براهین تناهی ابعاد از دیدگاه فلاسفه اسلامی

محورهای موضوعی : فلسفه اسلامی

طاهره سادات موسوی ¹ , مهدی نجفی افرا ² , مقصود محمدی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه فلسفه و حکمت اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد، گروه فلسفه و حکمت اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار، گروه فلسفه و حکمت اسلامی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، البرز، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/01/09 تاریخ پذیرش : 1401/03/31 تاریخ انتشار : 1401/04/01

کلید واژه: تناهی ابعاد, برهان مسامته, براهین فلسفی, فلاسفه اسلامی, براهین تناهی, سماکی,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی براهین تناهی ابعاد از دیدگاه فلاسفه اسلامی است. در این راستا، مسأله تناهی از دیدگاه اندیشمندان مختلف اسلامی از جمله ابو برکات بغدادی، فخررازی، سماکی، خواجه نصیر طوسی، ابن سینا و ملاصدرا بررسی شد. نتایج نشان داد که ابعاد تناهی درست است و عالم طبیعت یک مخلوق ممکن الوجود می‌‌باشد، پس نمی‌‌تواند نامتناهی باشد. البته چه عالم طبیعت متناهی و یا نامتناهی باشد، محصور عوالم مجرد بالاتر از خود خواهد بود و عالم کیهانی مرز و کرانی ندارد، اما در عین حال متناهی است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to review the arguments of finitude of dimensions from the view of Islamic philosophers. In this regard, the issue of finitude was studied from the perspective of different Islamic scholars such as Abou Barakāt Baghdādi, Fakhr Rāzi, Samāki, Khājeh Nasir Tousi, Avicenna, and Mullā Sadrā. The results showed that finitude of dimensions is correct and the natural world is a thing in posse so it cannot be infinite. However, whether the natural world is finite or infinite, it will be restricted by the higher incorporeal worlds. Moreover, the cosmic world has no boundary and limit although it is finite.

منابع و مأخذ:

ابن‌‌سینا (1375). الاشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغه.

ابن‌‌سینا (1404ق). شفاء (الطبیعیات). قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.

اخلاقی، مرضیه (1395). نقدهای علامه حسن‌زاده آملی بر براهین ابعاد اجسام. حکمت صدرایی، سال 5، شماره 1.

ارسطو (1379). در آسمان. ترجمه اسماعیل سعادت. تهران: هرمس.

بغدادی، ابوالبرکات (1373). المعتبر فی الحکمة. اصفهان: دانشگاه اصفهان، ج2.

تفتازانی، سعدالدین (1409ق). شرح المقاصد. تحقیق عبدالرحمان المصطفوی العمیره. قم: مثورات الشریف الرضی، ج3.

جرجانی، علی‌‌ بن ‌‌‌محمد (1325). شرح المواقف. مصر: مطبعة السعاده، ج7.

حسن‌زاده آملی، حسن (1381). در القلائد علی عزر الفرائد (تعلیقات شرح منظومه). تهران: نشر ناب.

حسن‌زاده آملی، حسن (1365). هزار و یک نکته. تهران: رجاء.

حسن‌زاده آملی، حسن (1385). مفاتیح الاسرار لسلّاک الاسفار (تعلیقات اسفار اربعه). تهران: وزارت فرهنگ، ج4.

سبزواری، هادی (1399). شرح المنظومه. تصحیح و تعلیق حسن حسن‌زاده آملی. تهران: نشر ناب، ج4.

سماکی، فخرالدین (1398). تصحیح انتقادی حاشیه فخرالدین سماکی بر شرح هدایه میبدی. دانشگاه آزاد اسلامی ‌‌واحد تهران مرکز.

سهروردی، شهاب­الدین (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، ج 3-4.

سهروردی، شهاب­الدین یحیی (1388). التلویحات اللوحیه والعرشیه. تصحیح و مقدمه نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

صدرالمتألهین شیرازی، محمد بن ­ابراهیم (1368). الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. قم: مکتبه المصطفوی، ج4.

ضیایی، مجید (1392). بررسی و نقد برهان مسامته. ‌‌فلسفه و کلام اسلامی، شماره91.

طوسی، خواجه نصیرالدین (1375). شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات. قم: نشر البلاغه.

طوسی، محمد ‌‌بن ‌‌‌محمد‌‌ (1359). تلخیص المحصل. به اهتمام عبدالله نورانی. تهران: موسسه مطالعات اسلامی.

طوسی، نصیرالدین (1383). شرح الاشارات. قم: نشر البلاغه، ج2.

فخر رازی، محمد ‌‌بن‌‌‌ عمر (1373). شرح عیون الحکمة. تهران: مؤسسه الصادق، ج2.

فخر رازی، محمد ‌‌بن‌‌‌ عمر (1420ق). المطالب العالیه. بیروت: دارالکتب العربیه، ج1، 6.

گاتری، دبلیو (1388). تاریخ فلسفه یونان. ترجمه مهدی قوام صفری. تهران: فکر روز.

لاهیجی، عبدالرزاق (1377). گوهر مراد. تهران: کتابفروشی اسلامیه.

لاهیجی، عبدالرزاق (1388). شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام. قم: موسسه الامام الصادق، ج3.

هجری، سجاد (1391). برهان مسامته بر تناهی ابعاد و نقدهای آن. تهران: دانشگاه مفید.