تجلّی قرآن و حدیث در سعادت نامۀ شیخ محمود شبستری

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

حمید عدالت فر ¹ , سید محسن ساجدی راد ² , محمدعلی آتش سودا ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فارس، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فارس، ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فارس، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/10/28 تاریخ پذیرش : 1399/12/06 تاریخ انتشار : 1401/01/01

کلید واژه: حدیث, شیخ محمود شبستری, عرفان, سعادت‌نامه, قرآن,

چکیده مقاله :

قرآن، نوری است از نور النوّر به پیامبر گرامی اسلام به واسطۀ جبرییل امین نازل شده است. این کتاب آسمانی چارچوب و اساس دین اسلام را تشکیل می دهد، لذا نخستین کتاب و راهنمای اصلی مسلمین است. قرآن و حدیث پیامبر و ائمۀ اطهار، فرقان و جان مایۀ فرهنگ مسلمانان بوده و در زندگی آنان راه جُسته است. آثار ادبی و هنری و عرفانی مسلمانان با استناد به قرآن و احادیث نبوی، سندیت پیدا می کند. ادبیات و زبان فارسی نیز از آن بهره مند گردیده است. از جمله آثار ادبی و عرفانی، کتاب سعادت نامه شیخ الاسلام شیخ محمود شبستری، فقیه و عارف برجستۀ سدۀ هشتم هجری را می توان نام برد. این منظومه دارای سه هزار بیت و هشت باب در قالب مثنوی و در وزن خفیف حدیقه الحقیقه سنائی سروده شده است که هر باب دارای فصل ها و حکایات و تمثیلات می باشد. این منظومه دربارۀ معرفت ذات واجب الوجود و صفات و اسما و افعال خداوند است. این مقاله به روش (توصیفی- تحلیلی) می کوشد تا تاثیر بلاغی از شگرهای ادبی و اثرپذیری واژگانی را در بهره مندی از آیات قرآن و احادیث نشان دهد.

چکیده انگلیسی:

Masnavi Golshan Raz is the most important and famous work of poetry by Sheikh Mahmoud Shabestari, which contains his mystical thoughts. Despite its small size, this book is one of the most valuable relics of ancient Persian mystical literature, in which the expression of Sufi concepts is accompanied by passion and enthusiasm. Shabestari composed this Masnavi in response to the questions of Amir Hossein Heravi. Shabestari composed this Masnavi in response to the questions of Amir Hossein Heravi. On the 17th of Shawwal, 717 AH, an envoy from Khorasan quotes problems and issues related to understanding and explaining some of the mysteries of mystical allusions in the form of poetic letters in a meeting with Shabestari, in which Shabestari has responded. Golshan-e-Raz's poem has the beauty of words and expressions, it is based on reason and wisdom more than it originates from imagination. In fact, the contents of this poem are a summary of the conquests of Mecca and even Ibn Arabi's Fusus. The degree of familiarity and mastery of Sheikh Mahmoud Shabestari, the great mystic, over the Qur'an and hadiths to some extent in expressing his mystical secrets in the form of guarantee, he uses allusions to the verses of the Holy Quran and the hadiths of the Prophet to prove his views. Blessed and noble hadiths. This article tries to show the rhetorical effect of literary techniques and lexical effectiveness on the use of the Qur'an and Hadith in a (descriptive-analytical) method. Page and bit number.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

قرآن کریم.

ابن ابی جمهور، محمّد بن زین الدّین (1405ق) عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینئه، ترجمۀ عراقی، چاپ اول، قم: دار سیّدالشّهداء لِلنشر.

ابن بابویه، محمّد بن علی (1413 ق) من لایحضره الفقیه، به کوشش علی اکبرغفاری، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به مجامع مدرّسین حوزۀ علمیه قم.

بلخی، مولانا جلال الدّین محمّد (1374) مثنوی معنوی، به تصحیح نیکلسون، تهران: نشر عرفان.

پاینده، ابوالقاسم (1382) نهج الفصاحه، تهران: دنیای دانش.

جلالی ناعینی، محمد رضا (1365) تاریخ جمع قرآن کریم، چاپ اول، تهران: انتشارات گلگشت نشر نقره.

حافظ برسی، رجب بن محمّد (1422ق) مشارق انوار ‌الیقین فی حقایق اسرار امیرالمومنین (ع)، به اهتمام سیّدعلی عاشور، چاپ اول، تهران: اعلمی.

حلبی، علی اصغر (1377) تجلّی قرآن و حدیث در ادبیات فارسی، چاپ پنجم، تهران: اساطیر.

دزفولیان، کاظم (1384) گلشن راز شیخ محمود شبستری، تهران: نشر طلایه.

قبادیانی، ناصر خسرو (1393) دیوان اشعار، به اهتمام مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

راستگو، سیّد محمّد (1392) تجلّی قرآن و حدیث در شعر فارسی، چاپ دهم، تهران: سمت.

زرین کوب، عبدالحسین (1386) سر نی، چاپ یازدهم، تهران: نشر علمی.

شبستری، شیخ محمود (1376) گلشن راز، به اهتمام کاظم دزفولیان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

صدرالدّین شیرازی، محمّد بن ابراهیم (1386) شرح اصول کافی، چاپ اول، تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

صفا، ذبیح الله (2535) تاریخ ادبیات در ایران، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

لاهیجی، شمس‌الدین محمد (1337) مفاتیح الاعجاز، مقدمه کیوان سمیعی، تهران: انتشارات محمودی.

لاهیجی، شمس‌الدین محمد (1337) مفاتیح ‌الاعجاز، مقدمه محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: انتشارات زوار.

کراچی، علامه محمد بن علی (بی تا) ترجمۀ کنز الفوائد، به کوشش محمّدباقر کمره‌ای، ایران: ناشر (بی نا).

کلینی، محمّد بن یعقوب (1407ق) الکافی، تصحیح علی اکبر غفّاری، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیّه.

مجذوب تبریزی، محمّد (1387) الهدایا لشیعه ائمه الهدی، به کوشش درایتی، چاپ اول، تهران: دارالحدیث.

مجلسی، محمّد تقی بن مقصودعلی (1403 ق) بحارالانوار، به اهتمام موسوی کرمانی و اشتهاری، چاپ دوم، قم: موسسة فرهنگی اسلامی کوشانبور.

مجلسی، محمّد باقر بن محمّد تقی (1406 ق) روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، به کوشش جمعی از محقّقان، چاپ دوم، بیروت: دارالحیاء الثراث العربی.

موذنی، علی محمد (1372) در قلمرو آفتاب، چاپ اول، تهران: انتشارات قدیانی.

موحد، صمد (1365) مجموعه آثار شیخ محمود شبستری، تهران: نشر طهوری.

وری، حسین بن محمّدتقی (1408 ق) مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چاپ اول، قم: موسسة آل‌البیت علیه السّلام.

Books

The Holy Quran.

Balkhi, Maulana Jalaluddin Mohammad (1996) Masnavi Manavi, edited by Nicholson, Tehran: Erfan Publishing.

Dezfulian, Kazem (2005) Golshan Raz Sheikh Mahmoud Shabestari, Tehran: Talaieh Publishing.

Ghobadiani, Nasser Khosrow (2014) Poetry Divan, by Mojtaba Minavi and Mehdi Mohaghegh, Tehran: Tehran University Press.

Hafiz Barsi, Rajab Ibn Muhammad (2001) Mashreq Anwar Al-Yaqeen Fi Haqeeqiq Asrar Amir Al-Momenin (AS), by Seyyed Ali Ashour, First Edition, Tehran: Alami.

Halabi, Ali Asghar (1998) The Manifestation of Quran and Hadith in Persian Literature, Fifth Edition, Tehran: Myths.

Ibn Abi Jumhur, Muhammad ibn Zayn al-Din (1985) Awali al-La'ali al-Aziziyya fi al-Hadith al-Diniyah, Iraqi translation, first edition, Qom: Dar al-Sayyid al-Shuhada for publication.

Ibn Babawiyyah, Muhammad ibn Ali (1993) Man Layehdhra al-Faqih, by Ali Akbar Ghaffari, second edition, Qom: Islamic Publications Office affiliated with the teachers' associations of the seminary of Qom.

Jalali Naeini, Mohammad Reza (1986) The History of Collecting the Holy Quran, First Edition, Tehran: Golgasht Publications, Silver Publishing.

Karachi, Allama Mohammad Ibn Ali (unpublished) Translated by Kanz al-Fawid, edited by Mohammad Baqir Kamrahai, Iran: Publisher (unpublished).

Klini, Mohammad Ibn Ya'qub (1987) Al-Kafi, edited by Ali Akbar Ghaffari, fourth edition, Tehran: Islamic Library.

Lahiji, Shamsuddin Mohammad (1959) Mafatih al-Ijaz, Introduction by Keyvan Samiei, Tehran: Mahmoudi Publications.

Lahiji, Shamsuddin Mohammad (1959) The Keys of Miracle, Introduction by Mohammad Reza Barzegar Khaleghi and Effat Karbasi, Tehran: Zavar Publications.

Majlisi, Mohammad Baqir bin Mohammad Taqi (1986) Rozat al-Muttaqin fi Sharh min La Yahdhra al-Faqih, by the collective efforts of scholars, second edition, Beirut: Dar al-Haya al-Tharath al-Arabi.

Majlisi, Mohammad Taqi Ibn Maghsoud Ali (1983) Baharalanvar, by Mousavi Kermani and Ashtari, Second Edition, Qom: Islamic Cultural Institute of Kushanbor.

Majzoob Tabrizi, Mohammad (2008) Al-Hedaya Lia'a of the Imams of Al-Huda, by the effort of Drayati, first edition, Tehran: Dar al-Hadith.

Moazani, Ali Mohammad (1994) in the realm of the sun, first edition, Tehran: Ghadyani Publications.

Movahed, Samad (1986) Collection of works of Sheikh Mahmoud Shabestari, Tehran: Tahoori Publishing.

Payende, Abolghasem (2003) Nahj al-Fasaha, Tehran: The World of Knowledge.

Rastgoo, Seyyed Mohammad (2013) Manifestation of Quran and Hadith in Persian Poetry, Tenth Edition, Tehran: Samat.

Sadr al-Din Shirazi, Mohammad Ibn Ibrahim (2007) Description of Sufficient Principles, First Edition, Tehran: Institute of Cultural Studies and Research.

Safa, Zabihollah (2535) History of Literature in Iran, Second Edition, Tehran: University of Tehran Press.

Shabestari, Sheikh Mahmoud (1997) Golshan Raz, by Kazem Dezfulian, Tehran: University Publishing Center.

Wari, Hussein Ibn Muhammad Taqi (1988) Mustadrak al-Wasa'il wa Mustanbat al-Masa'il, first edition, Qom: Al-Bayt Institute, peace be upon him.

Zarrinkoob, Abdolhossein (2007) Secret of straw, 11th edition, Tehran: Scientific publication.