خوانش بوم‌گرایانۀ بیت‌های رایج بین مردم کهگیلویه و بویراحمد
محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات آذریسیده فرزانه رخشا 1 , عبدالمجید محققی 2 * , سید شاهرخ موسویان 3 , یوسف نیک روز 4
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.
4 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.
کلید واژه: نقد بوم‌گرا, طبیعت, محیط‌زیست, اشعار محلی, کهگیلویه و بویراحمد,
چکیده مقاله :
برخی معتقدند که بحران‌های محیط زیستی، حاصل نگاه انحصاری انسان به طبیعت است و انسان با استفادۀ بی‌رویه از طبیعت، حقوق آن را از یاد می‌برد. نقد بوم‌گرا به‌عنوان نظریه‌ای نو در نقد ادبی درصدد است نگرش انسان به طبیعت و محیط‌زیست را از راه فرهنگ و ادبیات تغییر دهد. این رویکردِ تازه، پاسخی به بحران‌های زیست‌محیطی است که از منظر بوم‌گرایی متون را بازخوانی می‌کند و دیگران را تشویق می‌کند تا به‌طورجدی دربارۀ ارتباط بین خود و طبیعت و بحران‌های محیط‌زیست بیندیشند. یکی از راه‌های نقد بوم‌گرا برای رسیدن به این هدف بازخوانی متون ادبی گذشتگان است. پژوهش حاضر ،کیفی و توصیفی است و مطالب آن به روش کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده است. تعدادی از ابیات محلی رایج بین مردم استان کهگیلویه و بویراحمد گزینش و از منظر نقد بوم‌گرا بررسی شده است. توصیفات و تشبیهات طبیعت در بیت‌های رایج این منطقه بسیار پررنگ است تا جایی که بخش زیادی از ابیات محلی این استان مربوط به طبیعت و عناصر محیط زیستی است. حضور پررنگ مؤلفه‌های طبیعی مانند برف، گل و گیاهان، کوه، پرندگان، حیوانات و غیره موجب طرح این پرسش شد که چگونه می‌توان اشعار رایج بین مردم این استان را از منظر نقد بوم‌گرا بررسی کرد؟ با بررسی اشعار عامیانه مشخص شد شاعر با نگاه آگاهانه با طبیعت یک‌دل می‌شود و تمام عواطف انسانی‌اش را در طبیعت مشاهده و توصیف می‌کند؛ بنابراین محیط زیست، بسامد بالایی در اشعار لری دارد و نگاه شاعر به طبیعت کاملاً دوستانه است و جنبۀ حفاظت دارد.
Some believe that environmental crises are the result of humanity's monopolistic view of nature, and that humans, through the excessive use of nature, forget its rights. Eco-criticism, as a new theory in literary criticism, seeks to change humanity's attitude towards nature and the environment through culture and literature. This fresh approach is a response to environmental crises, rereading texts from an eco-centric perspective and encouraging others to think seriously about the relationship between themselves and nature, and about environmental crises. One of the ways eco-criticism achieves this goal is by rereading the literary texts of the past. This research is qualitative and descriptive, and its content has been collected through a library research method. A selection of local verses common among the people of Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad province has been chosen and examined from an eco-critical perspective. Descriptions and metaphors of nature are very prominent in the popular verses of this region, to the extent that a large portion of the local verses of this province relate to nature and environmental elements. The prominent presence of natural components such as snow, flowers and plants, mountains, birds, animals, etc., prompted the question of how the poems common among the people of this province can be examined from an eco-critical perspective. By examining folk poems, it became clear that the poet consciously becomes one with nature and observes and describes all his human emotions in nature. Therefore, the environment has a high frequency in Lori poems, and the poet's view of nature is completely friendly and protective.
استروس، کلودلوی (1361). توتمیسم. ترجمه مسعود راد. تهران: توس.
اشمیت، رودیگر(1383). راهنمای زبان‌های ایرانی. ترجمۀ آرمان بختیاری و دیگران، تهران: انتشارات ققنوس.
بختیاری، محمدرضا (1386). فولکلور و ادبیات شفاهی. تهران: ادیبان.
بری، پیتر (1392). درباره نقد بوم‌گرا.گردآوری و مقدمه: زهرا پارساپور، ترجمه عبدالله نوری و حسین فتحعلی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بهرامی، حسن( 1398). تو را قوچ کوهی نفس می‌کشد. تهران: انتشارات آناپنا.
پارساپور، زهرا (1391). درآمدی بر بوم‌نقد. فصل‌نامه نقد ادبی، شماره 19، 8-26.
پراپ، ولادیمیر (1387). ریشه‌های تاریخی قصه‌های پریان. ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
پارساپور، زهرا (1391). نقد بوم‌گرا رویکردی نو در نقد ادبی. نقد ادبی، 5(19)، 7-26. dor: 20.1001.1.20080360.1391.5.19.7.7
پارساپور، زهرا (1392). نقد بوم‌گرا. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پارساپور، زهرا (1395). ادبیات سبز. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حافظ، شمس‌الدین محمد. (1399). دیوان حافظ. تهران: انتشارات نمونه.
حیدری، محبوبه و حیدری، شیوا(1399). نقد بوم‌گرایانۀ قصّه‌های عامیانه، مطالعات زبان فارسی،3(6)، 135-160.
خراسانی، محبوبه، و داوودی‌مقدم، فریده(1398). طبیعت در قصه‌های عامیانه ایرانی از دیدگاه نقد بوم‌گرا. فنون ادبی، 11(2)، 69- 84.doi: 10.22108/liar.2018.112851.1457
دبیرسیاقی، محمد، و همکاران(1395). نامۀ نور، شماره دهم و یازدهم. ویژه‌نامۀ ایل کهگیلویه و بویراحمد. تهران: بنیاد فرهنگ و هنر ایران.
ذوالفقاری، حسن (1394). زبان و ادبیات عامه ایران. تهران: سمت.
راکعی، فاطمه، و نعیمی حشکوائی، فاطمه(1395). استعاره و نقد بوم گرا: مطالعه موردی دو داستان « گیله مرد» و « از خم چمبر». زبان‌شناخت، 13(7)، 103-89.
راودراد، اعظم (1382). نظریه‌های جامعه‌شناسی هنر و ادبیات. تهران: دانشگاه تهران.
روح‌الامینی، محمود (1386). زمینه فرهنگ‌شناسی. چاپ دوم، تهران: عطار.
زرین جویی، بهمن(1396). گفتمانِ دیگرشدنِ طبیعت: خوانشِ بوم‌گرایی پسااستعماری موجوداتِ وحشیِ کمیاب در رمان امواج گرسنه اثر آمیتاو گوش. نقد زبان و ادبیات خارجی، 14(18)، 103-132.
زیاری، مانی(1394). نقد بوم‌گرایانه بر داستان‌های بیژن نجدی. با راهنمایی زهرا پارساپور، گیلان: دانشگاه گیلان.
شمیسا، سیروس(1373). سبک‌شناسی شعر. تهران: فردوس.
صانعی، دیانوش(1394). جستاری بر پست‌اومانیسم بوم‌گرا. نقد زبان و ادبیات خارجی، 11(15)، 131-148.
طاهری بویراحمدی، سیمین(1384). فرهنگ عامیانۀ مردم منطقۀ کهگیلویه و بویراحمد. تهران: ساورز.
کرمی، محمدحسین، و جمالیان‌زاده، سید برزو(1392). بررسی شروه‌خوانی و شروه‌سرایی به گویش لری در شهرستان کهگیلویه. ادبیات و زبان‌های محلی، 3(2)، 155-180.
محجوب، محمدجعفر (1400). ادبیات عامیانه ایران: مجموعه مقالات درباره افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران. تهران: چشمه.
میهن‌دوست، محسن(1380). پژوهش عمومی فرهنگ عامه. تهران: توس.
نظری، جلیل (1400). بررسی و تحلیل قصه‌های محلی استان کهگیلویه و بویراحمد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج.
نیکروز، یوسف، و جوانبخت، زهرا(1401). نقد بوم‌گرایانه شعر محلی یاریار استان کهگیلویه و بویراحمد، هفتمین همایش بین‌المللی زبان و ادبیات در جهان اسلام.
هدایت، صادق (1383). فرهنگ عامیانه مردم ایران. گردآورنده: جهانگیر هدایت، چاپ پنجم، تهران: چشمه.