گردآوری و بررسی واژگان و اصطلاحات کم‌کاربرد دامداری در گویش لری دهستان دشت‌روم

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات لری

سودابه کشاورزی ¹ , اکبر صیادکوه ² , شهرام باهنر ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج

تاریخ دریافت : 1396/05/07 تاریخ پذیرش : 1396/12/12 تاریخ انتشار : 1397/09/01

کلید واژه: گویش لری, کهگیلویه و بویراحمد, لغات و اصطلاحات دامداری, دشت روم,

چکیده مقاله :

دشت روم یکی از دهستان های شهرستان یاسوج در استان کهگیلویه و بویراحمد است. گونۀ زبانی این دهستان-گویش لری- به دلایل متعدد، از جمله ارتباط اندک مردم آن با گویشوران فارسی معیار، تا حدودی دست نخورده باقی مانده است. این منطقه به دلیل آب و هوای مناسب، در گذشته محل ییلاق عشایر دامدار بوده است، به همین سبب کاربرد واژه ها و اصطلاحات دامداری در این منطقه بسامد بالایی دارد. ولی در پی اجرای برنامۀ اسکان عشایر در دورۀ رضا شاه و کاهش دامداری متحرک، دشت روم اکنون به کمربندی از باغ های سیب و هلو تبدیل شده است و بیم آن می رود که واژگان و اصطلاحات دامداری به مرور زمان فراموش شود. با توجّه به این که مطالعه دربارۀ واژگان، اصطلاحات و تعابیر این گونۀ زبانی افزون بر فواید مردم شناسانه و زبان شناسانۀ آن ممکن است در حل برخی از مشکلات زبانی و معنایی متون کهن فارسی مفید و مؤثر باشد؛ در این جستار تلاش شده است که مهم ترین واژگان و اصطلاحات دامداری این روستا-که طی پژوهشی میدانی گردآوری شده و با منابع کتابخانه ای تکمیل گردیده است- به صورت موضوعی تدوین شود و افزون بر آن تا جای ممکن نیز ریشه یابی گردند. در مجموع، 150 واژه و اصطلاح به دست آمده که برخی از آن‌ها بر پیوند مستقیم تر این گویش با زبان پارسی باستان و اساطیر کهن ایرانی دلالت دارد.

چکیده انگلیسی:

Dashtrom is one of Yasooj's villages in Kohgiluyeh and Boyer Ahmad province. The linguistic type of this village, Lori dialect, for a variety of reasons including the low communication of its small population with Persian dialects, remains to some extent unaltered. Due to the good weather of this region in the past, the area has been the site of the travelling livestock, so the use of linguistic terms and expressions of them in this region is frequent. But after the settlement program of them in the Reza Shah era and reducing the livestock farming, Dashtrom has now become the garden of apples and peaches, and it is feared that livestock vocabularies and terminologies are forgotten in time. Considering that the study of the vocabulary, terminology, and interpretations of this type of language, in addition to its ethnological and linguistic benefits, it may be helpful in solving some of the language and semantic problems of ancient Persian texts. In this essay, the most important vocabularies and terminologies of the livestock of this village have been gathered through field research and completed with library resources. It has been attempted to formulate them in a thematic way and, moreover, to find their root as much as possible. The total of 150 words and terms has been obtained, and the existence of some terms and expressions on the direct connection of this dialect with the ancient Persian language and ancient mythology has been indicated.

منابع و مأخذ:

منابع

1.کتاب­ ها

- اشمیت، رودیگر،(1382)، راهنمای زبان­ های ایرانی، ترجمه­ آرمان بختیاری و دیگران، تهران: ققنوس.

- امان­ اللهی بهاروند، اسکندر،(1370)، کوچ­ نشینی در ایران: پژوهشی دربارۀ عشایر و ایلات، چاپ هفتم، تهران: آگه.

- برایدوود، رابرت،(1363)، انسان­ های پیش از تاریخ، ترجمۀ اسماعیل مینوفر، نشر جبران.

- برونوفسکی، ژ،(1367)، عروج انسان، ترجمۀ سیاوش سرمشق، انتشارات کاوش.

- حسن­دوست، محمّد،(1393)، فرهنگ ریشه­شناسی زبان فارسی، تهران: نشر آثار.

- زمردیان، رضا،(1379)، راهنمای گردآوری و توصیف گویش­ها، مشهد: دانشگاه فردوسی.

- سلیمی، رضا و اسدی، حامد،(1388)، آشنایی با دامپروری ایران، چاپ اوّل، تهران: دانش‌پرور.

- غفاری، یعقوب،(1374)، شناسنامه ایلات و عشایر کهگیلویه و بویراحمد، تهران: چاپ اوّل، تهران: نشر روایت.

- فره­وشی، بهرام،(1352)، فرهنگ فارسی به پهلوی، تهران: سلسلۀ انتشارات انجمن آثار ملّی.

- لمعه، منوچهر،(1353)، فرهنگ عامیانۀ عشایر بویراحمدی و کهگیلویه، تهران: اشرفی.

- مجیدی­ کرایی، نورمحمد،(1381)، مردم و سرزمین ­های استان کهگیلویه و بویراحمد، چاپ اوّل، تهران: بازتاب اندیشه.

- مکنزی، دیوید نیل،(1379)، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

- هینلز، جان،(1386)، شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چاپ یازدهم، تهران: چشمه.

2.مجلات

- اله­ دادی دستجردی، زهره و دولت­ آبادی، مرتضی،(1395)،اصطلاحات دامداری در شهرستان سبزوار(روستای دولت­ آباد)، فصلنامۀ ادبیّات و زبان­های محلی ایران زمین، ش دوازدهم، صص1- 21.

- حاجیانی، فرّح و جبّاره، عظیم(1392)، واژه­ ها و اصطلاحات ویژۀ دامداری در گویش کوهمرۀ نودان، جروق و سرخی فارس، زبان­ها و گویش ­های ایرانی، ش سوم، 183- 199.

- رستگار فسایی، منصور،(1381)، پیکرگردانی در اساطیر، مطالعات ایرانی، ش دوم، صص 95-116.