فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - بازخوانی تعریف و اصول علم تربیت بر پایۀ انسان شناسی صدرایی
حامد کمیجانیصدرالمتألهین بر این باور است که حقیقت سیّال و ناپایدار آدمی واجد مراتب طبیعی،معدنی،نباتی،حیوانی وانسانی می‌باشد و انسان در بستر این وجود ناآرام خود گام به گام به سبب افعال، احوال و ملکاتش در حال سامان دادن به هویّت خویش است. از این‌رو تربیت انسان أمری ضروری قلمداد می‌گر چکیده کاملصدرالمتألهین بر این باور است که حقیقت سیّال و ناپایدار آدمی واجد مراتب طبیعی،معدنی،نباتی،حیوانی وانسانی می‌باشد و انسان در بستر این وجود ناآرام خود گام به گام به سبب افعال، احوال و ملکاتش در حال سامان دادن به هویّت خویش است. از این‌رو تربیت انسان أمری ضروری قلمداد می‌گردد و توصیفی بدیع پیدا می‌کند که عبارت است از: پرکردن تدریجیِ مقاطع بالقوۀ وجود آدمی و ساختن گوهرِ ذات او به سبب فضایل و کمالات اخلاقی در فرآیندِ خلق مدام، به منظور وصول آدمی به کمال ایمان و قرب نسبت به خداوند. نگرش این چنینی در ارتباط با فرآیند تربیت موجب پدیدار گشتن اصولی نوین برای این علم می‌گردد‌که عبارتند از: تحول پذیریِ ذات انسان در فرآیند تربیت، تدریجی بودن فرآیند تربیت، پیوستگی فرآیند تربیت،سَهل بودن تربیت انسان در أیام کودکی، تشکیل فصل مَلَکی و الهی و تحقق عنصر ایمان در نهاد انسان در فرآیند تربیت، دو سویه بودن فرآیند تربیت، لزوم صحت جسمانی و توجه به تمایلات طبیعی در فرآیند تربیت، اصالت داشتن بُعد روحانی انسان در فرآیند تربیت، قرب نسبت به خداوند کمال مطلوب و معیار ارزش عمل اخلاقی در فرآیند تربیت. در پژوهش حاضر مطلوب ما آن است‌که با بهره‌گیری از روش تحلیلی توصیفی و پیش فرض قرار دادن انسان‌شناسیِ عرضه شده در حکمت متعالیه به توصیف أمر تربیت و تحلیل اصول مذکور بپردازیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بازنمایی اهمیت، نقش و جایگاه حوزه علمیه ری در تاریخ کلام امامیه
محمد حسن نادمپس از افول مدرسه بغداد(۴۴۷ق) تا شکل گیری مدرسه کلامی حله (نیمه قرن ۶) در عراق که از مدارس بسیار مهم وتحول آفرین در علوم مختلف از جمله علم کلام بود، در تاریخ کلام امامیه فترتی رخ داد و شیعیان فاقد مدرسه کلامی شدند، تنها حوزه ای که شیعه در آن تکاپوی علمی داشت، حوزه علمیه چکیده کاملپس از افول مدرسه بغداد(۴۴۷ق) تا شکل گیری مدرسه کلامی حله (نیمه قرن ۶) در عراق که از مدارس بسیار مهم وتحول آفرین در علوم مختلف از جمله علم کلام بود، در تاریخ کلام امامیه فترتی رخ داد و شیعیان فاقد مدرسه کلامی شدند، تنها حوزه ای که شیعه در آن تکاپوی علمی داشت، حوزه علمیه ری بود، در ری پیروان دیگر مذاهب اسلامی به ویژه معتزله حضور فعال وتاثیر گذاری داشتند واز این جهت فضای حاکم بر آن حوزه عقل گرایی اعتزالی بود، امامیه نیز در آن حوزه با پیروی از خط کلامی قم وبغداد تلاش مجدانه داشتند، اما تحول خاصی در کلام ایجاد نکردند ، از این رو حوزه ری در زمره مدارس کلامی امامیه بشمار نیامد، اما از جهات دیگر از جمله در شکل گیری مدرسه کلامی حله نقش بسیار مهم و موثری ایفا کرد، بدین جهت این جستار بر آن است با روش کتابخانه ای به تحلیل و بررسی تاریخی، جایگاه، اهمیت ونقش کلیدی حوزه ری به عنوان یکی از مراکز فرهنگی مهم آنروزگار ایران که حلقه وصل مدرسه قم وبغداد، با حله عراق بود، بپردازد وتاثیر آن را در تاریخ کلام امامیه بنمایاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - بررسی تطبیقی علم الهی به ماسوا از نظر ابن سینا و ملاصدرا
حسن وهاب پور محمد حسین صائینیابن سینا و ملاصدرا، هریک بنیانگذار مکتب فلسفی ، جزو کسانی هستند که در پرتو آراء ایشان تحولی شگرف و اساسی در عرصه های مختلف علمی پدید آمده است. تفاوت اساسی بین این دو فیلسوف درعلم الهی به ماسوا در نوع نگرشی است که هریک درباره ماهیت علم دارند. این نوع نگرش به علم سبب تفاو چکیده کاملابن سینا و ملاصدرا، هریک بنیانگذار مکتب فلسفی ، جزو کسانی هستند که در پرتو آراء ایشان تحولی شگرف و اساسی در عرصه های مختلف علمی پدید آمده است. تفاوت اساسی بین این دو فیلسوف درعلم الهی به ماسوا در نوع نگرشی است که هریک درباره ماهیت علم دارند. این نوع نگرش به علم سبب تفاوتهای اساسی بین مشایین و حکمت صدرایی شده است. علم در حکمت صدرایی، امری وجودی و دارای مراتب ضعیف و قوی است و در نظام مشایی، کیف نفسانی است. در حکمت متعالیه علم خداوند به ذات و علم به موجودات قبل از ایجاد و بعد از ایجاد، علمی حضوری است ولی در حکمت مشاء علم به ذات و علم به صور متقرره در ذات، حضوری و علم به موجودات خارجی، قبل و بعد از ایجاد، علم ارتسامی و حصولی وتفصیلی است .از نظر ابن‌سینا علم خدا به ما سوی زائد بر ذات اوست و به‌گونه‌ای، کلی است. این علم فعلی است، نه انفعالی و قیام آن به واجب صدوری است، نه حلولی. اشیا خارجی معلوم بالعرض واجب هستند، نه بالذات. ملاصدرا در حل علم به ماسوا در مرتبة ذات، از قاعدة بسیط‌الحقیقة کل الاشیاء بهره گرفته و نظریة علم تفصیلی و متحد با ذات واجب را که از ابتکارات او می‌باشد، تبیین کرده است. از نظر این حکیم الهی، علم خداوند ذاتی اوست. از آن حیث که حق تعالی مبدأ کل اشیاست و واجب تعالی به مجرد علم به خود، بر جمیع اشیا بر وصف انکشاف و ظهور آگاه می‌شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تحلیل و بررسی بدن برزخی از نگاه قرآن و حکمت متعالیه
سینا علوی تبار سید محمد طباطباییوجود عالم برزخ امری مسلم از نگاه قرآن و حکمت متعالیه بوده و هر دو بر این نظرند که روح انسانها پس از مفارقت از بدن عنصری وارد عالم برزخ شده و با بدنی مثالی و برزخی به حیات خود ادامه می دهد. چرایی عالم برزخ و چگونگی بدن برزخی دو سوال اصلی کاوش گران حقیقت بوده و هست که در چکیده کاملوجود عالم برزخ امری مسلم از نگاه قرآن و حکمت متعالیه بوده و هر دو بر این نظرند که روح انسانها پس از مفارقت از بدن عنصری وارد عالم برزخ شده و با بدنی مثالی و برزخی به حیات خود ادامه می دهد. چرایی عالم برزخ و چگونگی بدن برزخی دو سوال اصلی کاوش گران حقیقت بوده و هست که در این مقاله با روشی توصیفی- تحلیلی در صدد پاسخ به آنها هستیم و بدین منظور ابتدا با براهینی که برخی از آنها کاملاً نو هستند به اثبات اصل عالم برزخ و چرایی آن پرداخته و سپس با اصطیاد جامع ترین ویژگی های بدن برزخی از آثار اصلی حکمت متعالیه به سوال چگونگی بدن برزخی پاسخ داده شده است. نوآوری پژوهش حاضر اولا اصطیاد ویژگی های شانزده گانه بدن برزخی و ثانیاً ارائه چند استدلال جدید و ساده برای اثبات اصل عالم برزخ است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - گرایشها و مدلهای ایمانگرایی ازپیدایش تا دوره معاصر
فهیمه خوشنویسان زینب شکیبیایمان گرایی از پیدایش تا دوره معاصر فرازو فرودهایی را طی کرده است .در دوره ای ایمان گرایی خارج از موضوع عقل است و گاهی فراتر و ماورای عقل انسانی. گاهی ایمان به گونه ای ضد عقل تفسیر می شود که با معیار های عقل داوری نمی شود و دردوره ای ایمان و عقل در رابطه تنگاتنگی قرارمی چکیده کاملایمان گرایی از پیدایش تا دوره معاصر فرازو فرودهایی را طی کرده است .در دوره ای ایمان گرایی خارج از موضوع عقل است و گاهی فراتر و ماورای عقل انسانی. گاهی ایمان به گونه ای ضد عقل تفسیر می شود که با معیار های عقل داوری نمی شود و دردوره ای ایمان و عقل در رابطه تنگاتنگی قرارمی گیرند وشاهد یک ارتباط دو سویه میان ایمان و فهم هستیم .کانت با غیرعقلانی بودن گزاره های دینی و کیرکگارد باعدم تعامل میان عقل و آموز های دینی وویتگنشتاین متاخر ، با بی ارتباط دانستن استدلال های عقلی و تاکید برجنبه های عملی دین در جرگه ایمان گرایان قرار می گیرند، اما ایمان گرایی، در تجربه دینی به گونه ای متفاوت از دوره های قبل بیان می شود ، تجربه دینی معرفت بخش نیست، بلکه نوعی احساس است، احساس اتکای مطلق و یکپارچه به مبدا و قدرتی متمایز از جهان ، تجربه دینی( ماخر ، اتو) جدا کردن حوزه دین از حوزه فهم و تعقل و قرار دادن آن در قلمرو احساس است دراین سیر ایمانگرایی بنیانی برای دوره معاصر وورود درحوزه معرفت شناسی می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - تاملی فلسفی - سلوکی درباره ماره ونسبت آن با انسان در فلسفه بودایی با تاکید بر سنت ترواده
امیرحسین فرخزاد نیا هاتف سیاهکوهیانمواجهه بودا و ماره در دین بودایی به مثابه بزرگترین نبرد سلوکی بودا در راه روشنشدگی، همواره برای سالک بودایی الگویی الهام بخش و راهگشا در سلوک طریقت عرفانی بوده است. این مواجهه را می‌توان در ساحتی گسترده تر، یعنی ساحتی که در آن انسان یگانه بازیگر عالم امکان است و در راه چکیده کاملمواجهه بودا و ماره در دین بودایی به مثابه بزرگترین نبرد سلوکی بودا در راه روشنشدگی، همواره برای سالک بودایی الگویی الهام بخش و راهگشا در سلوک طریقت عرفانی بوده است. این مواجهه را می‌توان در ساحتی گسترده تر، یعنی ساحتی که در آن انسان یگانه بازیگر عالم امکان است و در راه تعالی معنوی ناچار باید به این جدال تن در دهد، نیز مطرح کرد. مقاله حاضر با بازخوانی و تحلیل این مواجهه دیالکتیک، ضمن تبیین نبردگاه اصلی آن، و همچنین شناخت ماره به عنوان سد راه سلوک انسان بودایی در رسیدن به سعادت، به واکاوی ابعاد وجودی قطب خیر و شر درون انسان در سنت بودایی پرداخته، و از آنجا که بهترین و اصیل‌ترین قرائت از آیین بودایی، سنت ترواده یا هینهیانه است، با تاکید بر آموزههای این سنت و متون بنیادین آن به رمزگشایی نشانه های واژگانی و اندیشگانی روایتهای مربوط به این مواجهه در متون بودایی پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - بررسی فلسفی رابطه عقل و ایمان و تاثیرآن بر معرفت وشناخت دینی انسان
یاسر علیزاده حسین سلیمانی آملی عبدالله رجایی لیتکوهیموضوع شناخت، ابزارهای آن و حجیت آنها از مهمترین و نخستین دغدغه‌های فکری متفکران دینی و غیر دینی بوده است.بحث رابطه عقل و دین و تاثیر ان بر معرفت وشناخت دینی انسان ، یکی از مهم ترین مسائل در حوزه دینداری و مذاهب است.حال باید به این موضوع توجه کرد که آیا اعتق چکیده کاملموضوع شناخت، ابزارهای آن و حجیت آنها از مهمترین و نخستین دغدغه‌های فکری متفکران دینی و غیر دینی بوده است.بحث رابطه عقل و دین و تاثیر ان بر معرفت وشناخت دینی انسان ، یکی از مهم ترین مسائل در حوزه دینداری و مذاهب است.حال باید به این موضوع توجه کرد که آیا اعتقاد دینی ، عقلانی است یا غیر عقلانی که فقط باید به آن ایمان آورد ؟در تاریخ فلسفه دو دیدگاه در پاسخ به این سوال وجود دارد: یکی شناخت مبتنی بر عقل گرایی و دیگری شناخت مبتنی بر ایمان گرایی. دیدگاه نخست بر آنست که، حقیقت با یستی با استفاده از خرد و تحلیل و مبتنی بر واقعیتها باشد، گروه دوم اما؛ معتقد است که ایمان ضروری است و باورها میتوانند بدون وجود شواهد و یا عقل پذیرفته شوند.در این مقاله نخست از میان عقل گرایان به نقد دیدگاه کانت، ملاصدرا ، کلیفورد و از میان ایمان گرایان به نقد دیدگاه کوئیلو، کیرکگارد، اشو و پلانتینگا پرداخته شده است و سپس دیدگاه اسلام در باره رابطه عقل و دین مطرح و این نظریه مورد تاکید قرار گرفته است که در اسلام بطور کلی هماهنگی میان عقل و دین وجود دارد و ایمان گرایی به صورتی که در غرب مطرح است، قابل پذیرش نیست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - تشبیه و تنزیه از نظر ابن عربی و ملاصدرا
عزت الله نصیریدر اغلب نظام های فکری که در آن ها اعتقاد به یک امر واحد که سرچشمه و منشاء پیدایش موجودات دیگر است، به چشم می خورد، نظریه پردازان کوشیده اند تا با توصیف آن امر واحد به معرفی آن پرداخته و مفهومی از آن را در اذهان بشری مهیّا سازند. در این زمینه بعضی از آنان به افراط گرای چکیده کاملدر اغلب نظام های فکری که در آن ها اعتقاد به یک امر واحد که سرچشمه و منشاء پیدایش موجودات دیگر است، به چشم می خورد، نظریه پردازان کوشیده اند تا با توصیف آن امر واحد به معرفی آن پرداخته و مفهومی از آن را در اذهان بشری مهیّا سازند. در این زمینه بعضی از آنان به افراط گراییده و بعضی دیگر راه تفریط پیموده اند و برخی نیز به اعتدال عمل کرده اند. مطالعه در تاریخ تفکر دینی، فلسفی و عرفانی مؤدّی به این است که در معرفی مبدء آفرینش گروهی تنزیه مطلق را انتخاب کرده اند و گروهی به تشبیه مطلق رفته اند و گروهی نیز جمع بین تشبیه و تنزیه کرده اند. در این مقاله نگارنده به معرفی افکار دو تن از متفکران بزرگ عالم اسلام (ابن عربی و ملاصدرا) در این زمینه پرداخته و به توضیح و تبیین نظریات آنان می پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - واکاوی کلامی جلوه های بصری واژۀ «صراط» در قرآن کریم
حبیب الله فلاح نژاد محمد حسین توانایی سره دینی غلامرضا حسنی زهرا فنایی﴿سبیل﴾ ؛ که تصویر راه را در مقابل دیدگان ما مجسّم می کند، در قرآن کریم، عمدتاً با پسوند؛﴿سَبیلِ الله﴾ به کار رفته و اغلب با جهاد﴿فی سَبیلِ الله﴾ هم نشین شده است، این تحقیق، در پی بازشناسی آیات موضوعی؛ جهاد و شهادت﴿فی سَبیل الله﴾ است تا دلایل ارج گذاری مجاهدتهای رزمندگان چکیده کامل﴿سبیل﴾ ؛ که تصویر راه را در مقابل دیدگان ما مجسّم می کند، در قرآن کریم، عمدتاً با پسوند؛﴿سَبیلِ الله﴾ به کار رفته و اغلب با جهاد﴿فی سَبیلِ الله﴾ هم نشین شده است، این تحقیق، در پی بازشناسی آیات موضوعی؛ جهاد و شهادت﴿فی سَبیل الله﴾ است تا دلایل ارج گذاری مجاهدتهای رزمندگان اسلام را واکاوی نماید و از ره آورد آن، به تماشای منزلت رفیع مجاهدان و شهیدان راه خدا بپردازد. واژۀ سبیل که حدود ۱۷۳ بار در قرآن کریم به کار رفته، از واژه های پرکاربرد قرآن مجید است، بنا بر اهمیّت کاربرد این واژه در عصر حاضر، ما در پی شناخت سیاق معنایی﴿سَبیل الله﴾ از منظر زیبایی شناسی خواهیم بود و به عنوان یک فعّالیت بین رشته ای قرآن و هنر در عرصۀ پژوهش های قرآنی، نتایج آن را گزارش خواهیم کرد. قرآن کریم؛﴿سَبیل﴾ را تصویر یک راه هموار و گاه ناهموار، در اندیشۀ آدمی ترسیم می کند، فردی که به هر دلیلی اراده می کند تا مسیری را طی کند، نیازمند راه است، هر چند این راه ممکن است تاریک و پرپیچ و خم باشد، امّا به هر تقدیر، گام نهادن در این راه، برای هر رهروی اجتناب ناپذیر است و رهگذر، به آن نیاز حیاتی دارد، تا برای نیل به مقصد خود، گرفتار بیراهه نشود. چنین راهی البتّه برای مجاهدان راه خدا بسیار پرمشقّت و ناهموار است، همانگونه که مسیر هر مطلوب و معشوقی نیز می تواند این گونه باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - علم الهی از دیدگاه ملاصدرا و تاثیر پذیری او از نهج البلاغه
سیده زهرا اصفهانی نفیسه فیاض بخش محمد کاظم رضا زاده جودییکی از مباحث مهم در فلسفه اسلامی بحث از علم است که همیشه مورد توجه اندیشمندان و فلاسفه قرار داشته است و به جرات می توان گفت که فلاسفه در این باب نظریه واحدی نداشته اند. آراء فیلسوفان در نهایت اختلاف است. در این پژوهش سعی کردیم به دیدگاه ملاصدرا در باب علم الهی و میزان ت چکیده کاملیکی از مباحث مهم در فلسفه اسلامی بحث از علم است که همیشه مورد توجه اندیشمندان و فلاسفه قرار داشته است و به جرات می توان گفت که فلاسفه در این باب نظریه واحدی نداشته اند. آراء فیلسوفان در نهایت اختلاف است. در این پژوهش سعی کردیم به دیدگاه ملاصدرا در باب علم الهی و میزان تاثیر پذیری او از کلام امام علی )ع( در نهج البلاغه بپردازیم و وجوه اشتراک و افتراق در باب علم الهی را از این دو دیدگاه بررسی کنیم. ملاصدرا علم را یک امر وجودی دارای مراتب می داند و بر این اعتقاد است که علم خداوند به ذات و نیزعلم او به موجودات قبل از ایجاد وبعد از ایجاد علم حضوری و بدون واسطه است. وی در تبیین خود از این مسئله، مانند بسیاری دیگر از مسائل فلسفی به آیات و روایات توجه ویژه ای دارد. با بررسی آثار ملاصدرا و دقت در نهج البلاغه می توان گفت که ملاصدرا تا حد قابل توجهی در باب علم از نهج البلاغه تاثیر گرفته است چرا که امام علی)ع( نیز معتقد است که خداوند به ذات خود و به ممکنات قبل و بعد از ایجاد علم حضوری دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - بررسی آراء و دیدگاههای سلوک عرفانی آیت الله شاه آبادی (ره) با تاکید بر فطرت
فیروزه ابراهیمی فرج الله براتی مریم بختیار علی اکبر افراسیاب پورموضوع فطرت یکی از مباحث اساسی و مهم بین علما و اندیشمندان است. هدف پژوهش حاضر نیز بررسی آراء و دیدگاههای سلوک عرفانی آیت الله شاه آبادی(ره) با تاکید بر فطرت است. روش پژوهش حاضر توصیفی ـ تحلیلی بر اساس منابع کتابخانه ای است. یافته های پژوهش نشان میدهد شاه آبادی با استناد چکیده کاملموضوع فطرت یکی از مباحث اساسی و مهم بین علما و اندیشمندان است. هدف پژوهش حاضر نیز بررسی آراء و دیدگاههای سلوک عرفانی آیت الله شاه آبادی(ره) با تاکید بر فطرت است. روش پژوهش حاضر توصیفی ـ تحلیلی بر اساس منابع کتابخانه ای است. یافته های پژوهش نشان میدهد شاه آبادی با استناد به هفت امر فطری و مجموعا در قالب ده برهان، به اثبات واجب پرداخته است. وی از دو طریق، با استناد به فطرت، به اثبات نبوت و امامت عامه می پردازد که این هم از نوآوریهای اوست. شاه آبادی پای نظریه فطرت را به مباحث نفس شناسی و حکمت عملی نیز گشوده و برای تجرد نفس و ارائه راهکار عملی برای سیر و سلوک، به مقتضیات فطرت تمسک کرده است. در مجموع رهیافت آیت الله شاه آبادی در مسئله فطرت بیشتر دورن دینی و احیانا آمیخته با رویکرد ذوقی و عرفانی است و به همین دلیل بیشتر بر مویدات قرآنی تمسک جسته است. پرونده مقاله