رودهن،ایران.(نویسنده مسئول)
2 - استاد،دانشگاه شهید بهشتی،تهران ایران.

تاریخ دریافت : 1395/07/29 تاریخ پذیرش : 1395/07/29 تاریخ انتشار : 1395/06/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

اقبال محققان ادبی ما به آثار منثور کمتر از متون منظوم است. حاصل آنکه برخی از آثار منظوم فارسی با چاپ ها و تصحیح های مختلف، با فرهنگ ها و فهرست های مناسب (فرهنگ های واژگانی) در دسترس اهل فن قرار دارد، در حالی که چه کم است تعداد آثار منثوری که این چنین به جامعه علمی و فرهنگی ما عرضه شده باشد، گفتنی است برای بازشناساندن اهمیت و اعتبار راستین متون منثور فارسی، در آن آثار، زمینه و امکان کنکاش از دیدگاه های گوناگون وجود دارد. بدین منظور در این مقاله تلاش شده که درباره کتاب تاریخ سیستان (تألیف حدود 445 هـ. ق) که یکی از مآخذ عمده نخستین دوره تطور نثر فارسی است تحقیقی انجام شود. تایخ سیستان از آثار ناشناخته و فراموش شده زبان فارسی بود تا اینکه اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات عصر ناصری، آن را به صورت پاورقی در روزنامه ایران از شماره 474 تا 564 به تاریخ (1302- 1299 هـ. ش) به چاپ رساند. سپس استاد فرزانه ملک الشعرا بهار این کتاب را با مقدمه عالمانه ، پاورقی ها و حواشی ارزشمند در سال 1314 هـ. ش تصحیح و چاپ کرد. و این پژوهش براساس همین نسخه اخیر فراهم گردیده است که به بررسی و تبیین ویژگی های صرفی و نحوی این کتاب می پردازد. ابتدا (مباحث صرفی) در خصوص مقولات صرفی مانند فعل، اسم، صفت و ضمیر ... و کاربرد آنها بررسی سپس (مباحث نحوی) به موضوعاتی مانند مطابقت نهاد و فعل، ساختمان جمله های ساده و مرکب، تقدیم و تأخیر ارکان در جمله ، حذف و عطف در جمله و ... پرداخته شده است.

چکیده انگلیسی:

Iranian literary scholars have shown less interest in the study of prose works than those in verse. This is why a great number of Persian literary works in verse have had the chance to be revised and reedited and go to print again and again, while the number of the prose works presented to the culturati and scientific society has been fairly less. However, the necessity of introducing the importance and true validity of Persian prose and emphasizing its significance from different viewpoints is strongly felt. Then the present paper tries to conduct a research on The History of Sistan (written c.445 AH), a primary resource for the early Persian prose evolution. This book was one of the unknown and forgotten works of Persian literature until Etemad Al-Saltana, Naser Al-Din Shah Qajar’s secretary of publications, printed it in Nos. 474 – 564 of Iran Daily (1920 – 1923) as installments of a serial. Later in 1935, Mohammad Taqi Bahar, the well-known poet and scholar, revised and reedited it with a comprehensive introduction to be published in the form of a book. The present research, based on Bahar’s revision, explores its inflectional and syntactical features including parts of speech, their functions, simple and complex sentence structures, subject and verb agreement, order of the components, deletions, coordination, subordination, etc.

منابع و مأخذ:

1. ابوالقاسمی، محسن،1375، دستور تاریخی زبان فارسی. ج اول انتشارات سمت.

2. اقبال آشتیانی، عباس،1376 ،تاریخ مختصر ادبیات ایران از قدیمی‌ترین دوره‌های تاریخی تا ظهور غزنویان. به کوشش میرهاشم محدث، نشر نیما .

3. اقبال آشتیانی، عباس،1369 ،مجموعه مقالات. گردآوری و تدوین دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی، انتشارات دنیای کتاب.

4. باسورث، ادموند کلیفورد،1370، تاریخ سیستان از آمدن تازیان تا برآمدن دولت صفاریان. ترجمه حسن انوشه، تهران، انتشارات امیرکبیر .

5. باطنی، محمدرضا، 1382،نگاهی تازه به دستور زبان فارسی. محمدرضا باطنی، ج دهم ،انتشارات آگاه.

6. بهار، محمدتقی،1369 ،سبک‌شناسی. انتشارات امیرکبیر .

7. تاریخ سیستان،1366، تصحیح ملک‌الشعرای بهار، تهران، انتشارات پدید (خاور).

8. تاریخ سیستان،1381،تصحیح ملک‌الشعرای بهار، تهران، انتشارات معین.

9. خانلری، پرویز، 1372،دستور تاریخی زبان فارسی. به کوشش دکتر عفت مستشارنیا، انتشارات توس.

10. خطیبی، حسین،1366 ،فن نثر در ادب پارسی. انتشارات زوار.

11. خیام‌پور، عبدالرسول،1384، دستور زبان فارسی. ج دوازدهم انتشارات ستوده.

12. شفیعی کدکنی، محمدرضا،1366، صور خیال در شعر فارسی،انتشارات آگاه.

13. شمیسا، سیروس، 1382،سبک‌شناسی نثرج هفتم،انتشارات میترا.

14. شمیسا، سیروس، 1378،کلیات سبک‌شناسی،ج پنجم،انتشارات فردوس.

15. شمیسا، سیروس،1378، نقد ادبی ج اول،انتشارات فردوس.

16. صفا، ذبیح‌الله،1369 ،حماسه‌سرایی در ایران. تهران، انتشارات امیرکبیر.

17. صفا، ذبیح‌الله، 1370،گنجینه سخن پارسی‌نویسان بزرگ و منتخب آثار آنان،ج اول، تهران، انتشارات امیرکبیر.

18. صفا، ذبیح‌الله،1368 ،مختصری در تاریخ تحول نظم و نثر پارسی. انتشارات ققنوس.

18. کشاورز، کریم،1371،هزار سال نثر پارسی. انتشارات  آموزش انقلاب اسلامی (شرکت سهامی).

19. محجوب، محمدجعفر، ،سبک‌ خراسانی در شعر فارسی. انتشارات فردوس.

20. معین، محمد،1371 ،فرهنگ فارسی. دکتر محمد معین، انتشارات امیرکبیر.

21. نفیسی، سعید،1363 ،تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی.ج اول، انتشارات کتابخانه سنایی.

22. نفیسی، سعید، 1369،حماسه‌سرایی در ایران. تهران انتشارات امیرکبیر.

23. هاجری، ضیاء‌الدین،1377 ،فرهنگ وندهای زبان فارسی. انتشارات آوای نور.