بررسی تطبیقی علم الهی به ماسوا از نظر ابن سینا و ملاصدرا

محورهای موضوعی : اندیشه های فلسفی و کلامی

حسن وهاب پور ¹ (دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان)
محمد حسین صائینی ² (دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان)

تاریخ دریافت : 1402/10/19 تاریخ پذیرش : 1402/10/19 تاریخ انتشار : 1402/10/01

کلید واژه: ابن سینا, علم حضوری, ملا صدرا, صور مرتسمه, علم به ماسوا,

چکیده مقاله :

ابن سینا و ملاصدرا، هریک بنیانگذار مکتب فلسفی ، جزو کسانی هستند که در پرتو آراء ایشان تحولی شگرف و اساسی در عرصه های مختلف علمی پدید آمده است. تفاوت اساسی بین این دو فیلسوف درعلم الهی به ماسوا در نوع نگرشی است که هریک درباره ماهیت علم دارند. این نوع نگرش به علم سبب تفاوتهای اساسی بین مشایین و حکمت صدرایی شده است. علم در حکمت صدرایی، امری وجودی و دارای مراتب ضعیف و قوی است و در نظام مشایی، کیف نفسانی است. در حکمت متعالیه علم خداوند به ذات و علم به موجودات قبل از ایجاد و بعد از ایجاد، علمی حضوری است ولی در حکمت مشاء علم به ذات و علم به صور متقرره در ذات، حضوری و علم به موجودات خارجی، قبل و بعد از ایجاد، علم ارتسامی و حصولی وتفصیلی است .از نظر ابن‌سینا علم خدا به ما سوی زائد بر ذات اوست و به‌گونه‌ای، کلی است. این علم فعلی است، نه انفعالی و قیام آن به واجب صدوری است، نه حلولی. اشیا خارجی معلوم بالعرض واجب هستند، نه بالذات. ملاصدرا در حل علم به ماسوا در مرتبة ذات، از قاعدة بسیط‌الحقیقة کل الاشیاء بهره گرفته و نظریة علم تفصیلی و متحد با ذات واجب را که از ابتکارات او می‌باشد، تبیین کرده است. از نظر این حکیم الهی، علم خداوند ذاتی اوست. از آن حیث که حق تعالی مبدأ کل اشیاست و واجب تعالی به مجرد علم به خود، بر جمیع اشیا بر وصف انکشاف و ظهور آگاه می‌شود.