رابطه روند تجمع ماده خشک با توزیع برخی از عناصر غذایی ماکرو و میکرو در بخش‎های مختلف سنبله و سنبلچه گندم

محورهای موضوعی :

مسعود اسدی داشبلاغ ¹ (کارشناس ارشد زراعت، گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه.)
داود اردتمند اصلی ² (استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه.)
مجتبی یوسفی راد ³ (مربی، گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه.)

تاریخ دریافت : 1387/11/29 تاریخ پذیرش : 1388/11/07 تاریخ انتشار : 1389/02/01

کلید واژه: گندم, ماکرومغذی, میکرومغذی, ماده خشک, سنبله, سنبلچه,

چکیده مقاله :

تحقیقات صورت گرفته درباره نحوه توزیع عناصر غذایی و رابطه آن با روند تجمع ماده خشک در بخش‎های مختلف سنبله گندم بسیار کم است، در حالی‎که برای افزایش عملکرد دانه بدون ایجاد اثر منفی در کیفیت غذایی، داشتن این اطلاعات بسیار مهم است. در این تحقیق سعی بر آن بود که چگونـگی توزیع عناصــر پر نیاز نظیر پتاسیم (K) و کلسیم (Ca) و کم نیاز مثل منگنز (Mn) و روی (Zn) در بخش‎های مختـلف سنبله (شامل بخش‎های پایینی، میانی و بالایی) و هم‎چنین در دانه‎های مختلف هر سنبلچه (شامل دانه‎های بزرگ و کوچک) در طی روزهای پر شدن دانه بعد از گل‎دهی، در دو رقم مهدوی و فلات مورد بررسی قرار گیرد. نتایج این تحقیق نشان داد که سنگین‎ترین دانه‎ها در قسمت میانی سنبله و سبک‎ترین دانه‎ها در بخش بالایی محور سنبله یافت می‎شوند. بین مقادیر عناصر ماکرو و میکرو در بخش‎های مختلف سنبله با وزن دانه همبستگی مثبت وجود داشت. مقدار غلظت این عناصر در بخش‎های میانی سنبله بیشتر از بخش‎های دیگر بود. نتایج هم‎چنین نشان داد که میزان منگنز و روی در طی دوره پر شدن دانه کاهش یافت. کاهش معنی‎دار غلظت عناصر ماکرو و میکرو مغذی در دانه‎های دور از محور سنبله نسبت به دانه‎های نزدیک به محور سنبله مشاهده شد. میزان کاهش غلظت عناصر نسبت به موقعیت قرارگیری دانه‎ها در روی سنبلچه در مقایسه با محور سنبله بیشتر بود. در این آزمایش بین دو رقم مورد مطالعه تفاوت معنی‎داری در نحوه توزیع عناصر غذایی در طول محور سنبله و سنبلچه دیده نشد.

چکیده انگلیسی:

Little is known about the uptaken nutrient distribution and their relationship with the tendency of dry matter accumulation within the spike of wheat, whereas such findings are important for increasing grain yield without quality loss. In this research, we aimed to identfy the distribution of macro elements like calsium (Ca) and potassium (K) and micro elements like Manganese (Mn) and zinc (Zn) in different parts of spike (distal, middle and proximal) and spikelet (large and small seeds) during the duration of grain filling in two different varieties of wheat named: Mahdavi and  Falat. The results showed that the highest weight was obtained for the grains in the central part of spike as compared to the proximal and distal parts. Mn and Zn concentrations were decreased during the grain filling in three parts of the spike. There was a positive correlation between grain weight and concentration of macro – micro elemnts at various parts of spike. This correlation was stronger in the central part as compared other parts of spike (top and base). There was a considerable decrease of Mn and Zn in the seeds produced at the top of spike. However, a low concentration of elements in relation to the position of seeds on the spiklet was more remarkable than of that in the spike. There was no significant differences between two varieteis examined in this study in respect of nutrient distribution along the rachis and in rachilla.

منابع و مأخذ:

1. Brown, P. H., Bellaloui, N., Wimmer, M. A., Bassil, E. S., Ruiz, J., Hu, H., Pfeffer, H., Dannel, F. and Romheld, V. 2002. Boron in plant biology. Plant Biology 4: 205–223.

2. Cakmak, I., Torun, B., Erenoglu, B., Ozturk, L., Marschner, H., Kalayci, M. and Ekiz, H. 1998. Morphological and physiological differences in cereals in response to zinc deficiency. Euphytica 100: 349-357.

3. Calderini, D. F. and Monasterio, I. O. 2003. Grain position affects grain macronutrient and micronutrient concentration in wheat. Crop Science 43: 141–151.

4. Chandrekumar, K., Halepyati, A. S., Desai, B. K. and Pujari, B. T. 2004. Influence of integrated management of nutrients on growth and productivity of wheat. Karnataka Journal of Agricultural Sciences 17(1): 89-92.

5. El-Badry, O. Z. 1995. Effect of nitrogen and copper fertilization on yield and quality. Mostohor 33 (3): 1017-1024.

6. Garvin, D. F., Welch, R. M. and Finlay, J. W. 2006. Historical shifts in the seed mineral micronutrient concentration of US hard red winter wheat germplasm. Journal of Science, Food, Agriculture86: 2213-2220.

7. Graham, R. D., Hannam, R. J. and Uren, N. C. 1988. Manganese in soil and plants. Kluwer Academic Publisher,Dordrecht, the Netherland.

8. Harlan, J. F. 1981. The early history of wheat: Wheat Science Today and Tomorrow.L. T. Kalayci M., B. Torun, S. Eker, M. Aydin, L. Ozturk and I. Cakmak (eds.), Grain yield, zinc efficiency and zinc concentration of wheat cultivars grown in a zinc-deficient calcareous soil in field and greenhouse. Cambridge University Press, Cambridge, UK, pp. 1–19.

9. Kafi, M., Jafarnejad, A. and Jami Elahmadi, M. 2005. Wheat (Ecology, Physiology, Yield). Ferdowsi University of Mashhad Press. 478 Pp. [In Persian with English Abstract].

10. Kalayci, M., Torun, B., Eker, S., Aydina, M., Ozturk, L. and Cakmak, I. 1999. Grain yield zinc efficiency and zinc concentration of wheat cultivars grown in a zinc-deficient calcareous soils in field and greenhouse. Field Crops Research 63: 87-98.

11. Khoshgoftar, A. M. 2007. Principle of plant nutrition. Isfahan Universityof Technology Press. 462 Pp. [In Persian with English Abstract].

12. Korb, N., Jones, C. and Jacobsen, J. 2002. Potassium cycling, testing, and fertilizer recommendations. Nutrient Management Module 5: 1–12.

13. Kostas, B. S. and Dordas, C. 2006. Effect of foliar applied boron, manganese and zinc on tan spot in winter durum wheat. Crop Protection25: 657–663. 

14. Li, A. G., Hou, Y. S., Wall, G. W., Trent, A., Kimball, B. A. and Pinter, P. J. 2000. Free-air CO₂ enrichment and drought stress effects on grain filling rate and duration in spring wheat. Crop Science40: 1263-1270.

15. Liu, Z. H., Wang, H. Y., Wang, X. E., Zhang, G. P., Chen, P. D. and Liu, D. J. 2006. Genotypic and spike positional difference in grain phytase activity, phytate, inorganic phosphorus, iron, and zinc content in wheat (Triticum aestivum L.). Journal of Cereal Science44: 212–219.

16. Malakuti, M. J. and Tehrani, M. M. 2005. Effect of micronutrients on the yield and quality of agricultural products. Tarbiat Modares University Press. 398 Pp. [In Persian with English Abstract]

17. Mirania, K. and Habibzade, F. 2006. Plant nutrient manual. Tak Rang Press. 132 Pp. [In Persian with English Abstract].

18. Rennan, G. O. A., De-S. Dias, F., Macedo, S. M., Dos-Santos, W. N. L. and Ferreia, S. L. C. 2007. Method of development for the determination of manganese in wheat flour by slurry sampling flame atomic absorption spectrometry. Food Chemistry101: 397–400.

19. Zarcinas, B. A., Cartwright, B. and Spouncer, L. R. 1987. Nitric acid digestion and multielement analysis of plant material by inductively coupled plasma spectrometry. Soil Science 18: 131–146.

20. Zyayyan, A. 2003. Using energy-efficient elements in agriculture. Agricultural Education, Extension and Research Organization. 207 Pp. [In Persian with English Abstract].