اصول اخلاقی

اصول اخلاقی فصلنامه روانشناسی ارتباطات

مقدمه

با توجه به رویکرد دانشگاه آزاد اسلامی جهت تعالی، بومی سازی، به روز رسانی و حکمی سازی "فصلنامه روانشناسی ارتباطات"، همچنین پایبندی به راهنماهای ملی و بین‌المللی تدوین شده اخلاق پژوهشی، همچون "راهنمای کمیته بین المللی اخلاق در انتشارات" و مجموعه "منشور و موازین اخلاق پژوهشی مصوب معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و نشریات علمی – پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی"، این نشریه ملزم به رعایت اصول ارزش‌های اخلاق حرفه‌ای است. در همین راستا اهم مسئولیت‌هایی که برای افراد فعال در انتشار مانند: نویسنده (گان)، داوران، اعضای هیئت تحریریه، سردبیر و مدیر مسئول در نظر گرفته شده به اختصار بیان می شود:

1. قوانین حق تکثیر و اقتباس از سایر آثار ادبی می بایست توسط نشریه رعایت شده و حق افراد در هنگام انتشار محفوظ باشد.
2. تصمیم گیری درباره مقالات در هر مرحله ای بدون توجه به نژاد، جنسیت، گرایش جنسی، باورهای مذهبی، قومی، شهروندی، و یا فلسفه سیاسی نویسندگان انجام شود.
3. اطلاعات شخصی نویسنده/نویسندگان مقالات برای تمامی افرادی که به آن دسترسی دارند مانند سردبیر، اعضای هیئت تحریریه، مدیر داخلی و سایر عوامل فعال (غیر از نویسنده مربوطه) مانند داوران، ویراستاران و ناشر می بایست کاملاً محرمانه بوده و در هر زمانی از آن محافظت شود.
4. مقاله ارسالی به هیج وجه نباید در دیگر نشریات داخلی و خارجی منتشر شده باشد. همچنین حق انتشار مقاله، پس از پذیرش، برای نشریه محفوظ است و نویسنده مجاز به انتشار آن در نشریات دیگر مجاز نیست.
5. نشریه در پذیرش، رد، اصلاح، و ویرایش مقاله های دریافتی آزاد است.

الف) مسئولیت های نویسندگان( Authors Responsibilites):

- نویسندگان مقالات خود را به صورت علمی و منسجم، مطابق شیوه نامه "فصلنامه روانشناسی ارتباطات" آماده کنند. روش به کار رفته در مقاله با دقت و عینی انجام گرفته و داده ها به صورت صحیح گزارش شود. از طریق ارجاع دهی کامل، حقوق سایر اشخاص در مقاله رعایت شود و از میان مقالات ارسالی، مقاله‌ای انتخاب و چاپ می‌شود که قبلا در سایر مجلات علمی (فارسی یا سایر زبان‌ها) منتشر نشده، حاصل پژوهش اصیل(Original Research)، و دارای منبع و استناددهی(Citation) دقیق باشد؛

- مسئولیت نهایی محتوای کامل مقاله ارسالی بر عهده نویسنده/نویسندگان است. شایسته است یافته‌های مقاله به طور کامل گزارش شود و در ارائه یافته ها و تفسیر و تحلیل آنها دقت کامل به عمل آید، مقاله حاوی جزئیات و منابع کافی باشد به نحوی که امکان دسترسی سایر پژوهشگران به مجموعه داده‌های یکسان جهت تکرار پژوهش وجود داشته باشد؛

- قبل از ارسال مقاله، هرگونه تضاد منافع احتمالی که بر نتیجه یا تفسیر یافته‌های پژوهش و یا انتخاب سردبیران و داوران تاثیر گذار است، مطرح، و منابع مالی حامی پژوهش در مقاله ذکر شود. احترام به فرآیند محرمانه ارزیابی و جلوگیری از هرگونه آشکارسازی هویت نویسنده برای داوران و برعکس. به عبارتی، مقاله عاری از هر گونه اطلاعات مشمول خودافشایی بوده، به ­طوری­ که داور قادر به شناسایی نویسنده نباشد؛

- حصول اطمینان از وجود نام، اطلاعات و نقش هر یک از نویسندگان (نویسنده مسئول و نویسنده (گان) همکار) و نبود نامی غیر از پژوهشگران درگیر در انجام پروژه؛

- حفظ و حمایت از حریم خصوصی، کرامت انسانی، رفاه و آزادی شرکت کنندگان در پژوهش و ذکر هرگونه خطری که به واسطه پژوهش، متوجه انسان‌ها و یا سایر موجودات می‌شود؛

- نویسنده در هر زمانی که متوجه هر گونه خطا و بی‌دقتی در مقاله خود شود نشریه را در جریان آن قرار داده، نسبت به اصلاح آن اقدام و یا مقاله را بازپس گیرد؛

- اعلام صریح نویسنده/ نویسندگان مبنی بر صحت و اصالت مقاله، فقدان سرقت علمی و چاپ در سایر نشریات؛

مواردی از مصادیق رفتار غیر اخلاقی انتشاراتی و پژوهشی:

- جعل داده ها(Fabrication)، گزارش مطالب غیرواقعی و ارائه داده‌ها یا نتیجه‌های ساختگی به عنوان نتایج آزمایشگاهی، مطالعات تجربی و یا یافته‌های شخصی، ثبت غیرواقعی آنچه روی نداده یا جابجایی نتایج مطالعات مختلف؛

- تحریف داده ها(Falsification)، ثبت و ارائه نتایج پژوهش به نحوی که جزئیات اجرای پژوهش یا فرایند جمع‌آوری داده‌ها دستکاری شود، یا داده‌هایی حذف یا تغییر یابد، یا برخی نتایج کوچک به منظور پنهان کردن واقعیات بزرگتر (بزرگ نمایی) شود (Juicy Quotes) تا نتایج پژوهش به اهداف خاصی برسد یا نتایج ارائه شده مورد تردید نباشد؛

سرقت علمی(Plagiarism)، اقتباس نزدیک افکار و عبارات نویسندگان دیگر، کپی‌برداری در بیان اندیشه‌ها، شباهت‌های ساختاری در نوشتار یا انتساب ایده‌ها و نتایج دیگران بدون ارجاع مناسب، یا معرفی آن به عنوان یک پژوهش اصیل علمی؛ 

اجاره علمی، به کارگیری فرد دیگری برای انجام پژوهش توسط نویسنده (گان) و دخل و تصرف اندکی پس از اتمام پژوهش و چاپ آن به نام خود؛

انتساب غیر واقعی، انتساب غیر واقعی نویسنده (گان) به موسسه، مرکز یا گروه آموزشی یا پژوهشی که نقشی در اصل پژوهش مربوطه نداشته است‌؛

ارسال مجدد(Duplicate Submission)، مقاله یا بخشی از آن که در نشریه دیگری (داخل یا خارج از کشور) چاپ شده یا در جریان داوری و چاپ باشد؛

- انتشار همپوشان(Overlapping Publication)، چاپ داده‌ها و یافته‌های مقالات پیشین خود با کمی تغییر در مقاله‌ای دیگر با عنوان جدید؛

- از نویسنده خواسته شود در صورت نیاز داده های خام، مصاحبه‌ها و یا پرسشنامه ها و سایر ابزار به کار رفته در تحقیق را ارائه و معرفی نماید؛   

- مقالات ارائه شده توسط نویسندگان می بایست کار خود نویسنده ارائه کننده مقاله بوده و هر گونه استفاده از تحقیقات سایر افراد با ذکر منبع در مقاله آورده شود؛

 - ارائه همزمان یک مقاله به چند نشریه و یا مقالات منتشر شده و یا پذیرش شده به سایر نشریات خلاف قوانین است؛

- ارجاع دهی شامل ذکر کلیه کتاب ها، نشریات و پایگاه های اینترنتی و سایر تحقیقات اشخاص در کتابنامه است؛

- ذکر فرد مسئول و همکاران در مقاله و دقت در عدم وجود اسامی غیرمرتبط؛

 و فرد مسئول مقاله کسی است که در تهیه، آماده سازی، طراحی و اجرای مقاله سهم عمده را به عهده داشته است و سایر نویسندگان نیز به عنوان همکار در مقاله ذکر می شوند و نویسنده اصلی مقاله می بایست نسبت به وجود نام و اطلاعات تمامی نویسندگان و عدم وجود نامی غیر از نویسندگان مقاله اطمینان حاصل کند همچنین کلیه نویسندگان مقاله را مطالعه و نسبت به ارائه آن به توافق رسیده باشند.

ب) مسئولیت های داوران(Reviewers Responsibilites):

- کمک به بررسی کیفی، محتوایی و علمی مقالات در جهت بهبود و ارتقاء کیفی نشریه؛

- به کارگیری دانش و تخصص حرفه ای در حوزه موضوعی مقاله و اعلام تصمیم نپذیرفتن مقاله به سردبیر نشریه در صورت وجود تضاد منافع اعم از منافع مشترک، مالی، سازمانی، شخصی و یا کمبود زمان برای داوری؛

- اعلام نظر تخصصی و اصلاحی به طور روشن و واضح، بر اساس مستندات علمی و استدلال کافی در مهلت زمانی معین به سردبیر نشریه و نویسنده(گان) و دوری از اعمال نظر سلیقه‌ای، صنفی، نژادی و مذهبی در داوری مقاله؛

- اجتناب از به کارگیری اطلاعات، بحث‌ها، تفاسیر و ایده‌های به دست آمده در فرآیند داوری مقاله یا اطلاعات منتشر نشده نویسنده(گان)، برای منافع شخصی؛

- احترام به فرآیند محرمانه ارزیابی و خودداری از به کارگیری اطلاعات، بحث‌ها، تفاسیر و ایده‌های به دست آمده در فرآیند داوری یا استفاده از داده‌ها و مفاهیم جدید مقاله به له یا علیه پژوهش‌های خود یا دیگران یا برای انتقاد یا بی‌اعتبارسازی نویسنده(گان)؛

- کمک به سردبیر نشریه در تهیه گزارش "رفتار غیر اخلاقی انتشاراتی و پژوهشی" مقالات دریافتی برای داوری؛

- آگاه سازی سردبیر نشریه به‌ هنگام تاخیر در انجام داوری مقاله و درخواست تخصیص زمان بیشتر یا گزینش داور دیگر؛

- داوران در بررسی کیفی، محتوایی و علمی مقالات، به سردبیر نشریه یاری رسانده و یا از طریق ارتباط اعضای تحریریه با نویسنده محترم به بهبود و ارتقاء کیفی و محتوایی مقالات کمک کنند؛

 - سرعت عمل؛

- داوران انتخاب شده می بایست بعد از بررسی اولیه، بلافاصله سردبیر نشریه را در جریان نتیجه آن قرار دهند که شامل:

- عدم داوری مقاله به دلیل نبودن موضوع مقاله در حوزه کار داور، کمبود وقت یا... است؛

- داوری همراه با تآخیر به دلیل شلوغ بودن وقت، عدم دسترسی به امکانات کافی و... است؛

- محرمانه بودن اطلاعات؛

- کلیه اطلاعات موجود در مقالات می بایست برای داور محرمانه تلقی شده و داور در حفظ آن بکوشد؛

- داوری با ارائه مستندات و استدلال‌های علمی و شفاف؛

- توجه به منابع استفاده شده در مقاله از دیگر وظایف داوران است. کلیه تحقیقات، موضوعات و نقل قول هایی که در مقاله استفاده شده است می بایست با ارجاع دهی کامل در کتابنامه همراه باشد؛

- عدم داوری مقالات با مقاصد شخصی؛

- داوران مقالاتی که منافع اشخاص، موسسات و شرکت های خاصی به وسیله آن حاصل می شود و یا روابط شخصی در آن مشاهده می شود را نمی بایست برای داوری قبول کنند.

ج) مسئولیت‌های اعضای هیئت تحریریه و سردبیر (Editor-in- Chief & Editorial Board Responsibilities):

 - حفظ آزادی و اختیار عمل سردبیر نشریه در ایفای مستقلانه وظایف خود از قبیل رد یا پذیرش دست نوشته‌های واصله به کمک هیئت تحریریه؛

- رعایت مسائل مربوط به شایستگی‌های علمی مقاله از جمله حفظ حقوق مادی و معنوی، اصالت پژوهش و نظر داوران و ویراستاران؛

- سردبیر و هیئت تحریریه تمامی مقالات را در مدت زمان معقول بررسی می کند؛

- حق رد مقالات مشتبه به عدم رعایت اصول اخلاقی برای سردبیر و هیئت تحریریه محفوظ است؛

 - تلاش برای ارتقاء، دستورالعمل‌های اخلاق و سلامت پژوهش.

د) مسئولیت های مدیرمسئول (Director-in- Charge  Responsibilities):

- پی گیری دسترسی آزاد اطلاعات به نشریه و گسترش نشر و اشاعه؛

 - نظارت و پی گیری امور کاری داوران، هیئت تحریریه و سردبیر نشریه؛

- رعایت حقوق مادی و معنوی نویسندگان، هیئت تحریریه، سردبیر، داوران، و عوامل اجرایی؛

- تایید نهایی مطالب ارسالی به نشریه برای انتشار به لحاظ حقوقی.