بررسی انواع تشبیه در غزلیّات و قصاید حکیم نظامی گنجوی
محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن
حسین اسماعیللو
1
(گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نقده، دانشگاه آزاد اسلامی، نقده، ایران.)
کلید واژه: تشبیه, علم بیان, دیوان نظامی, مشبّه, مشبّهٌبه,
چکیده مقاله :
بین فنون بلاغت، فنّ تشبیه، بیشترین بسامد را از لحاظ تنوّع و کاربرد به خود اختصاص داده است. ابداع تشبیهات غیرتکراری و در عین حال خیال انگیز، در سبک آذربایجانی رونقی گسترده یافته، در دورة سبک عراقی به اوج خود رسیده است. با وجود این که حکیم نظامی گنجوی در خمسة خویش ، این فنّ را در حدّ اعلای آن به خدمت گرفته است؛ متأسّفانه به دلیل شهرت مثنویهای عاشقانة او، دیوان اشعارش شامل غزلیّات، قصاید، قطعات و رباعیها؛ کمتر مورد اقبال قرار گرفته است و زیباییهای لفظی و معنایی آن، ناشناخته مانده اند. آنچه در این مقاله بدان پرداخته شده است واکاوی مهمّترین رکن از ارکان فنون علم بیان یعنی فنّ تشبیه در دیوان نظامی است. مسألة اصلی این تحقیق، پاسخ به این سؤال است که آیا توفیقی که نظامی در مثنویهایش یافته است در دیوان او نیز قابل مشاهده است؟ بدین منظور، تمام اشعار موجود در دیوان نظامی مطالعه شده، پس از استخراج تمام تشبیهات موجود در دیوان، برای هر یک از انواع تشبیهات موجود در فنّ تشبیه، توضیحات و مثالهایی از شواهد مستخرج ارایه شده است.