آسیب شناسی کاربرد بلاغت در شعرکودک (در دهه‌های 70 تا90)

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

افسانه موسوی گرمارودی ¹ , لحمد خاتمی ² , مریم جلالی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - گروه زبان وادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
3 - گروه زبان وادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1398/11/25 تاریخ پذیرش : 1399/11/08 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: آسیب شناسی, فصاحت, شعر کودک, کلید واژه‌ها: بلاغت, شیوه‌های بلاغی,

چکیده مقاله :

چکیده این مقاله به تبیین اصول بلاغت و فصاحت در شعر کودک پرداخته ‌است. آنچه شاعر کودک با حفظ کودکانگی، برای ایجاد کلامی‌‌ روان، آسان و شاعرانه به آن نیاز دارد. ابتدا بسامد و فراوانی استفادۀ شعرا از علم معانی تا بیان و بدیع، طرح شده، سپس شیوۀ درست و نادرست کاربردی آن‌ها مطرح گردیده است. همچنین نمونه‌هایی از مشکلات بلاغی رایج در شعر کودک ارائه شده است و پرکاربردترین شیوه‌های بلاغی در شعر کودک طرح گردیده و با مقایسۀ نمونه‌های مناسب و غیر‌مناسب، اصول بلاغت و فصاحت شعر کودک بیان شده است. بر‌اساس این پژوهش، شیوه و میزان به ‌کارگیری انواع علوم بلاغی با در نظر ‌گرفتن دایرۀ لغات و فهم کودک و آنچه مخلّ فصاحت در شعر کودک است، مطرح گردید. مبنای کار این پژوهش براساس نظریّه‌ها و اصول بلاغی است که در تحقیقات پایه‌ای شعر نگاشته شده و شیوۀ کتابخانه‌ای به کار‌گرفته در این پژوهش با توجّه به جامعه آماری آن و نتایج به ‌دست آمده جزو پژوهش‌های نادر در این حوزه به شمار می‌‌رود و شیوه‌ نامه‌ای برای استفادۀ شعرا در سرودن شعر کودک ارائه می‌‌دهد.

چکیده انگلیسی:

Abstract         This essay has dealt with the exposition of eloquence and fluency in the child's poetry; what the child's poet, by maintaining the childish manner, and creating fluent, easy, and poetic words, need it. First, the frequency and abundance of the usage of rhetorics have been posed and later its correct and incorrect methods have been offered. We have also presented samples of current eloquent problems in the child poetry together with its most frequent applications; then we've compared suitable and unsuitable patterns in it. Based on this research, the method and application of types and eloquence science, with regarding to the vocabulary and the child's understanding and what interferes the frequency of the poem have been dealt with. The basis of this research is on the eloquence theories and fundamentals which have been written in the elementary research. The library method of this paper is on its statistical society and its consequences and the results attained are of the rare researches in this domain and offers the procedures for the use of the poets in composing the child poems.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتاب‌نامه

• ابراهیمی، جعفر، (1386)، شعرهای بارانی، تهران: منادی تربیت، چاپ پنجم.


• تجلیل، جلیل، (1374)، معانی و بیان، تهران: مرکز نشر ‌دانشگاهی، چاپ هفتم.


• چمبرز، دیویی، (1388)، قصّه‌گویی و نمایش خلاق، ترجمة ثریا قزل ایاغ، تهران: مرکز نشر‌ دانشگاهی، چاپ اوّل.


• رحماندوست، مصطفی، ( 1392)، ترانه‌های ایمنی، تهران: افق، چاپ سوم.


• _____________ ، (1395)، یک اخمو و یک دندان، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.ژ


• _____________ ، (1386)، ترانه‌های مامانی، تهران: کانون پرورش فکری، چاپ اوّل.


• شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1373)، موسیقی شعر، تهران: آگاه، چاپ چهارم.


• _______________ ، (1380)، ادوار شعر فارسی، تهران: سخن، چاپ اوّل.


• شعبان نژاد، افسانه، (الف)(1395)، خواب بره، تهران: سوره مهر، اوّل


• ___________، (ب)(1395)، خواب آش، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.


• ___________، (ج)(1395)، خواب مترسک، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.


• ___________، (د)(1395)، دس دسی بابا می‌‌آد، تهران: به نشر، چاپ ششم.


• شعبانی، اسدالله، (1393)، پولک به پولک، تهران: پیدایش، چاپ اوّل.


• _________، (الف)(1391)، راز دریا، تهران: مدرسه، چاپ اوّل.


• _________، (ب)(1391)، هوای نوبهاری، تهران: مدرسه، چاپ اوّل.


• _________، (ج)(1391)، یه عالمه گل تهران: زیتون، چاپ هشتم.


• _________، (د)(1391)، شب آمد و ستاره، تهران: زیتون، چاپ نهم.


• _________، (1386)، ترانه‌های مامانی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان، چاپ اوّل.


• _________، (ه‍)(1391)، چه دنیای قشنگی، تهران: زیتون، چاپ هشتم.


• _________، (1369)، ساز من ساز جیرجیرک، تهران: زیتون، چاپ اوّل.


• شمیسا، سیروس، (1373)، معانی، تهران: میترا، چاپ دوم.


• عسکری، ابوهلال حسن بن عبدالله، (1372)، معیار البلاغه، تهران: دانشگاه تهران.


• غفاری، سعید، (1379)، گامی‌‌در ادبیّات کودکان و نوجوانان، تهران: دبیزش، چاپ اوّل.


• قاسم‌نیا، شکوه، (1388)، یه بوس محکم، تهران: قدیانی، چاپ اوّل.


• _________، (1391)، ترانه‌های شهر، تهران: نشر شهر، چاپ سوم.


• _________، (1392)، شعر‌های شیرین برای بچّه‌ها، تهران: قدیانی، چاپ سوم.


• _________، (1396)، تاتی کوچولوها، تهران: قدیانی، چاپ اوّل.


• _________، (1389)، دلم یه گنجشک داره، تهران: چکّه، چاپ اوّل.


• کالر، جاناتان، (1390)، تئوری ادبی، ترجمة حسین شیخ الاسلامی، تهران: افق، چاپ اوّل.


• کشاورز، ناصر، (1396)، همچین و همچین، تهران: شهر قلم، چاپ سوم.


• ________ ، (الف)(1371)، پاییز خانم، تهران: کانون پرورش فکری، چاپ اوّل.


• ________ ، (1390)، مامآن چه ‌قدر خوب است، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.


• کیانوش، محمود، ( 1369)، زبان چیزها، تهران: کانون پرورش فکری، چاپ اوّل.


• __________، ( 1370)، باغ ستاره‌ها، تهران: کانون پرورش فکری، چاپ اوّل.


• __________، (1355)، شعر کودک در ایران، تهران: آگاه، چاپ اوّل.


• ماهوتی، مهری، (الف)(1393)، سنجاقک، تهران: آبرنگ، چاپ اوّل.


• _________، (1396)، مهر صد آفرین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اوّل.


• _________، (1394)، بچّه پیراهن، تهران: کانون پرورش فکری، چاپ اوّل.


• _________، (1388)، این چیه، تهران: نسل نو‌اندیش، چاپ اوّل.


• _________، (ب)(1393)، عروسی درختا، تهران: آبرنگ، چاپ اوّل.


• _________، (1384)، من جوجه شدم، تهران: به نشر، چاپ اوّل.


• مزینانی، محمّدکاظم، ( الف)( 1377)، خدای جیرجیرک‌ها، تهران: پیدایش، چاپ اوّل.


• ____________، (ب)(1374)، تنها انار خندید، تهران: کانون پرورش فکری، چاپ اوّل.


• ‌هاشمی‌‌خراسانی، ابومعین حمیدالدّین، (1391)، مفصّل شرح مطوّل، قم: حاذق، چاپ اوّل.


• هانت، پیتر(1386)، درک ادبیّات کودکان جهان، محمود نورمحمّدی، تهران: سایه گستر، چاپ اوّل.

ب: مقالات

• ابراهیمی، جعفر، (1378)، «چهرة دیگر شعر کودک»، کتاب ماه و کودک و نوجوان، فصلنامة بهار ادب، شماره 27، صص: 39-16.


• ارمغان، علی، (1395)، «بررسی ساختاری حسّ آمیزی در شعر کودک و نوجوان»، فصلنامة پژوهش‌های ادبی، سال13، شمارة 53، صص: 54-36.


• باقی‌نژاد، عبّاس؛ باباسالار، اصغر، (1397)، «پیوند بلاغت و ابعاد و صفت در شعر هشت شاعر کودک»، مجلّة ادب فارسی، شماره 22، پائیز و زمستان، صص: 103-119.


• صلح جو، علی، (1395)، «بحثی در مبانی ترجمه»، نشر دانش، شماره 35، صص: 25-17.


• نیکخواه، مظاهر؛ نیکخواه، نفیسه، (1391)، «بازتاب تشبیه در شعر کودک ‹مطالعة موردی کتاب شعر کودک› »، مجلّة پژوهش‌های نقد ادبی و سبک شناسی، شمارة 7، بهار، از صص: 158-141.


• محرّمی، رامین؛ اسدالهی، خدابخش؛ پورالخاص؛ شکراله؛ فروغی زاد، پیام، (1396)، «بررسی و تحلیل عیوب فصاحت در شعر کودک»، دو فصلنامة مطالعات زبانی و بلاغی، دورة 8، شمارة 15، بهار و تابستان، صص: 158-141.