بررسی مسائل اجتماعی مولانا در غزلیّات شمس

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

الهام رحمانیان ¹ , رضا اشرف زاده ² , بتول فخر اسلام ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی– غنایی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/06/28 تاریخ پذیرش : 1399/09/30 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: غزلیّات شمس, کلید واژه‌ها: مولوی, مسایل اجتماعی, شخصیّت اجتماعی,

چکیده مقاله :

چکیده هر اثر ادبی در بافت خود نشانه‌ای از منشاء اجتماعی دارد. محیط اجتماعی که اثر دران نَضج گرفته در سبک و شیوة بیان کلام صاحب اثر منعکس شده است. غزلیّات شمس یکی از این آثار است که مولانا به بسیاری از واقعیّات، اوضاع اجتماعی وآداب و رسوم می‌پردازد. شعر مولانا علاوه بر این که بازتابی از حیات اجتماعی روزگار خویش و تصویر زندگی واقعیّات دوران خود می‌باشد، شخصیّت فردی و اجتماعی او را نیز ترسیم نموده است. پژوهش حاضر تلاشی است در تحلیل شخصیّت اجتماعی مولانا در غزلیّات شمس که رهیافتی است به شناخت مسایل اجتماعی و فرهنگی روزگار خالق اثر؛ و ابزاری است کارآمد برای بیان نظام فکری عارفانه و عاشقانه او. در این جستار بعد اجتماعی شخصیّت مولانا در دیوان شمس در دو بخش بررسی گردیده است: بخش اوّل سرمایه‌های اجتماعی، بخش دیگر جامعه شناسی دیوان شمس که بُعد اوّل بیشتر نمود یافته است. امید است این پژوهش شاهراهی باشد برای سوق یافتن به سوی فضایل اخلاقی و دفع رذایل و پستی‌ها در عصر حاضر.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Any literary work has a sign of social origin in its texture. The social environment in which the work has flourished is reflected in the style and expression of its writer. Shams' collection of lyric poems is one of these works in which Maulana deals with most of the facts, and customs and social conditions. Maulana's poetry is the reflection of his own social life and illustration of realities of his own era, and demonstrates his own individual and social characteristics. The present research is an attempt in analyzing the social character of Maulana in the Shams' lyrics which is a way in understanding the cultural and social problems of the author and it is a useful instrument to talk about his romantic and mystical system of thought. The social dimension of Maulana's characteristics, in the Diwane Shams have been surveyed in two sections: the first one is the social asset and the second one is the sociology of Diwane Shams from which the first dimension had much more impact. We expect this research be a thoroughfare to go to ethical virtues and reject of meanness and humility in the present era.

منابع و مأخذ:

 

فهرست منابع و مآخذ

• اشرف‌زاده، رضا، (1378)، شمس آینة وجود مولوی، آخرت‌دوست، وحید، مجموعه مقالات همایش بزرگداشت شمس تبریزی ، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ اوّل.


• _________، (1379)، سرود خورشید (شرح گزیدة غزلیّات شمس)، تهران: روزگار، چاپ اوّل.


• باطنی، محمّدرضا، (1355)، مسائل زبان شناسی نوین، تهران: آگاه، چاپ دوم.


• برومند سعید، جواد، (1363)، دگرگونی‌های واژگان زبان فارسی، تهران: آگه، چاپ اوّل.


• ترابی، علی اکبر، (1370)، جامعه شناسی و ادبیّات، تبریز: نوبل، چاپ اوّل.


• روح الامینی، محمود، (1375)، نمودهای فرهنگی و اجتماعی ادبیّات فارسی، تهران: آگه، چاپ اوّل.


• زرّین کوب، عبدالحسین، (1366)، سرّ نی، تهران: علمی، چاپ دوم.


• ______________ ، (1366)، بحر در کوزه، 2 جلد، تهران: علمی، چاپ اوّل.


• ______________ ، (1361)، پله پله تا ملاقات خدا، تهران: امیرکبیر، چاپ ششم.


• زمانی، کریم، (1384)، میناگرعشق، تهران: نشرنی.


• سبحانی، توفیق، (1375)، مولاناجلال‌الدّین، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی، چاپ سوم.


• شمیسا، سیروس، (1386)، انواع ادبی، تهران: فردوس، چاپ اوّل.


• شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا، (1352)، گزیدة غزلیّات شمس، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، چاپ اوّل.


• ______________ ، (1386)، زمینة اجتماعی شعر فارسی، تهران: دختران، چاپ اوّل.


• کریمی حکاک، احمد، (1384)، طلیعة تجدّد در شعر فارسی، مترجم: مسعود جعفری، تهران: مروارید، چاپ دوم.


• مک اریک، ایر ناریما، (1388)، دانش نامة نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران: آگه، چاپ سوم.


• مولوی، جلال‌الدّین محمّد رومی، (1363)، کلیّات شمس تبریزی، تصحیحات و حواشی بدیع‌الزّمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.


• ___________________، (1369)، مثنوی معنوی مولوی، تصحیح و تحلیل محمّد استعلامی، تهران: زوّار، چاپ دوم.


• محمّدی، احمد، (1389)، عرفان مولوی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ ششم.


• نیم کوف، اگ برن، (1363)، زمینه جامعه شناسی، ترجمة امیرحسین آریان‌پور، تهران: گستره، چاپ اوّل.


• ولک، رنه، (1373)، نظریة ادبیّات، مترجم: ضیاء موحّد و پرویز مهاجر، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.


• یونگ، کارل گستاو، (1386)، چهار صورت مثالی، ترجمه پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی، چاپ اوّل.