تحلیل اساطیری ـ روانشناختی رنگ و نقوش درفش‌ها درشاهنامه
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی
یدالله نصراللهی
1
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.)
عاطفه جنگلی
2
(کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.)
کلید واژه: تحلیل اساطیری ـ روان شناختی, رستم, رنگ, بیژن, درفش,
چکیده مقاله :
از مسائل و موضوعات تامل برانگیز مربوط به شاهنامه، بحث نقش درفش‌ها و رنگ آن‌هاست؛ این که هرکدام از پهلوانان و شاهان در شاهنامه برای بیان هویت و شخصیت خود نقش و رنگ خاصی در درفش داشته اند؛ معنی یا تاویل و یا رمز و راز این درفش‌ها در چیست؟ و چگونه می‌توان به مذاق امروزی آن‌ها را تحلیل کرد؟ به نظر می‌رسد که انتخاب رنگ خاص درفش، با ویژگی‌های روحی و روانی هر پهلوان یا شخص، ارتباط دارد. رنگ‌های اصلی در شاهنامه، رنگ بنفش، سرخ و زرد است. این تأکید برای این سه رنگ، می تواند نشان دهندۀ این امر باشد که انتخاب رنگ درفش‌ها بر سبیل تصادف نبوده است. این رنگ‌ها در پس پردۀ الفاظ به معانی و اعتقاداتی اشاره می‌کنند که تأمل دربارۀ، مارا به باورهای دینی و اساطیری مربوط به اهورامزدا، میترا، آناهیتا، دین زردشتی و دیگر عناصر باستانی رهنمون می سازد. شخصیت پهلوانان شاهنامه، بارنگ درفش آن‌ها مطابقت دارد؛ رنگ و نقش درفش رستم و بیژن، مرتبط است با ایزد ستارۀ بهرام که نماد قدرت است و عشق ورزی . رنگ درفش و تحلیل روانشناسی آن‌ها، پس زمینه‌های اعتقادی توتم، ناخودآگاه و خصوصیات شخصی پهلوانان را در شاهنامه نشان می‌دهد. روش تحقیق این مقاله به شیوۀ توصیفی، تحلیلی و تطبیق آن با نظریات نوین علم روانشناسی رنگ‌هاست و شیوۀ گردآوری مطالب آن، اسنادی، فیش نویسی و کتابخانه ای بوده است.
This article aims at examining the subject of colors in The Shahnameh, enumerating the reasons for the choice of colors used in the pivotal and important banners of this great poem. Violet, red and yellow have the highest frequency in The Shahnameh because the sage poet’s selection of the used colors in the banners has not been random. In other words, pondering over these colors which are pregnant with meanings and beliefs could guide us to know their belief in Ahura Mazda, Mitra, Anahita and other ancient elements and Zoroastrianism. On the other hand, the heroes’ personalities match the colors of their banners. The present paper examines and discusses the color and the inscription of Rostam and Bijan’s banners. This survey not only shows personality dimensions of the heroes psychologically, but also from mythological perspective expresses the relation between that friend and lord Bahram that is representative of power and adoration. Meanwhile, it has been proven that after ages how the collective unconscious of a nation moves and travels to reflect their beliefs in the coming periods through the clear mirror of poetry and literature and to see its lucid reflection in various languages like the repeated story of love. Colors and the psychology of the banners’ colors are expressive of Totem, the unconscious and personal characteristics of a hero in The Shahnameh. This article has employed the method of description and analysis, using the new theories of psychology of colors in The Shahnameh.
کتاب‌ها انوری، علی بن محمد (1376) دیوان انوری، به اهتمام محمد تقی مدرس رضوی، جلد1، تهران: شرکت انتشارات علمی‌و فرهنگی. برونو، فرانک جو (1373) فرهنگ توصیفی روانشناسی، ترجمۀ فرزانه طاهری و مهشید یاسایی، تهران: طرح نو. بنونیست، امیل (1377) دین ایرانی بر پایۀ متن‌های معتبر یونانی، ترجمۀ بهمن سرکاراتی، تهران: قطره. بهار، مهرداد (1375) ادیان آسیایی، تهران: چشمه. حافظ، شمس‌الدین محمد (1385) دیوان، تدوین و تصحیح دکتر رشید عیوضی، تهران: امیرکبیر. خاقانی شروانی، افضل‌الدین (1374) دیوان، به کوشش ضیاء‌الدین سجادی، تهران: زوار. دهخدا، علی اکبر (1373) لغتنامه، تهران: موسسه اتشارات و چاپ دانشگاه تهران و روزنه. رستگار فسایی، منصور (1379) فرهنگ نام‌های شاهنامه، جلد 1و2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. رضایی، عبدالعظیم (1372) اصل و نسب دین‌های ایران باستان، چاپ دوم، تهران: در. رضی، هاشم (1379) اوستا (ترجمه و شرح )، تهران: بهجت. رضی، هاشم (1382) آیین مغان، تهران: سخن. سعدی، مصلح (1372) کلیات سعدی، به اهتمام محمد علی فروغی، تهران: امیر کبیر. شوالیه، ژان، گربران، آلن (1379) فرهنگ نمادها، جلد 1، ترجمۀ سودابه فضایلی، تهران: جیحون. صدیقیان، مهین‌دخت (1375) فرهنگ اساطیری – حماسی ایران، جلد 1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. فردوسی، ابوالقاسم (1384) شاهنامه، چاپ مسکو زیر نظر دکتر سعید حمیدیان، 7 جلد، تهران: قطره. فروم، اریک (1378) زبان از یادرفته، ترجمۀ ابراهیم امانت، تهران :فیروزه. فروید، زیگموند (1381) توتم و تابو، ترجمۀ ایرج پورباقر، تهران:آسیا. گیمن، دوشن (1375) دین ایران باستان، ترجمۀ رویا منجم، تهران: فکر روز. لوشر، مارکس (1373) روانشناسی رنگ‌ها، ترجمه ویدا ابی زاده، تهران: درسا. مزداپور، کتایون و همکاران (1395) ادیان و مذاهب در ایران باستان، تهران، سمت. منشی، ابوالمعالی نصرالله (1383) ترجمۀ کلیله و دمنه، به تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر. نظامی، الیاس (1387الف) لیلی و مجنون، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش دکتر سعید حمیدیان، تهران: قطره. نظامی، الیاس (1387ب) مخزن‌الاسرا، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش دکتر سعید حمیدیان، تهران: قطره. هینلز، جان راسل (1385) شناخت اساطیر ایران، ترجمه باجلان فرخی، تهران: اساطیر. یاحقی، محمدجعفر (1386) فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر. یونگ، کارل گوستاو (1377) اصول نظری و شیوۀ روانشناسی تحلیلی یونگ، ترجمۀ فرزین رضاعی، تهران: ارجمند. یونگ، کارل گوستاو (1377) اوستا، کهن‌ترین سرودها و متن‌ها، گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، تهران: مروارید. مقالات بیدمشکی، مریم. (1378). درنگی در نقوش درفش پهلوانان در شاهنامه. کتاب ماه هنر، (117)، 64-73.
_||_Books Anvari, Ali bin Mohammad (1997) Diwan Anuri, edited by Mohammad Taghi Modares Razavi, Volume 1, Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company. [In Persian] Bahar, Mehrdad (1996) Asian Religions, Tehran: Cheshme. [In Persian] Benonist, Emil (1998) Iranian religion based on authentic Greek texts, Trans.Bahman Sarkarati, Tehran: Drop. [In Persian] Bruno, Frank Joe (1994) Descriptive Dictionary of Psychology, Trans. Farzaneh Taheri and Mahshid Yasai, Tehran: New Design. [In Persian] Dehkhoda, Ali Akbar (1994) Dictionary, Tehran: Publishing and Printing Institute of University of Tehran and Rosenha. [In Persian] Ferdowsi, Abulqasem (2005) Shahnameh, published in Moscow under the supervision of Dr. Saeed Hamidian, 7 volumes, Tehran: Drop. [In Persian] Freud, Sigmund (2002) Totem and Taboo, Trans. Iraj Pourbaqer, Tehran: Asia. [In Persian] Fromm, Eric (1999) Language from Learned, Trans. Ebrahim Amanat, Tehran: Firouze. [In Persian] Gaiman, Dushan (1996) Religion of ancient Iran, Trans. Roya Majam, Tehran: Fekr Rooz. [In Persian] Hafez, Shamsuddin Mohammad (2006) Diwan, edited and corrected by Dr. Rashid Ayozi, Tehran: Amir Kabir. [In Persian] Hinels, John Russell (2006) Understanding the Myths of Iran, Trans. Bajlan Farrokhi, Tehran: Asatir. [In Persian] Jung, Carl Gustav (1998) Avesta, the oldest hymns and texts, Jalil Dostkhah's report and research, Tehran: Marvarid. [In Persian] Jung, Carl Gustav (1998) Jung's theoretical principles and method of analytical psychology, Trans. Farzin Rezaei, Tehran: Arjmand. [In Persian] Khaqani Shervani, Afzal-ud-Din (1995) Diwan, by the efforts of Zia-ud-Din Sajjadi, Tehran: Zovar. [In Persian] Lusher, Marx (1994) Psychology of colors, Trans. Vida Abizadeh, Tehran: Dersa. [In Persian] Monshi, Abul Ma'ali Nasrallah (2003) Translation of Kalila and Damna, corrected and explained by Mojtaba Minavi, Tehran: Amir Kabir. [In Persian] Mazdapour, Katayoun et al. (2016) Religions in Ancient Iran, Tehran, Semit. [In Persian] Nezami, Elias (2008b) Makhzan-ul-Asra, edited and edited by Hasan Vahid Dastgardi, with the efforts of Dr. Saeed Hamidian, Tehran: Qathr. [In Persian] Nezami, Elias (2007a) Lili and Majnoon, edited by Hasan Vahid Dastgardi, edited by Dr. Saeed Hamidian, Tehran: Drop. [In Persian] Razi, Hashem (2000) Avesta (translation and description), Tehran: Behjat. Razi, Hashem (2003) Ayin Moghan, Tehran: Sokhn. [In Persian] Rezaei, Abdolazim (1993) Origin and descent of ancient Iranian religions, 2nd edition, Tehran: Dr. [In Persian] Rostgar Fassaei, Mansour (2000) Dictionary of Shahnameh Names, Volumes 1 and 2, Tehran: Research Institute of Human Sciences and Cultural Studies. [In Persian] Saadi, Mosleh (1993) Saadi's Generalities, by Mohammad Ali Foroughi, Tehran: Amir Kabir. [In Persian] Sediqian, Mohindekht (1996) Mythical-Epic Culture of Iran, Volume 1, Tehran: Research Institute of Human Sciences and Cultural Studies. [In Persian] Shavalieh, Jean, Gerbran, Alan (2000) Symbols Culture, Volume 1, Trans. Sudaba Fazali, Tehran: Jihoon. [In Persian] Yahaghi, Mohammad Jafar (2007) The Culture of Myths and Tales in Persian Literature, Tehran: Contemporary Culture. [In Persian] Articles Bidemashki, Maryam. (1999). Durangi in the designs of Darfesh Pahlavanan in Shahnameh. Book of the Month of Art, (117), 64-73. [In Persian]