وجوه افتراق جایگاه زن در اشعار ژاله قائم مقامی و ژاله اصفهانی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

اعظم دلبری ¹ , سید فضل الله رضوی پور ² , آرش مشفقی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/10/12 تاریخ پذیرش : 1402/02/13 تاریخ انتشار : 1402/06/22

کلید واژه: زن, افتراق, ژاله قائم‌مقامی, وجوه, ژاله اصفهانی,

چکیده مقاله :

ژاله قائم مقامی و ژاله اصفهانی هر دو از شاعران معاصر هستند، که تخلّص هر دو شاعر هم ژاله است هر دو در دیوان اشعارشان به موضوع و جایگاه زن پرداخته اند، البتّه ژاله قائم مقامی بیشتر به این موضوع توجّه داشته است و این موضوع به روال زندگی آن دو باز می گردد که بر اشعار آن‌ها تأثیر گذاشته است. این دو شاعر زندگی کاملاً متفاوتی داشته اند، می توان گفت آنچه که ژاله قائم مقامی آرزویش را داشته است ژاله اصفهانی تقریباً به آن رسیده است و البتّه ژاله اصفهانی آرزوهای بزرگ‌تری در سر داشته است. در این مقاله سعی بر این است تا نگرش ژاله قائم مقامی و ژاله اصفهانی نسبت به زن و یا مردستیزی بررسی گردد. فرآیند پژوهش نشان داد که افتراقی در زمینة نگرش آن‌ها به زن وجود دارد. از وجوه افتراق به مواردی چون: مردستیزی و شوهرستیزی، اعتراض به پدر و مادر و سرزنش و بدگویی از زن، غبطه خوردن، چادُر، مادر بودن، زن بیوه در اشعار قائم مقامی اشاره کرد، درحالی‌که در اشعار ژاله اصفهانی به علّت زندگی در کشورهای اروپایی و تأثیر جریان روشن فکری و سازگاری و توفیق در زندگی مشترک به این موارد اشاره نشده است.

منابع و مأخذ:

الف – کتابنامه

1. احمدی، پگاه، (1384)، شعر زن از آغاز تا امروز، تهران، چشمه.


2. اصفهانی، ژاله، (1384)، مجموعه اشعار ژاله اصفهانی، تهران: نگاه.


3. ــــــــــــ ، (1386)، موج در موج، تهران: البرز.


4. ــــــــــــ ، (1360)، اگر هزار قلم داشتم، تهران: حیدر بابا.


5. ـــــــــــــ ، (1383)، پیشگفتار مجموعه اشعار ژاله اصفهانی، لندن، سایت نور، صص: 553 - 556.


6. تاج­بخش، غزل، (1371)، زن، شعر و اندیشه، تهران: روشن­گران.


7. پورحسین، علی حسین، (1384)، جریان شعر معاصر فارسی، تهران: امیرکبیر.


8. حکیم­پور، محمّد، (1382)، «حقوق زن در کشاکش سنّت و تجدّد»، تهران: نغمه نوع اندیش.


9. سلطانی، پریچهر، (1391)، زندگی و آثار ژاله اصفهانی، تهران: آزادمهر.


10. ــــــــــــــ ، (1391)، صورخیال در شعر ژاله اصفهانی، تهران: آزادمهر.


11. فرّخزاد، پوران، (1380)، نیمه­های ناتمام، تهران: کتابسرای تندیس.


12. فتوحی، محمود، (1390)، سبک­شناسی، تهران: سخن.


13. قائم­مقامی، عالم‌تاجّ، (1345)، دیوان بانو عالمتاج قائم­مقامی، چ ششم، زیر نظر پژمان بختیاری، تهران: ابن­سینا.


14. کراچی، روح‌انگیز، (1383)، عالمتاج قائم‌مقامی، شیراز: داستان‌سرا.

 

ب- مقالات

15-  بهبهانی، سروناز، (اسفند1388و فروردین 1389)، سایه روشن­های حضور زنان در شعر فارسی، تهران: علوم سیاسی، شمارة 216، صص: 19 - 20.

16-  بهنود، مسعود، (1386)، یکی از قربانیانش هم ژاله بود، بخارا: نشریّة فرهنگ و هنر، شمارة 64، صص: 597 - 605.

17-  خلیلی جهان تیغ، مریم و دیگران، (1390)، «مقایسه شعر و زندگی امیلی دیکسون و قائم‌مقامی»، تهران : نشریّة ادبیّات و زبان­ها، شمارة 5، صص: 140- 122.

18-  قاسمی سپاس، رحمت اله و صفری جهانگیر، (1394)، «بررسی جلوه‌ها و نمادهای پایداری در شعر ژاله اصفهانی»، تشری، ادبیّات پایداری، شمارة 12، صص: 217-239

19-  نامدار، لیدا،­ (1391)، «زن­ستایی و زن­ستیزی در شعر معاصر ایران و عرب»، تهران: نشریّة ادبیّات تطبیقی، شمارة 8 ، صص:­257 - 92.

20-  واعظ، لیدا و دیگران، (1384)، «شعر زنان (چهار زن معاصر)»، تهران: نشریّة ادبیّات و زبان‌ها، شمارة 21، صص: ­74 - 79.

21-  مرادی، ایوب، (1394)، شعر ژاله قائم مقامی و دفاع از حقوق زنان، نشریه پژوهشنامة زن، شمارة 3، صص: ­147-161.