بازتاب آیین نگارش در شفافیّت قوانین کیفری (با تأکید بر جرم اقدام علیه امنیّت ملّی)

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

زین العابدین گل صنملو ¹ , رحیم وکیل زاده ² , رضا رنجبر ³

1 - دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اندیشه امام خمینی (ره)، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
3 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/01/23 تاریخ پذیرش : 1399/05/22 تاریخ انتشار : 1399/12/01

کلید واژه: تعارض, جرم انگاری, کلید واژه‌ها: قانون, شفافیّت, ابهام و اجمال,

چکیده مقاله :

چکیده از میان قوانین متعدّدی که در یک نظام حقوقی وضع می‌شوند، قوانین کیفری به جهت دارا بودن بیشترین برخورد با حقوق و آزادی شهروندان حائز اهمّیّت ویژه‌ای می‌باشند. نقطة آغازین این قوانین مرحلة وضع آنها و به عبارتی جرم انگاری است. در این راستا توجّه به اصول قانون نگاری و قانون نویسی به دلیل مقدّم بودن بر تصویب قوانین و دارا بودن یکسری ظرافت‌ها از حساسیّت دو چندانی برخوردار می‌باشد. مهم‌ّترین اصلی که این پژوهش به آن می‌پردازد، اصل شفافیّت قانون است که به عنوان یکی از عناصر مهمّ اصل کیفیّت قانون مطرح بوده و مستلزم رعایت قواعد دستوری و نگارشی و پرهیز از عوامل مخلّ آن نظیر ابهام، اجمال، تعارض و نقص قانون است، تا ضمن تصویب قوانین مطلوب از تفسیر ناروای آنها و در نتیجه توسعة دامنة جرم انگاری‌ها بویژه در جرایم علیه امنیّت ملّی کاسته شود. نتایج این تحقیق که به روش توصیفی ـ تحلیلی بوده حاکی از آن است که در حقوق کیفری ایران علی‌رغم تلاش‌های صورت گرفته، این موضوع مغفول مانده و در صورت تداوم می‌تواند قوانین کیفری را با چالش‌های جدّی مواجه سازد که موارد متعدّدی از مواد قانونی در این باره قابل احصاء و استناد می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Of the numerous laws which are enacted in a legal system, the statutory laws, for having the most contact with citizen's rights and freedom are of specific importance. The beginning points of these laws are their enactments, and so to say, is the guilt presumption. In this course, paying attention to legislation, because of its precedence to its enacting and having a set of subtleties, has more sensitivity. The most significant point which this research deals with, is the clarity of the law which is posed as one of the important factors of the law's quality and the usage of grammatical and writing rules and avoidance of such elements of heckler like ambiguity, contradiction and law deficiency, to enact the desired laws and reduce the unsuitable interpretation of the laws and avoid the criminal guilts against the nation's security. The results of this research which were done through descriptive-analytic method, indicate that in Iran's criminal law, despite the endeavors done, this point has been neglected which by its continuation it can have severe challenges that in numerous occasions these laws are enumerable and documented.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مأخذ

الف: کتب

• ابن منظور، محمد بن مکرم، (1412 ق)، لسان العرب، بیروت: دارصادر، چاپ سوم.


• احمدی گیوی، حسن و انوری، حسن، (1385)، دستور زبان فارسی، تهران: نشر فاطمی.


• امامی، سیّدحسن، (1386)، حقوق مدنی، تهران: اسلامیّه، چاپ بیست و هفتم.


• پورپافرانی­، حسن، (1393)­، حقوق جزای اختصاصی، تهران: نشر جنگل، چاپ سوم.


• جعفری لنگروردی، محمّدجعفر، (1386)، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، چاپ هجدهم.


• جعفری، محمدتقی، (1377)، رسائل فقهی، تهران: نشر کرامت.


• حکیم، محمّدتقی، (1390)، اصول العامه للفقه المقارن، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.


• دهخدا، علی‌اکبر، (1377)، لغتنامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.


• زراعت، عبّاس، (1394)، قانون آیین دادرس کیفری در نظم حقوق کنونی، تهران: میزان.


• صانعی، پرویز، (1388)، حقوق جزای عمومی، تهران: طرح نو، چاپ دوم.


• صفوی، کورش، (1393)، درآمدی بر معنا شناسی، تهران: سور مهر، چاپ پنجم.


• طباطبائی مؤتمنی، منوچهر، (1397)، حقوق اداری، تهران: سمت.


• علی پاشا، صالح، (1395)، سرگذشت قانون، تهران: دانشگاه تهران.


• قیاسی، جلال‌الدّین، (1398)، روش تفسیر قوانین کیفری، قم: بوستان کتاب.


• کاتوزیان، ناصر، (1393)، فلسفه حقوق، تهران: گنج دانش.


• گرجی، ابوالقاسم، (1394)، مقالات حقوقی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ پنجم.


• محقّق داماد، سیّدمصطفی، (1394)، مباحثی از اصول فقه، تهران: علوم اسلامی، چاپ هفدهم.


• محمّدی، علی، (1394)، شرح اصول فقه مظفر، قم: دارالفکر، چاپ پانزدهم.


• مدنی، سیدجلال الدین، (1395)، رویه قضایی، تهران: پایدار، چاپ بیست و چهارم.


• معلوف، لوئیس، (1384)، المنجد فی اللغه و الاعلام، تهران: نشر ایران، چاپ پنجم.


• میتو، برتران، (1391)، قانون، ترجمه و تحقیق مجید ادیب، تهران: میزان.


• میرمحمّدصادقی، حسین، (1398)، جرایم علیه اشخاص، تهران: میزان، چاپ بیست و هفتم.


• نجفی ابرند آبادی، علی حسین و هاشم بیگی، حمید، (1397)، دانشنامه جرم شناسی، تهران: گنج دانش، چاپ پنجم.


• نجومیان، حسین، (1366)، مبانی قانونگذاری و دادرسی، مشهد: آستان قدس رضوی.


• نوربها، رضا، (1392)، زمینه جزای عمومی، تهران: نشر دادآفرین، چاپ سی و چهارم.

 

 

ب – مجلاّت و نشریات

26. پورپافرانی­، حسن، (1392)، بایدها و نبایدهای جرم انگاری در حقوق کیفری، فصلنامة مجلس و راهبرد، پائیز، شمارة 75، صص: 51-25.


27. حبیبی، جواد، (1390)، «تحلیل فقهی و کیفری ماده 268 قانون مجازات اسلامی»، فصلنامة مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال هفتم، شمارة 25، صص: 41–


28. شکاری، روشنعلی، (1378)، بررسی پاره‌ای از اشتباهات قانون مجازات اسلامی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شمارة 43، صص 19- 5.


29. صدقی، منصور، (1389)، «جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت در قانون مجازات اسلامی و ضابطه تفکیک آن»، مجلّة پیام آموزش، شمارة 7، 34-17.


30. مؤذن‌زادگان، حسنعلی؛ راهدارپور، حامد، (1397)، «اصل شفافیت قانون و جایگاه آن در رویه قضائی دیوان اروپایی حقوق بشر و حقوق کیفری ایران»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، شمارة 81، صص: 220-193.