تحلیل جامعه‌شناختی عوامل فرهنگی-رفتاری مؤثر بر ارتقای رفاه اجتماعی در نواحی روستایی شهرستان دشتی
محورهای موضوعی : مسائل اجتماعی ایرانسیدهعذرا حسینیان‌پور 1 , غلامرضا جعفری‌نیا 2 * , انسیه ماهینی 3
1 - گروه جامعه‌شناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاداسلامی، بوشهر، ایران.
2 - گروه جامعه‌شناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاداسلامی، بوشهر، ایران.
3 - گروه الهیات و معارف‌اسلامی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاداسلامی، بوشهر، ایران.
کلید واژه: رفاه اجتماعی, توسعه, روستا, جامعه‌شناختی, شهرستان دشتی.,
چکیده مقاله :
رفاه اجتماعی به‌عنوان یکی‌از مؤلفه‌های بنیادین توسعۀ پایدار، نقش محوری در ارتقای کیفیت زندگی جوامع روستایی دارد. پژوهش حاضر باهدف تحلیل جامعه‌شناختی عوامل فرهنگی-اجتماعی مؤثر بر ارتقای رفاه اجتماعی در نواحی روستایی شهرستان دشتی انجام شده است. روش‌تحقیق، کمی و از نوع پیمایشی است و برای شناسایی عوامل مؤثر از رویکرد نظریۀ بنیانی استفاده شد. جامعۀ آماری شامل ۵۷۰۰نفر از ساکنان ۱۸تا۶۰سال و مسئولان محلی (دهیاران و اعضای شوراها)، در ۹۵روستای شهرستان دشتی بود. با بهره‌گیری از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای و فرمول کوکران، ۳۶۰نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته شامل ۲۸گویه برای سنجش رفاه اجتماعی و ۱۰۴گویه برای عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و روان‌شناختی بود. روایی ابزار با روش دلفی و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ (۸۵۶/۰ و ۸۷۸/۰)، تأیید شد. داده‌ها بااستفاده‌از نرم‌افزارهای SPSS (نسخۀ ۲۶) و SmartPLS (نسخۀ ۴)، با بهره‌گیری از آزمون‌های آلفای کرونباخ، روایی همگرا و واگرا، ضرایب تعیین (R²)، پیش‌بینی (Q²) و برازش کلی مدل (GOF)، تحلیل گردید. نتایج نشان داد عوامل اجتماعی (ضریب مسیر ۰٫۵۱۳)، اقتصادی (۰٫۴۶۸) و زیست‌محیطی (۰٫۸۱۳) تأثیر معناداری بر رفاه اجتماعی دارند، درحالی‌که عوامل روان‌شناختی (۰٫۰۰۷)، اثر معناداری نشان ندادند؛ امری که احتمالاً ناشی از ضعف برنامه‌های توانمندسازی روان‌شناختی در سطح روستاها است. مقدار ضریب تعیین مدل (R²=0.887)، نشان‌دهندۀ تبیین ۸۸٫۷درصد از تغییرات رفاه اجتماعی توسط متغیرهای مستقل است. بر این اساس، نتایج پژوهش بر ضرورت تقویت زیرساخت‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی در راستای ارتقای رفاه و توسعۀ پایدار روستایی و کاهش نابرابری‌های اجتماعی در شهرستان دشتی تأکید دارد.
Social welfare, as one of the fundamental components of sustainable development, plays a central role in improving the quality of life in rural communities. The present study aims to conduct a sociological analysis of the cultural and social factors influencing the enhancement of social welfare in the rural areas of Dashti County. The research method is quantitative and survey-based, and a grounded theory approach was employed to identify the influential factors. The statistical population consisted of 5,700 residents aged 18 to 60, along with local officials (village heads and council members) from 95 villages in Dashti County. Using the cluster sampling method and Cochran’s formula, a sample of 360 participants was selected. The data collection tool was a researcher-made questionnaire comprising 28 items measuring social welfare and 104 items assessing economic, social, environmental, and psychological factors. The instrument’s validity was confirmed through the Delphi method, and its reliability was verified using Cronbach’s alpha coefficients (0.856 and 0.878). Data were analyzed using SPSS (version 26) and SmartPLS (version 4) software, applying tests such as Cronbach’s alpha, convergent and discriminant validity, coefficients of determination (R²), predictive relevance (Q²), and overall model fit (GOF). The findings indicated that social (path coefficient = 0.513), economic (0.468), and environmental (0.813) factors had significant effects on social welfare, while psychological factors (0.007) showed no significant effect. This lack of significance is likely due to the weakness of psychological empowerment programs at the rural level. The coefficient of determination (R² = 0.887) showed that 88.7% of the variance in social welfare is explained by the independent variables. Accordingly, the results emphasize the necessity of strengthening social, economic, and environmental infrastructures to enhance welfare, promote sustainable rural development, and reduce social inequalities in Dashti County.
باقری، خسرو. (1402)، مبانی فلسفی فمینیسم. ویراستار: ناصرالدین‌علی تقویان، چاپ‌دوم، تهران: انتشارات واکاوش.
البرزی، رامین. شیخ‌بیگلو، رعنا. اکبریان‌رونیزی، سعیدرضا. (1402). رفاه ذهنی و وفاداری به مکان در نواحی روستایی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-رفاه اجتماعی، دورۀ 23، شمارۀ 88، 377-341.
راستی، هادی. جهان‌تیغ، راضیه. (1393). سنجش میزان رفاه اجتماعی خانوارها در نواحی روستایی مطالعۀ موردی: شهرستان زهک. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های روستایی، دورۀ 5، شمارۀ 4، 778-759.
رییسی، زهرا. حجازی، ناصر. چیت‌ساز، محمدعلی. (1401). بررسی رابطۀ ابعاد توسعۀ گردشگری روستایی بر کیفیت رفاه اجتماعی ساکنین روستاهای شهرستان کوهرنگ. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات جامعه‌شناسی، دورۀ 15، شمارۀ 56، 89-71.
ساعی، رحیم. (1401). بررسی عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی خانوارهای روستایی در اقلیم‌های استان آذربایجان‌شرقی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-روستا و توسعه، دورۀ 25، شمارۀ 4؛ (پیاپی 100)، 212-185.
سجاسی‌قیداری، حمداالله. شکوری‌فرد، اسماعیل. (1395). سنجش سطح دارایی‌های معیشتی در مناطق روستایی با رویکرد معیشت پایدار (مطالعه‌موردی: روستاهای شهرستان تایباد). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، دورۀ 5، شمارۀ 1؛ (پیاپی 13)، 216-197.
شاهرخی‌ساردو، صالح. هدایتی‌نیا، سعید. محمدی‌تمری، ذکریا. (1395). بررسی رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و رفاه اجتماعی در مناطق روستایی (مورد مطالعه: بخش ساردوییه از توابع شهرستان جیرفت). اولین همایش و دومین همایش کشاورزی، محیط‌زیست و امنیت غذایی، جیرفت-ایران، 8-1.
صفرشالی، رضا. مهدیزاده‌اردکانی، محمدمهدی. (1396). بررسی میزان احساس برخورداری از رفاه اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه‌موردی در بین شهروندان شهر اردکان). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-برنامه‌ریزی رفاه و توسعۀ اجتماعی، دورۀ 8، شمارۀ 130، 224-177.
غفاری، ابوالفضل. پورفرج، علیرضا. گیلک‌حکیم‌آبادی، محمدتقی. کریمی، علیرضا. (1401). مدل‌سازی سنجش آثار اعتبارات خرد بر رفاه اجتماعی در مناطق روستایی (مطالعۀ موردی طرح‌های اشتغال‌زایی بنیاد برکت). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، دورۀ 11، شمارۀ 43، 98-71.
فروزان‌نجف‌آبادی، سیدمهدی. نامدار، راضیه. (1401). رفاه اجتماعی و توسعۀ پایدار روستایی. هفتمین همایش بین‌المللی مهندسی کشاورزی و محیط‌زیست با رویکرد توسعۀ پایدار، تهران-ایران، 8-1.
مفتخری، علی. دلفان، محبوبه. جعفری، محمد. (1403). مقایسۀ اثرات رفاه اجتماعی بر رشد اقتصادی در ایران و منتخبی از کشورهای درحال توسعه. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-اقتصاد باثبات، دورۀ 5، شمارۀ 1، 115-90.
مهدی‌زاده‌راینی، محمدجواد. محمدی، حمید. سالارپور، ماشالله. ضیایی، سامان. (1401). بررسی رابطهۀ آزادی اقتصادی و رفاه اجتماعی در ایران براساس شاخص آمارتیاسن از رفاه اجتماعی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-اقتصاد مالی، دورۀ 16، شمارۀ 58، 308-281.
وحیدی‌ساربان، وکیل. مؤمنی، احمد. (1399). اثرات حکمروایی خوب بر بهبود شاخص‌های رفاه اجتماعی مناطق روستایی، مطالعه موردی: شهرستان فریدن. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-راهبردهای توسعۀ روستایی، دورۀ 7، شمارۀ 4، 487-471.
هزارجریبی، جعفر. صفری‌شالی، رضا. (1390). رفاه اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه‌موردی شهر تهران). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دورۀ 2، شمارۀ 5، 22-1.
Abreu, I. Mesias, F.J. (2020). The Assessment Of Rural Development: Identification Of An Applicable Set Of Indicators Through A Delphi Approach. Journal Of Rural Studies, 80, 578-585.
Asante, Owusu Asante. Prah, Stephen. Addai, Nyarko Addai. Anang, Benjamin. Ng’ombe, John N. (2024). Agricultural Services And Rural Household Welfare: Empirical Evidence From Ghana. International Journal Of Social Economics, 52(2): 157–176.
Gansonré, Soumaila. (2024). Rainfall Variability And Welfare Of Agricultural Households: Evidence From Rural Niger. Journal Of Agricultural Economics, 55(4): 572-587.
Haulle, Evaristo. Ndimbo, Gabriel Kanuti. (2024). Sustainable Rural Electrification: Small Hydropower Stations, Electrification And Rural Welfare Improvement In Tanzania. International Journal Of Development Issues, 23(3): 396-412.
Kebede, Hundanol Atnafu. (2022). Gains From Market Integration: Welfare Effects Of New Rural Roads In Ethiopia. Available at SSRN, 1-58.
Livingston, Val. Jackson-Nevels, Breshell. Vedvikash Reddy, Velur. (2022). Social, Cultural, And Economic Determinants Of Well-Being. Journal Of Encyclopedia, 2(3):1183-1199.