بررسی شخصیت و عملکرد کاووس شاه کیانی از دیدگاه فردوسی و مورخین اسلامی
محورهای موضوعی : باستان‌شناسی
فاطمه معروفخانی
1
,
مسعود محمدی
2
*
,
جواد سخا
3
1 - دانشجوی دکتری تاریخ، گروه تاریخ، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران.
2 - دانشیار، گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه فرهنگیان، قزوین، ایران.
3 - استادیار، گروه تاریخ، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران.
کلید واژه: کیانیان, کاووس, فره ایزدی, هاماوران, توران,
چکیده مقاله :
شخصیت کاوس در منابع متلون و پیچیده است. منابع مختلف، روايات متعددي از زندگي و سلطنت و وقايع روزگار او ارائه مي دهند. در اوستا نام او به دو صورت ضبط شده؛ یکی کوی اوسَذَن(kavi- usadhan) و دیگری اوسن(usan)، در دینکرت نیز کی اُوس آمده است. او یکی ازمشهورترین شاهان کیانی است که در منابع به نمرود شباهت دارد. داستان زندگی او پر از رویدادهای اساطیری و خیالی همچون پیروزی بر دیوان، مرگ فرزندش سیاوش به دست افراسیاب و متعاقب آن جنگهای طولانی ایران و توران،کوشش بی فایده اش در رفتن به آسمان، رقابت با ایزدان است. از دو سفر جنگی مصیبت باری که در شاهنامه و سایر منابع به او نسبت داده شده یکی سفر جنگی او به مازندران و دیگری مبارزه اش با شاه هاماوران که هر دو به شکست و اسارت او می انجامد که در هر دو با دخالت رستم جهان پهلوان به خوشی پایان می پذیرد بررسی حوادثی که در دوران عمر 150 ساله او روی داده است و نیز نحوه برخوردش با وقایع گوناگون،پهلوانان،دربار،بزرگان و دشمنان ایران و خلقیات وی در اوستا و منایع مورخین مهمترین مساله این پژوهش است. نتیجه اینکه صرف نظر از اشتباهاتی که این پادشاه کیانی در بر خورد با بعضی ازمسائل در دوران سلطنت خود داشت به داوری اغلب مورخین پادشاهی ممتاز از نظر فتوحات و خلق و خوی و کارهای گوناگونی که انجام داده می باشد.چرا که والاترین رویدادهای حماسی تاریخ اساطیری ایران در دوره پادشاهی او شکل گرفت.
The character of Kay Kavus is portrayed in a complex and multifaceted manner across sources. Various accounts provide differing narratives concerning his life, reign, and the events of his era. In the Avesta, his name appears in two forms: "Kavi Usadhan" and "Usan"; in the Denkard, he is also referred to as "Kay Us." Most Islamic sources refer to him as Kāvus, describing him as the son of Kay Qobād. However, in the Avesta, he is the son of "Kay Āpīvah," who is himself the son of Kay Qobād; in Shāhnāmeh and other Islamic texts, Kāvus is again identified as the son of Kay Qobād. Kāvus is among the most renowned kings of the Kayanian dynasty and bears a resemblance to Nimrod in certain sources. His life story is filled with mythical and fantastical events, including triumphs over demons, the death of his son Siyavash at the hands of Afrasiab, which triggered prolonged wars between Iran and Turan, his vain attempt to ascend to the heavens, his rivalry with the gods, and more.This study seeks to examine the events that transpired over Kāvus's 150-year lifespan, his responses to diverse situations, his interactions with heroes, his court and nobles, his adversaries, and his character traits as portrayed in the Avesta and historical accounts by Islamic historians.
ابن اثير،عزّالدين،(1370)،تاريخ كامل،ترجمه¬ي دكتر محمدحسين روحاني.تهران: انتشارات اساطير.
ابن بلخي،(1363)،فارسنامه،به سعي و اهتمام و تصحيح گاي لسترنج و رينولد نيكلسون،نشر دنيا
بلعمي،ابوعلي محمد بن محمد،(1378)،تاريخ بلعمي(تكلمه و ترجمه¬ي طبري)،به تصحيح محمد تقي بهار،تهران: انتشارات زوار.
بيروني ،ابوريحان،(۱۳۵۲)،آثارالباقيه،ترجمه ي اكبر داناسرشت،تهران: ابن سینا
پورداوود،(ابراهیم، (1377)،یشت ها،به کوشش بهرام فره و شی،(ج1و2)تهران:انتشارات دانشگاه تهران.
ثعالبي،ابومنصور عبدالملك،(1372)،شاهنامه¬ي كهن(پارسي تاريخ غررالسير)،پارسي¬گردان محمد روحانی. انتشارات دانشگاه فردوسي مشهد.
خالقي مطلق،جلال،(1372)،گل¬رنج¬هاي كهن،به کوشش علی دهباشی،تهران:نشر مركز.
خواند میر،غیاث الدین بن همام الدین الحسینی،(1380)به اهتمام محمد دبیر سیاقی،تهران،خیام.
طبري،محمد بن جرير،(1362)،تاريخ الرسل و الملوک،(تاریخ طبری)(14 جلدی)،ترجمه¬ي ابوالقاسم پاينده، انتشارات اساطير.
کریستنسن(1350)کیانیان،ترجمه ذبیح الله صفا،تهران،بنگاه ترجمه و نشر کتاب .
گرديزي، ابوسعيدعبدالحي بن ضحاك بن محمود،(1347)،تصحيح و مقابله عبدالحي حبيبي.تهران:انتشارات بنياد فرهنگ ايران.
مجمل التواریخ و قصص(1389)تصحیح ملک الشعراء بهار،به اهتمام محمد رمضانی،تهران،اساطیر.
مسعودي،ابوالحسن علي بن حسين،(1387)،مروج¬الذهب و معادن¬الجوهر(2 جلدی)،ترجمه ابوالقاسم پاينده.تهران: علمی و فرهنگی .
(1349) التنبیه و الاشراف،ترجمه ابو القاسم پاینده،تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مسکویه رازیُ ابو علی( ۱۳۶۹)تجارب الاممُ ترجمه ابوالقاسم امامی، ج1، تهران: سروش.
مقدسي، مطهربن طاهر،(1381)، البدأوالتاريخ (آفرينش و تاريخ)، ترجمه و تعليقات از دكتر محمدرضا شفيعي كدكني.تهران: نشر آگه چاپ دوم.
میرخواند،محمد بن خاوند شاه بن محمود(1380) تصحیح و تحشیه جمشید کیانفر،تهران،اساطیر.
يارشاطر،احسان و ديگران،(1381)،تاريخ ايران از سلوكيان تا فروپاشي دولت ساسانيان،پژوهش دانشگاه. كمبريج،جلد سوم،قسمت اول،ترجمه حسن انوشه.تهران: انتشارات اميركبير،چ سوم.
فردوسی،ابوالقاسم(1385)شاهنامه،به کوشش حسینعلی یوسفی، تهران، یاس.