نمودهای فراداستان در مجموعه داستان شرق بنفشه اثر شهریار مندنی‌پور

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

فاطمه جباری امیری ¹ (دانشجوی گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی ، اراک، ایران)
محسن ایزدیار ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک. ایران)
فاطمه قهرمانی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک. ایران)

تاریخ دریافت : 1401/06/07 تاریخ پذیرش : 1401/11/05 تاریخ انتشار : 1402/06/22

کلید واژه: پست مدرن, فراداستان, شرق بنفشه, عدم قطعیّت, اسطوره‌گرایی و گسستگی متن,

چکیده مقاله :

فراداستان از نمودهای پست مدرنیسم است که در رمان نویسی امروز رواج یافته است. این نوع رمان ترکیبی از نوگرایی و اسطوره‌گرایی و به نوعی بازگشت به پیش از مدرنیسم است که در آن تلفیقی از مدرنیته و سنّت را می‌بینیم. در این سبک، نویسنده به نوعی داستان‎های پیشین را به شکلی دیگر بازآفرینی می کند. در این پژوهش با هدف به دست دادن نمودهای فراداستانی در داستان کوتاه معاصر، بر مبنای ویژگی‌های فراداستان و به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی مجموعه داستان شرق بنفشه اثر شهریار مندنی‌پور، پرداخته شد و نگارنده به نتیجه رسید که مندنی‌پور در داستان‌های کوتاه این مجموعه، بیشتر عنصر عدم قطعیّت و گسستگی طرح و بینامتنیّت را دخالت داده است، امّا عناصر دیگری چون: دخالت راوی در داستان، اسطوره‌گرایی، عدم روال خطّی نیز از ویژگی‌های اوست که موجب شده داستان‌ها دارای ابهاماتی باشد که برای فهم آنها نیاز به چینش پازل‌های پراکنده داستان است. حضور شخصیّت‌های تاریخی در این داستان‌ها که موجب بینامتنیّت شده و زبان داستان را به سبک گذشتگان تغییر داده است. از این رو سنّت و مدرنیسم با هم تلفیق شده و از ورای آنها نگاه نویسنده به دنیا و نظرات وی به شکلی تازه مطرح می‌شود.

منابع و مأخذ:

الف: کتابنامه

1. بی‌نیاز، فتح اله، (1387)، درآمدی بر داستان نویسی و روایت شناسی، تهران: افراز.


2. پارسی‌نژاد، کامران، (1387)، نقد ادبیّات منطبق با حقیقت، تهران: خانه کتاب.


3. پاینده، حسین، (1382)، گفتمان نقد، مقالاتی در نقد ادبی، تهران: روزنگار.


4. حسن، ایهاب و دیگران، (1387)، ادبیّات پسامدرن، به سوی مفهوم پسامدرن، تدوین و ترجمه پیام یزدانجو، تهران: مرکز.


5. داد، سیما، (1385)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.


6. شمیسا، سیروس، (1390)، مکتب‌های ادبی، تهران: قطره.


7. کهون، لارنس، (1387)، متن‌هایی برگزیده از مدرنیسم تا پست مدرنیسم، چ6، تهران: نی.


8. لاج، دیوید، (1388)، هنر داستان نویسی، ترجمة رضا رضایی، تهران: نی.


9. لیوتار، ژان فرانسوا، (1384)، وضعیّت پست مدرن، ترجمة حسینعلی نوذری، چ3، تهران: گام نو.


10. مارتین، والاس، (1389)، نظریّه‌های روایت، ترجمة محمّد شهبا، تهران: هرمس.


11. مندنی پور، شهریار، (1377)، شرق بنفشه، تهران: مرکز.


12. میرعابدینی، حسن، (1386)، صد سال داستان نویسی در ایران، تهران: چشمه.


13. وارد، گلن، (1393)، پست مدرنیسم، ترجمة قادر فخر رنجبری و ابوذر کرمی، تهران: ماهی.


14. وو، پاتریشیا، (1390)، فراداستان، ترجمة شهریار وقفی پور، تهران: چشمه.

 

ب- مقالات

1. دژبان، فامه و باقری، بهادر، (1397)، «طبقه بندی عناصر فراداستان ساز با تمرکز بر اتصال کوتاه و مثلث ارتباطی نویسنده»، متن پژوهی ادبی، سال22، ش78.


2. گلشیری، سیاوش، (1389)، «پست مدرنیسم در ادبیّات معاصر ایران»، پژوهشنامه فرهنگ و ادب، صص: 278-242.


3. ویدوسون، پیتر، (1377)، ادبیّات و پست مدرنیسم، ترجمة عبّاس مخبر، نشریة ایران، ص:21.