ارائه مدل عوامل موثر بر بروز فساد در باشگاههای فوتبال دسته اولایران با رویکرد گراندد تئوری
محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناسی ورزشی
آیدا معصومیان
1
,
مسعود نادریان جهرمی
2
*
,
حسین دست برحق
3
1 - گروه تربیت بدنی دانشگاه آزاد واحد جهرم
2 - هیات علمی دانشگاه اصفهان
3 - دکترای تخصصی، تربیت بدنی و علوم ورزشی: فیزیولوژی ورزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم
کلید واژه: فساد, عوامل اقتصادی, عوامل سازمانی, عوامل فرهنگی, عوامل سیاسی, باشگاههای فوتبال,
چکیده مقاله :
هدف: ارائه مدل عوامل مؤثر بر فساد اداری در باشگاههای فوتبال دسته اولایران در سال ۱۴۰۳
روششناسی:این پژوهش کیفی با رویکرد نظریه دادهبنیاد و روش اکتشافی انجام شد. اطلاعات از طریق بررسی ادبیات پیشینه و انجام ۲۱ مصاحبه با ۱۸ صاحبنظر شامل جامعهشناسان، حقوقدانان، مربیان، داوران، بازیکنان و کارشناسان منابع انسانی جمعآوری شد. نمونهها به صورت هدفمند و بر اساس تجربه و تخصص انتخاب شدند و تحلیل محتوا برای استخراج مؤلفهها بهکار رفت.
یافتهها: نتایج نشان داد که عوامل مؤثر بر فساد در باشگاههای فوتبال شامل ویژگیهای فردی و شخصیتی با ۸ شاخص، عوامل سیاسی با ۴ شاخص، عوامل درونباشگاهی با ۸ شاخص، عوامل بیرونی باشگاه با ۶ شاخص و عوامل فرهنگی با ۵ شاخص میباشند.
نتیجهگیری: برای کاهش فساد در فوتبال،ایجاد سیستمهای هوشمند و دقیق ارزیابی عملکرد باشگاهها، تدوین قوانین جامع و بهروز همسو با تحولات جهانی، شناسایی و مجازات بهموقع متخلفان و آموزش مستمر در زمینه منشور اخلاقی پیشنهاد میشود.
َ
Objective: The purpose of the current research was to provide a model of factors affecting administrative corruption in football clubs with a grounded theory approach
Methodology: This qualitative study was conducted using a grounded theory approach with an exploratory method. Data were collected through a review of the literature and 21 interviews with 18 experts, including sociologists, legal experts, coaches, referees, players, and human resources specialists. The samples were purposefully selected based on experience and expertise, and content analysis was used to extract the components.
Results: The results indicated that the factors influencing corruption in football clubs include personal and character traits with 8 indicators, political factors with 4 indicators, internal club factors with 8 indicators, external club factors with 6 indicators, and cultural factors with 5 indicators.
Conclusion: To reduce corruption in football, it is recommended to establish intelligent and precise performance evaluation systems for clubs, develop comprehensive and up-to-date laws aligned with global developments, identify and promptly punish offenders, and provide continuous training on the ethical code.
Abeza, G., Boesen, M. Q., O’Reilly, N., & Braunstein-Minkove, J. R. (2020). Qatar 2022 world cup: Designing a context-based decision-making approach. Case Studies in Sport Management, 9(1), 7-11.
Fabian, T. (2020). Volleygate: a history of scandal in the largest international sport federation. Sport History Review, 51(1), 84-101.
Gounot, A. (2020). Politiques, associations et spectacles sportifs dans un «régime sultanique»: le cas de Cuba sous Batista, 1952-1958. Sport History Review, 51(2), 222-242.
Hussain, U. (2023). The Footballization of China: Strategies for World Cup Glory. Journal of Sport Management, 38(1), 71-72.
Jump, D. (2019). Sports Criminology: A Critical Criminology of Sports and Games. Sociology of Sport Journal, 36(3), 254-255.
Lam, E. T. (2019). Corruption in sport: Causes, consequences, and reform. International Journal of Sport Communication, 12(1), 135-139.
Lord, R. G., Dinh, J. E., & Hoffman, E. L. (2015). A quantum approach to time and organizational change. Academy of Management Review, 40(2), 263-290.
Lukemeyer, G. T. (2017). The Edge: The War Against Cheating and Corruption in the Cutthroat World of Elite Sports. International Journal of Sport Communication, 10(1), 124-127.
Mason, D. S., Thibault, L., & Misener, L. (2006). An agency theory perspective on corruption in sport: The case of the International Olympic Committee. Journal of sport management, 20(1), 52-73.
Manti, H., & Asgari, N. (2022). Designing a corruption reporting system and explaining its role in transparency and combating corruption. National Conference on Promoting Transparency. [Persian]
Mesri, M., & Farajvand, E. (2021). Legitimate corruption;The Reason for the Corruption-Proneness of the Political Systems. Journal of Public Administration, 13(1), 155-181. [Persian]
Naseri, N., Shambiani, H., & Salimi, S. (2021). The role of anti-corruption non-governmental organizations in preventing corruption in Iran. Journal of Criminal Law and Criminology Research, 9(17), 77-101. [Persian]
Pashaie, S., & Sotiriadou, P. (2023). The Anticorruption Effects of Information and Communication Technology in Sport Organizations: The Role of Organizational Health Mediation and Organizational Transparency. International Journal of Sport Communication, 16(4), 402-413. [Persian]
Salehi, M. (2019). Factors of administrative corruption from the perspective of Islam. Qonun Yar Magazine, 4(14), 111-131. [Persian]
Sepehrdoost, H., & Borjisiān, A. (2016). A study of indirect corruption’s effect channels on economic growth; using corruption perception index. Quarterly Journal of Quantitative Economics, 13(1), 1-29. [Persian]
Shahabi, M., & Hashempoor Sadeghian, M. (2021). Social Media and Perception of Corruption: The Study of Representation of Corruption by Iranian Users of Instagram Social Network. Cultural Studies & Communication, 17(62), 143-164. [Persian]
Shin, N. R. (2019). Sport and the Neoliberal University: Profit, Politics, and Pedagogy. Journal of Sport Management, 33(1), 66-67.
Wagner, U., Storm, R. K., & Cortsen, K. (2021). Commercialization, governance problems, and the future of european football—or why the european super league is not a solution to the challenges facing football. International journal of sport communication, 14(3), 321-333.
Wicker, P., Misener, K. E., Kihl, L. A., & Cuskelly, G. (2022). Vulnerability to fraud in community sport organizations: a multicountry study on the role of organizational capacity. Journal of Sport Management, 37(2), 88-101.
Article history Received: 28 August 2024 Received in revised from: 22 September 2024 Accepted: 5 November 2024 Published online: 11 March 2025 |
Presenting the Model of Factors Affecting Corruption in Iran's First League Football Clubs with A Grounded Theory Approach
Aida Masoumian1 , Masoud Naderian Jahromi2*
, Hossein Dastbarhagh3
1. Department of Sport Management, Faculty of Sport Sciences, Jahrom Branch, Islamic Azad University, Fars, Iran. E-mail: masoumianaida@gmail.com
2. Corresponding Author, Department of Sport Management, Faculty of Sport Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran. E-mail: m.naderian@spr.ui.ac.ir
3. Department of Sport Management, Faculty of Sport Sciences, Jahrom Branch, Islamic Azad University, Fars, Iran. E-mail: hosein_dast@yahoo.com
Article Info | ABSTRACT |
Article type: Research Article
|
Introduction: The purpose of the current research was to provide a model of factors affecting administrative corruption in football clubs with a grounded theory approach Methods: This qualitative study used a grounded theory approach with an exploratory method. Data were collected through a review of the literature and 21 interviews with 18 experts, including sociologists, legal experts, coaches, referees, players, and human resources specialists. The samples were purposefully selected based on experience and expertise, and content analysis was used to extract the components. Results: The results indicated that the factors influencing corruption in football clubs include personal and character traits (eight indicators), political factors (four indicators), internal club factors (eight indicators), external club factors (six indicators), and cultural factors (five indicators). Conclusion: To reduce corruption in football, it is recommended that intelligent and precise performance evaluation systems for clubs be established, comprehensive and up-to-date laws aligned with global developments be developed, offenders be identified and promptly punished, and continuous training on the ethical code be provided.
|
| |
Keywords: corruption, cultural factors, economic factors, Football clubs, organizational factors, political factors | |
Cite this article: Masoumian, A., Naderian, M., & Dastbarhagh, H. (2025). Presenting the model of factors affecting corruption in Iran's first league football clubs with a grounded theory approach. Sociological Studies in Sport, 5(1), 14-29. DOI: https://doi.org/10.30486/4S.2024.1130373
© The Author(s). Publisher Islamic Azad University, Isfahan Branch
|
Extended Abstract
Introduction
Corruption is generally defined as deviant behaviour in which the offender abuses their position in an organisation or society to benefit another individual or institution. This abuse of position is initiated by the individual or someone else to benefit themselves or a third party. The overall goal of the research was to present a model of factors affecting administrative corruption in Iran's first-division football clubs in 2024.
Methods
This qualitative research was conducted using a grounded theory approach and exploratory method. Data was collected through a review of the literature and 21 interviews with 18 experts, including sociologists, lawyers, coaches, referees, players, and human resources experts. The samples were selected purposively based on experience and expertise, and content analysis was used to extract the components. The main question of the research was: What factors do you think contribute to the incidence of corruption in the first-division football clubs of Iran? In the interviews, the respondents expressed their opinions on the presentation of the new 15 components or indicators, as well as the confirmation of the collected components and indicators. Then, the group of experts was asked to rank the effectiveness of the identified components in the incidence of corruption in football clubs.
Results
The results showed that the factors affecting corruption in football clubs include individual and personality characteristics (eight indicators), political factors (four indicators), internal club factors (eight indicators), external club factors (six indicators), and cultural factors (five indicators).
Conclusion
To reduce corruption in football, it is recommended that intelligent and accurate systems be developed for evaluating club performance, comprehensive and up-to-date laws be established in line with global developments, violators be identified and punished promptly, and continuous training on the code of ethics be provided.
Keywords: corruption, cultural factors, economic factors, Football clubs, organizational factors, political factors
Ethical Considerations
Compliance with ethical guidelines:
Funding: This research received no specific grant from any funding agency in the public, commercial, or not-for-profit sectors.
Authors’ contribution: The authors contributed equally.
Conflict of interest: There is no conflict of interest.
تاریخچه مقاله تاریخ دریافت: 07/06/1403 تاریخ بازنگری: 01/07/1403 تاریخ پذیرش: 15/08/1403 تاریخ انتشار: 21/12/1403 |
ارائۀ مدل عوامل مؤثر بر بروز فساد در باشگاههای فوتبال دستۀ اول ایران با رویکرد گراندد تئوری
آیدا معصومیان1 ، مسعود نادریان جهرمی2
* ، حسین دست برحق3
1. گروه مديريت ورزشي، دانشکده تربیت بدنی ، دانشگاه آزاد اسلامی(واحد جهرم)، فارس، ایران. رایانامه: masoumianaida@gmail.com
2. نويسنده مسؤول، گروه مديريت ورزشي، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. رایانامه: m.naderian@spr.ui.ac.ir
3. گروه مديريت ورزشي، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه آزاد اسلامی(واحد جهرم)، فارس، ایران. رایانامه: hosein_dast@yahoo.com
گام برداشتن در حوزه عوامل مؤثر بر بروز فساد در ورزش و گشودن در يچه اي نو براي شفافیت در همۀ رشتههای ورزشی و بهویژه در فوتبال برای درک بيشتر مصاديق و عوامل مؤثر و بازدارنده از فسادهای مالی و اداري و رابطۀ فيمابين و تأثير و تأثرات آنها در توسعۀ ورزش است. با شناسایی عوامل مؤثر و بازدارندۀ فساد، راهکارهاي لازم در پيشگيري يا مبارزه با هر نوع فساد در ورزش به دست میآيد. فساد در باشگاههای ورزشی معمولاً آن دسته از فعاليتهاي مجموعۀ منابع انسانی (هیأت مدیرۀ باشگاه، مربیان و بازیکنان و هواداران و حامیان و کارکنان باشگاه) را شامل مي شود که اولاً به منافع باشگاه لطمه بزند و ثانياً هدف از انجـام آن، رسـاندن فايـده بـه عامـل (فرد اقدام کننده) يا به شخص ديگر باشد (لام1، 2019). البته فساد در جوامع بشري قدمتي به اندازۀ تمدن داشته و اکنون نيز يکي از مسائل مبتلابه کشورهاي جهان است که در بروز نابسامانيها و جنگها و قيام عليه تمدنهاي حاکم نقش داشته است. از سوي ديگر، آسيبها و پيامدهاي فساد در سطح جامعه به لحاظ فردي، اجتماعي، اقتصادي، سياسي و فرهنگي، بيانگر اين موضوع است که فساد در سازمانها تبعات بسيار منفي به دنبال داشته و ضمن آلوده کردن افراد سالم و ايجاد جو دلسردي و بی اعتمادي در آنها، صداقت و امانت افراد را زير سؤال برده و کيفيت خدمات عمومي را پايين مي آورد؛ به گونهاي که مديران را به فکر مبارزه با فساد در هر شکل و صورت وادار کرده است (صالحی، 1397). در همین راستا ضرورت آسيبشناسي فساد با رويكرد پيشگيري باید بررسي شود. بررسیها نشان میدهد در بسیاری از سازمانها برخورد با فساد از حيث پيشگيري يا درمان آن از اصول علمي لازم برخوردار نبوده و به جاي پيشگيري، بيشتر درمان هدف قرار داده مي شود؛ بنابراین براي به دست آوردن درک بهتري از عوامل بازدارنده از فساد نياز است تا چنين پژوهشهايي انجام و نتایج آن ارائه شود. در زيرمجموعۀ فساد در معني عام، فساد در نظام اداري نيز، گريبانگير همۀ كشورها بوده و اقدامات بسياري در پيشگيري يا مقابله با آن به انجام رسيده است. با اين حال با وجود سابقۀ طولاني در اين زمينه، هنوز هم علل بروز فساد و راهکارهاي پيشگيري يا مقابله با آن نظاممند نشده است.
میسون2 و همکاران (2006)، با تركيب ابعاد مشترك فسادهای اداری و مالی در سازمانهای مختلف معتقدند فساد به طور کلی رفتارهای انحرافی است كه فرد متخلف خود را در سوء استفاده از وظيفهاي در سيستم سازمان و جامعه به نفع فردي ديگر يا نهاد و مؤسسهاي نشان ميدهد. اين سوء استفاده از وظيفۀ توسط خود فرد يا كسي ديگر آغاز مي شود تا به منفعتي براي خود يا طرف سومي منتهي شود. در نتيجه آسيب يا ضرري به سيستم سازمان و جامعه از جمله مصاديق فساد كه از اهميت بيشتري براي همۀ سازمانها و نهادهای اقتصادی و تولیدی و خدماتی دارند، برای مثال ارائۀ گزارش غيرواقعي از عملکرد سازمان و یا رفتارهای تبعيضآمیز در برخورد با مشتریان میتواند نمونۀ فساد تلقی شود (سپهردوست و بورجیسیان، 1394). خویشاوندی و اعمال نفوذ در به کارگيري نيروي انساني (مربی، بازیکن و کارمند بدون تستهای شایستگی) در باشگاهها به عنوان فساد در فوتبال امری رایج شده است(فابیان3، 2020). اعمال نفوذ در اعطاي تخفيف يا عدم اخذ وجهي که باید قانوناًﹰ دريافت شود(ابزا4 و همکاران، 2020). اعمال نفوذ در صدور مجوز بدون رعايت ضوابط، پارتيبازي و ترجيح روابط بر ضوابط، استفاده غيرمجاز از وسايل و اموال دولتي از قبيل خودرو، خانۀ سازماني و غيره، سفارش و توصيه براي استخدام و به کارگیری افراد بدون داشتن شرايط احراز، سفارش و توصيه براي تسريع غيرمعمول در انجام امور اداري و سفارش و توصيه براي ارائۀ خدمات خلاف قانون، نمونههایی از رفتارهای فسادزا در باشگاههای فوتبال محسوب میشود (پاملا5 و همکاران، 2022). یکی از مهمترين معضلات نظام اداري كه مصداق بارز فساد اداري تلقی میشود، پارتيبازي و اعمال نفوذ صاحبان قدرت و سفارش و توصيۀ آنهاست، به گونه اي كه گاهي بدون آن امور اداري پيش نميرود. اين سنت ناسالم، يک روش رایج، در عدم اجراي برخي مقررات و آيين نامههاي اداري براي برخي از افراد و گروههاي برگزيدۀ جامعه به کار گرفته ميشود. اينگونه سفارشات و اعمال نفوذها ممكن است در مصاديق متعددي به كار رود (مانتی و عسگری،1400). از سوي ديگر، تعدد مصاديق فسادهای اداري و مالي از قبيل سوء استفاده از موقعيتهاي شغلي، ارتشا و اختلاس، كلاهبرداري، پارتيبازي، بي عدالتي، باجخواهي، ايجاد نارضايتي براي ارباب رجوع و ذي نفعها، سرقت اموال و داراييهاي سازمان، فروش اطلاعات محرمانۀ سازمان به ديگران، تصرف غيرقانوني، اخذ پورسانت، مداخلۀ دست اندركاران در معاملات و قراردادها و اردوها و مسافرتها و انجام هزینهها و نظاير آن، نشانگر اين است كه فساد اداري و مالي امري پيچيده و متنوع بوده و مبارزه با آن نيز بايد امري مستمر، طولاني و پيچيده باشد (لورد6 و همکاران، 2015). در حقيقت، فساد (در ابعاد اداري و ابعاد ديگر) مانند عفونتي است كه اگر به اندام و پيكر جامعه راه يابد، اعضاي آن را يكي پس از ديگري عفوني كرده و از كار مياندازد و چه بسا گسترش اين عفونت، كل پيكرۀ جامعه را فاسد كند (لورد و همکاران، 2015). در اين راستا پژوهشهای بسیاری در بسیاری از مشاغل و سازمانها و بنگاههای اقتصادی و خدماتی در این باره عوامل بروز فساد و همچنین راهکارهای اجرایی برای کاهش فساد انجام شده است؛ اما تا دهۀ ۱۹۸۰ مطالعات مربوط به فساد اداري محدود به حوزههاي اقتصاد، جامعهشناسي، روانشناسي اجتماعي، جرمشناسي، دانش سياسي و اخلاق ميشد که هريک از زاويهاي خاص به مسآله فساد اداري مي نگريست (شلتون7، 2010) و (جامپ8، 2019)، نکته بارز در اين پژوهشها، دستيابي به برخي ابعاد مشترک در تعريف فساد و شناسايي عوامل مؤثر در بروز آن بود که برخي از آنها عبارت بودند از: عامل اول نقض (تخطي از) هنجارها: در اين بعد، فساد يك رفتار غير اخلاقي است كه شامل نقض، تخطي يا انحراف از هنجارهاي قانوني يا ارز شهاي اخلاقي است (ناصری و همکاران، 1399). عامل دوم از ابعاد مشترک در بروز فساد سوءاستفاده از قدرت سیاسی است . در اين بعد، افرادی كه كارهاي فاسد انجام مي دهند، قدرت، اختيار، موقعيت يا دانشي كه به آنها سپرده شده را براي منافع و مزيت شخصي خود يا افراد خاصي به كار ميگيرند (لوکمایر9، 2017). سوم پنهانكاري: در اين بعد، انجام دهندگان كارهاي فاسد يا بدون اطلاع شخص خاصي نسبت به انجام عمل فاسدانه از قبيل دزدي از موجودي انبار، سندساي و غیره اقدام میکنند يا يك گروه مخفي، صميمي و نزديك را شكل ميدهند كه به صورت مخفي بر اهداف غيرقانوني و سود روابط مبادلهاي خود توافق دارند (پاشایی و سوتیریادو، 1395). در بسیاری از تحقیقات عوامل مديريتي و اجتماعی متعددي شناسايي و گزارش شده که در اکثر مطالعات از آنها به عوامل مؤثر در بروز فساد اداري و فساد مالي نام برده شده است (واگنر10 و همکاران، 2021). در تحقیق خود گزارش دادند که عوامل ساختاري (تشکيلات اداري، قوانين و سيستمها و روشها)، فرهنگ سازماني، ارتباطات (ويژگي روابط، گروههاي غيررسمي) در بروز فساد تأثیرگذارند (شین11، 2019). در تحقیق خود گزارش دادند عوامل رواني، نظام پرداخت پاداشها، سيستم نظارت و کنترل (بستر کنترل و نظارت، تشکيلات نظارت و کنترل)، نوع مدیریت از عوامل بروز فساد در سازمانها و نهادهای تولیدی و اقتصادیاند.
با توجه به اينکه بسياري از مديران سازمانها، ابزارهاي علمي لازم براي شناسايي و آسيبشناسي عوامل مديريتي و سازماني مؤثر در بروز فساد اداري - مالي و شيوههاي برخورد با اين پديده را در دست نداشته و اغلب با اين سؤال مواجهند که علاوه بر عوامل فردي و عوامل فراسازماني، کداميک از عوامل مربوط به وظايف مديريت و عوامل سازماني در بروز فساد اداري - مالي در باشگاههای فوتبال مؤثرند؟ پژوهش حاضر در نظر دارد تا با استفاده از رويکرد مديريت تحول و رفتار سازماني و بررسي نظاممند عوامل تأثيرگذار در بروز فساد در باشگاههای فوتبال، ضمن شناسايي و آسيبشناسي عوامل مؤثر در بروز فساد، به يک الگوي کاربردی در اين زمينه دست يابد و اينكه چه راه حلها و توصيههايي را براي آگاهي و استفاده مديران برای کاهش بروز فساد در فوتبال مي توان ارائه داد؟ عوامل متعددي در بروز فساد در باشگاههای فوتبال تأثير دارند که از آن جمله ميتوان اول به ويژگيهاي فردي مانند سن، جنسيت، فردگرائی، سطح مهارت، سطح باورهای اخلاقی، پيشينة اجتماعي و مقام و همچنین مشخصههاي ساختار باشگاه مانند استراتژي، شیوههای مدیریت باشگاه، فرهنگ سازماني حاکم بر باشگاههای فوتبال، سيستمهاي جبران خدمت، شیوههای قرارداد با بازیکنان و مربیان و کارمندان و سوم به محيط در سطح كلان، مانند عوامل سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگ جامعه اشاره نمود حسین12(2023) و واگنر و همکاران (2021) اشاره نمود.
در بحثهای نظري مرتبط با فساد، تمام اين عوامل ممكن است در سه عامل اصلي خلاصه شوند: منابع انسانی، سازمان و محيط. به طور خلاصه اكثر نظريات و تئوريهاي سطح سازماني در مورد فساد پیرامون اين سه عامل دور مي زنند (شهابی و هاشم پور صادقیان، 1399).
فوتبال در ايران نيز همانند ساير کشورها از پديده فساد و آسيبهاي آن مصون نبوده و به دلايل مختلف باعث بی اعتمادی به ورزش شده و بروز دغدغهها و نگرانيهاي متعدد برای مدیران ورزشی شده است. اين دغدغهها و نگرانيها علاوه بر آثار سوء فساد در سطح کلان، متوجه آثار و پيامدهاي فساد در سطح باشگاههای ورزشی نيز بوده است. در راستاي دستيابي به يك نگرش مناسب در زمينۀ عوامل مؤثر در بروز فساد در باشگاههای فوتبال، ديدگاهها، مدلها و تئوريهاي متعددي مطرح شده و هركدام تلاش نمودهاند تا علل بروز فساد اداري و فساد مالي و چگونگي رفتار شخص فاسد و فرايندهاي فساد را توضيح دهند. در این تحقیق عوامل مؤثر بر فساد در باشگاههای فوتبال دستۀ اول ایران با رویکرد گراندد تئوری از دیدگاه متخصصان بررسی شده است.
روششناسی پژوهش
اين مطالعه از نوع پژوهشهاي کیفی است. روش انجام تحقیق كيفي از نوع گراندد تئوری كه شيوۀ آن اكتشافي است، انجام شد. در این تحقیق با بررسی ادبیات و مصاحبۀ اکتشافی نسبت به شناسایی عوامل مؤثر در بروز فساد در باشگاههای فوتبال دستۀ اول ایران در سال 140۳ اقدام شد. از روش برخاسته از دادهها و به شیوۀ تحلیل محتوا (کدگذاری واحد تحلیل، مقولهها و واحد ثبت) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نمونۀ پژوهش برای انجام مصاحبۀ میدانی، ۱۸ صاحب نظر شامل جامعهشناس(۴)، حقوقدان (۴) مربی(3) داور (2) بازیکن(2) وکارشناسان منابع انسانی(۳) با معیار تجربه و تخصص بودند که به صورت هدفمند انتخاب شدند (۲۱مصاحبه با ۱۸نفر و تا حد اشباع نظری ادامه یافت). دو نفر از مصاحبهشوندگان، دو بار مصاحبه شدند. قبل از انجام مصاحبه، به همراه سؤالات مصاحبه، نامهاي با امضاي پژوهشگر مبنی بر تعهد اخلاقی در نگهداري مفاد مصاحبه و مشخصات مشارکتکنندگان و انتشار نکردن آن ارسال شد. همچنین، با اطلاع مشارکتکنندگان تمام مصاحبهها ضبط و براي استخراج نکات کلیدي بررسی شد. پس از اعلام موافقت، مصاحبهها با محوریت تلقی، برداشت و شاخصهاي مورد نظر براي شناسایی مؤلفههای فساد در باشگاههای فوتبال دستۀ اول ایران برگزار شد. سؤال اصلی تحقیق این بود که به نظر شما چه عواملی در بروز فساد در باشگاههای فوتبال دستۀ اول ایران میتوان نام برد؟ در مصاحبههای انجام شده پاسخگویان به سؤال مورد نظر در مورد ارائۀ مؤلفه یا شاخص 15 جدید و یا تأیید مؤلفهها و شاخصهای گردآوری شده ابراز نظر کردند. سپس از گروه متخصصان خواسته شد تا میزان تأثیرگذاری مؤلفههای شناسایی شده در بروز فساد در باشگاههای فوتبال را رتبهبندی کنند.
در ادامه در جدول شماره 1، فرایند ظهور مفاهیم و مقولات تا مرز کفایت نظری نشان داده شده است.
فرایند ظهور 58 مفهوم جدید و 27 مقوله جدید به تفکیک مصاحبهها در جدول شماره 1 ارائه شده است. همانطور که مشخص است، از انتهای مصاحبۀ دوازدهم تا انتهای مصاحبۀ پانزدهم، هیچ تغییری در جریان مفاهیم و مقولات شکل گرفته در جریان تحقیق (اعم ازایجاد یا اصلاح) حاصل نشده که به معنای تحقق معیار کفایت (اشباع) نظری است.
جدول 1. فرایند ظهور مفاهیم و مقولات تا مرز کفایت نظری
مصاحبه شوندگان | تعداد کدهای باز | تعداد مفاهیم | ظهور مفاهیم جدید | ظهور مقولات جدید | اصلاح مفاهیم قبلی | تکمیل مقولات قبلی |
1 | 25 | 15 | 15 | 7 | - | - |
2 | 40 | 20 | 11 | 5 | 2 | 3 |
3 | 35 | 10 | 8 | 4 | 3 | 3 |
4 | 26 | 16 | 7 | 3 | 4 | 4 |
5 | 38 | 17 | 6 | 3 | 0 | 2 |
6 | 24 | 16 | 4 | 2 | 1 | 1 |
7 | 33 | 18 | 3 | 2 | 2 | 3 |
8 | 19 | 5 | 1 | 1 | 3 | 2 |
9 | 18 | 10 | 1 | 0 | 4 | 1 |
10 | 20 | 11 | 1 | 0 | 0 | 1 |
11 | 15 | 5 | 1 | 0 | 0 | 0 |
12 | 34 | 16 | 0 | 0 | 1 | 0 |
13 | 22 | 11 | 0 | 0 | 1 | 0 |
14 | 29 | 12 | 0 | 0 | 0 | 0 |
15 | 27 | 16 | 0 | 0 | 0 | 0 |
16 | 21 | 13 | 0 | 0 | 0 | 0 |
مراحل کدگذاری در گراندد تئوری شامل:
گام اول: کدگذاری باز13
گام دوم: کدگذاری محوری14
گام سوم: کدگذاری انتخابی15
گام اول: کدگذاری باز
این مرحله از روش نظریۀ دادهبنیاد بلافاصله بعد از اولین مصاحبه انجام میشود. محقق پس از هر مصاحبه، شروع به پیدا کردن مفاهیم و انتخاب برچسبهای مناسب برای آنها و ترکیب مفاهیم مرتبط میکند. مراحل کدگذاری باز عبارت است از:
تحلیل و کدگذاری: در این مرحله، پژوهشگر باید به کدگذاری همه رویدادها توجه کند. ممکن است از درون یک مصاحبه یا متن کدهای زیادی استخراج شود؛ ولی وقتی دادهها به طور مرتب مورد بازنگری قرار میگیرد کدهای جدید احصا و کدهای نهایی مشخص میشوند.
جدول کدگذاری باز: که شامل دو قسمت است، جدول کدهای اولیۀ استخراجی از مصاحبهها و جدول طبقههای استخراج شده از مفاهیم به همراه کدهای مفهومی آنها.
گام دوم: کدگذاری محوری
مرحلۀ دوم کدگذاری که به آن کدگذاری محوری گفته میشود، پژوهشگر یکی از طبقهها را به عنوان طبقۀ محوری انتخاب کرده و آن را با عنوان پدیدۀ محوری در مرکز فرایند مورد کاوش قرار داده و ارتباط سایر طبقهها را با آن مشخص میکند. ارتباط سایر طبقهها با طبقۀ محوری در پنج عنوان میتواند تحقق داشته باشد (کوربین و استراوس16، 2008).
شرایط علی: این شرایط باعث شکلگیری پدیده یا طبقۀ محوری میشوند. این شرایط مجموعهای از طبقهها و ویژگیهایشان است که مقولۀ اصلی را تحت تأثیر قرار میدهد.
راهبردها (کنشها و تعاملات): بیانگر رفتارها، واقعیتها و تعاملات هدفداریاند که تحت تأثیر شرایط مداخلهگر و بستر حاکم حاصل میشوند.
بستر حاکم: به شرایط خاصی که بر راهبردها تأثیر میگذارند بستر گفته میشود و تمیز آنها از شرایط علی مشکل است. این شرایط را مجموعهای از مفاهیم، طبقهها یا متغیرهای زمینهای تشکیل میدهند، در مقابال شرایط علی، مجموعهای از متغیرهای فعال است. گاهی اوقات متغیرهای بسیار مرتبط را ذیل شرایط علی و متغیرهایی با ارتباط کمتر را ذیل بستر حاکم طبقهبندی میکنند.
شرایط مداخلهگر: شرایطی هستند که راهبردها از آنها متأثر میشوند. این شرایط را مجموعهای از متغیرهای میانجی و واسط تشکیل میدهند. شرایط مداخلهگر، شرایط ساختاریاند که مداخلۀ سایر عوامل را تسهیل یا محدود میکنند و صبغۀ علّی و عمومی دارند.
پیامدها: برخی از طبقهها بیانگر نتایج و پیامدهایاند که در اثر اتخاذ راهبردها به وجود میآیند. این روش کدگذاری که اصطلاحاً به آن مدل پارادایم کدگذاری محوری گفته میشود توسط استراوس و کوربین ارائه شده است و به این دلیل محوری گفته میشود که کدگذاری حول «محور» یک طبقه انجام میشود (شکل شماره 1).
شکل 1. مدل پارادایمیکدگذاری محوری
گام سوم: کدگذاری انتخابی(گزینشی)
روند انتخاب مقولۀ اصلی به طور منظم و سیستماتیک آن با سایر مقولهها، اعتبار بخشیدن به روابط و پرکردن جاهای خالی با مقولاتی که نیاز به اصلاح و گسترش دارند.این روند شامل چند گام است: اولین قدم متضمن توضیح خط اصلی داستان است. گام دوم، ربط دادن مقولات تکمیلی بر حول مقولۀ اصلی با استفاده از یک پارادایم (که در کدگذاری محوری توصیف شده است) است. گام سوم، مرتبط ساختن مقولات به یکدیگر در سطح بعدی است. گام چهارم، به تأیید رساندن آن روابط در قبال دادهاست. آخرین قدم، تکمیل مقولاتی است که اصلاح و یا نیاز به بسط و گسترش دارند (کرسول، 1396، 150).
روایی و پایایی دادهها (قابلیت اعتماد تحقیق)
روایی پاسخ به این سؤال است که آیا چیزی که پژوهشگر در حال مشاهده و بررسی آن است، همان چیزی است که او در حال سنجیدن و اندازهگیری آن است؟ در این پژوهش برای بررسی روایی، یافتههای پژوهش را برای پاسخگویان ارائه و متن نظریۀ توسط آنها مطالعه و دیدگاههای آنها اعمال شده است. در پایان، این پژوهش توسط استادان راهنما و مشاور مورد مطالعه و بازبینی قرار گرفته و مواردی بر این اصلاح یا تغییر نظریۀ نهایی بیان شده است. پایایی به گسترۀ تکرارپذیری یافتههای پژوهش اشاره دارد. یکی از راههای نشان دادن پایایی، مطالعۀ حسابرسی فرآیند آن است. یافتههای آن زمانی قابل حسابرسیاند که محقق دیگر بتواند مسیر تصمیم به کار رفته توسط محقق در طول مصاحبه را نشان دهد؛ بنابراین محقق پایایی دادهها را از طریق نشان دادن مسیر تصمیمات خود و همچنین قرار دادن تمامی دادهها خام، تحلیل شده، کدها، مقولهها، فرآیند مطالعه، اهداف اولیه و سؤالها در اختیار استادان راهنما و مشاور قرار داد و با حسابرسی دقیق صاحبنظران، درستی تمام گامهای تحقیق مورد تأیید قرار گرفت. علاوه بر این در تحقیق کنونی از روش توافق درون موضوعی برای محاسبۀ پایایی مصاحبههای انجام گرفته استفاده شده است. برای محاسبۀ پایایی مصاحبه با روش توافق درون موضوعی دو کدگذار (ارزیاب)، از یک دانشجوی دکتری ورزشی درخواست شد تا به عنوان همکار پژوهش (کدگذار) در پژوهش مشارکت کند؛ آموزشها و تکنیکهای لازم برای کدگذاری مصاحبهها به ایشان انتقال داده شد. در هر کدام از مصاحبهها، کدهایی که در نظر دو نفر هم مشابهند با عنوان «توافق» و کدهای غیر مشابه با عنوان « عدم توافق» مشخص میشوند. سپس محقق به همراه این همکار پژوهش، تعداد سه مصاحبه را کدگذاری کرده و درصد توافق درون موضوعی که به عنوان شاخص پایایی تحلیل به کار میرود با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد:
شکل 2. فرمول درصد توافق درون موضوعی
نتایج حاصلاین کدگذاری در جدول 2 گزارش شده است.
همانطور که جدول شماره 2 نشان میدهد، تعداد کل کدهای ثبت شده توسط هر دو نفر(محقق و فرد همکاری کننده) برابر 192 ، تعداد کل توافقات بین این کدها 75 ، و تعداد کل عدم توافقات بین این کدها 38 است. پایایی بین دو کدگذار با استفاده از فرمول ذکر شده 1/78 % است که از 60 % بیشتر بوده؛ بنابراین قابلیت اعتماد کدگذاریها مورد تأیید است.
جدول 2. نتایج بررسی پایایی دو کدگذار
ردیف | عنوان مصاحبه | تعدد کل دادهها | تعداد توافقات | تعداد عدم توافقات | پایایی بازآزمون(درصد) |
1 | اول | 51 | 20 | 15 | 4/78 % |
2 | سوم | 73 | 30 | 13 | 2/82 % |
3 | دوازدهم | 68 | 25 | 10 | 5/73 % |
کل | 192 | 75 | 38 | 1/78 % |
یافتههای پژوهش
جدول 3. ویژگیهای جمعیت شناختی نمونههای پژوهش
| وضعیت مصاحبه شوندگان | تحصیلات | جنسیت | ||||
| حقوقدان | جامعه شناس | مربیان | کارشناس منابع انسانی | کارشناسی ارشد و دکتری | مرد | |
فراوانی | 5 | 7 | 2 | 8 | 6 | ۱۸ | |
درصد | 7/35 | 5/0 | 3/14 | 1/57 | 9/42 | 100 |
نتایج بخش توصیفی مربوط به ویژگیهای جمعیتشناختی پژوهش نشان داد که 7/35 درصد از نمونههای پژوهش، 21 تا 40 سال داشتند ، 0/50 درصد، 41 تا 60 سال و 3/14 درصد بالای 61 سال سن داشتند. همچنین مشخص گردید که 1/57 درصد، دارای تحصیلات کارشناسی و 9/42 درصد کارشناسی ارشد و دکتری بودند.
گام اول: کدگذاری باز
الف) کدگذاری اولیه یک نمونه از مصاحبهها
در ادامه به دلیل محدودیت انتشار و تعداد صفحه، فقط متن مصاحبه (هر چند گفتنی است که متن مصاحبههایی که در اینجا آورده شده است، فقط قسمتی از مصاحبه بوده است)، نحوۀ کدگذاری باز آنها، طبقات محوری و مدل، به ترتیب و تفصیل به معرض نمایش گذاشته شده است.
جدول 4. نمونهای از کدگذاری اولیۀ مصاحبهها (مصاحبه سوم)
کدهای اولیه | شواهد گفتاری | ردیف |
منافع شخصی | فساد نقض قوانین موجود برای تأمین منافع و سود شخصی است. از فساد غالباً به عنوان یک بیماری شدید نام برده میشود. | 1 |
بیماری اجتماعی | 2 | |
عدم اعتماد اجتماعی | فساد در ورزش اعتماد مردم به ورزش را خدشهدار کرده و هنجارهای فرهنگی و ملی و ورزشی را متزلزل نموده و با تخریب رقابت در ورزش و توسعۀ رانت میشود؛ بنابراین اعتماد عمومی یکی از سرمایههای اجتماعی است که وحدت را در سیستمهای اجتماعی ایجاد و حفظ نموده و ارزشهای اصیل را پرورش میدهد. فساد پاداشی نامشروع است که برای ورود فرد متخلف به تخلف از وظیفه، تخصیص داده میشود. | 3 |
4 | ||
بروز ناهنجاریهای رفتاری | ||
5 | ||
ایجاد رانت در باشگاه | ||
6 | ||
تخلف از وظیفه | ||
ورزشکاران | مجموعه نیروی انسانی در فوتبال به صورت کم و بیش درگیر فساد شدهاند عبارتند از ورزشکاران، مربیان، داوران و کارمندان باشگاهها و تماشاچیان و هواداران | 7 |
مربیان | 8 | |
داوران | 9 | |
پرسنل | 10 | |
تماشاچیان و هواداران |
| 11 |
سرایت فساد در جامعه | فساد اداری از جمله پدیدههای سازمانی است که روند توسعۀ کشورها را به طور چشمگیر با مشکل روبهرو میسازد و موجب شکلگیری مشکلات و بحرانهای اساسی در سراسر جامعه میشود. | 12 |
قوانین از رده خارج | در برخی از باشگاهها معمولاً تعدادی قوانین و مقررات غیر واقعی یا غیرضروری وجود دارد و ابهامات موجود در رویههای اداری و استانداردهای جاری کار ، امکان هرگونه تصمیم و اقدامات خودسرانهای را به کارگزاران آنها میدهند . به علاوهاینکه ، فرآیندهای پیچیده و چند لایۀ امور فساد اداری نیز عامل تشویق مراجعان برای تسریع کارند. از طرفی دگرگونیها و جابهجاییهای پی در پی باعث میشود که مدیران و کادر فنی احساس امنیت نکنند و بکوشند از فرصت موجود بیشترین بهره را ببرند و همین موضوع زمینهساز فساد است و در کنار آن تنبیه نشدن خطاکاران و عدم تشویق افراد پرتلاش و صادق، انگیزه را برای فعالیت درست و سالم از میان میبرد . | 13 |
سلیقهای عمل کردن | ||
نداشتن استاندارد کاری | 14 | |
15 | ||
نداشتن امنیت شغلی | ||
16 | ||
فرصتطلبی | ||
17 | ||
عدم ثبات مدیریتی | ||
18 | ||
پیچیدگی فساد | ||
عادی شدن فساد | کارهای که ظاهرا ً مخالف قانون است اما اکثر باشگاههای فوتبال آن را آنقدر مضر نمیدانند که خواستار تنببیه عامل آن باشند و انجام میدهند | 19 |
روابط خویشاوندی | در برخی باشگاههای فوتبال که علایق و روابط خویشاوندی بسیار شدید است اعضای خانواده و دوستان از مدیر باشگاه انتظار دارند که معیارها و ضوابط را نادیده گرفته و به تقاضای آنان موافقت کند. | 20 |
روابط به جای ضوابط | 21 | |
نادیده گرفتن هنجارها | 22 | |
عوامل فرهنگی | فساد معلول عوامل متعدد و گستردهای است، به گونهای که عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و اداری از جمله عوامل مهم بروز فساد در فوتبال هستند. شناسائی منشأ بروز فساد و آموزش مستمر و تأکید بر رویههای پیشگیرانه به جای تنبیه و مجازات متخلفان، دنبال کردن منظم و نظاممند برنامههای مبارزه با فساد ، تأکید بر توسعۀ فرهنگ و ارزشهای انسانی و تقویت آن به عنوان بخشی از فرهنگ عمومی جامعه و سرانجام پرداختن به موضوعات اصلی باشگاه، ساختار مدیریتی و تحلیل آن بر اساس رویکرد جامعهشناختی برای کاهش فساد به عنوان راه حلهای اساسی پیشنهاد شدهاند. | 23 |
عوامل سیاسی | 24 | |
عوامل اداری | 25 | |
آموزش توسعۀ ارزشهای انسانی
| 26 | |
اصلاح ساختار مدیریتی باشگاهها | 27 | |
کمرنگ شدن ارزشها | ||
28 | ||
آموزش رفتار درست | ||
کارایی نظام قضایی | برخی پاسخگویان در واکنش به فساد و باز شدن پرونده قضایی در ارتباط با رشوه و تبانی در فوتبال معتقدند: اتفاق تازهای نیست که بخواهیم در مورد آن صحبت کنیم. فساد در فوتبال از قدیم بوده و راه حل آن هم برخورد قاطعانه و قضایی با متخلفان است. این پدیدۀ شومی است که از چند دهه قبل در فوتبال ایران وارد و در بیست سال گذشته به شدت تشدید شده است. البته در زمان ما پیشنهادهای وحشتناکی میشد از جمله واگذاری اتومبیل و یا پیشنهادهای دیگری که در آن دوران مرسوم بود. متأسفانه این پیشنهادها به بسیاری از داوران فوتبال شده است اما این به داور بستگی دارد که از چه ظرفیتی برای برخورد و مقابله با فساد برخوردار است تا در کار او مفسدهای به وجود نیاید. برخی معتقدند متأسفانه در گذشته با فساد در ورزش و فوتبال برخورد جدی نشد و امروز شاهد ریشه دواندن آنیم. اگر در آغاز شکلگیری فساد برخورد جدی و قضایی با متخلفان میشد امروز این مسائل را شاهد نبودیم. | 29 |
شناسایی و مجازات به موقع متخلفان | 30 | |
تدوین قوانین جامع و به روز | 31 | |
نظارت دقیق بر عملکرد داوران | 32 | |
آموزش فردی مربیان و داوران | 33 | |
ریشهیابی منشا فساد | 34 | |
35 | ||
مجازات بهموقع | ||
عدم مماشات با متخلفان
| وقتی با متخلفان در فوتبال مماشات میشود و افراد از زیر بار برخوردهای قاطعانه به راحتی فرار میکنند، همین میشود که امروز میبینیم. برخی میگویند که اگر اسم افراد خاطی را ببریم به نوعی سلب اعتماد از جامعه فوتبال میشود اما من میگویم بایداین کار را کرد زیرا الان تر و خُشک با هم میسوزند. باید اسم متخلفان و افرادی که در آن دست داشتند و حتی افراد قدیمیو امروزی را رسانهای کرد تا حداقل مربیان و داوران سالم با سری بالا و خیالی راحت در جامعه کار و زندگی کنند. نبود سیستم نظارتی هشدار دهنده یا هوشمند و یا ضعف در سیستمهای موجود نظارتی، خود زمینهای برای ارتکاب جرایم و مفاسد در سازمان است. | 36 |
نبود سیستم نظارتی دقیق و هوشمند | ||
افشای متخلفان از رسانهها | ||
کارایی نظامهای نظارتی | ||
تناسب میزان تخلف و مجازات | اگر قوانین کشورتنبیهات بسیار سنگینی را پیش بینی کرده باشد اما در عمل حداقل تنبیه ممکن در مورد فساد اداری کشف شده ، اعمال شود قطعا ً افراد متخلف آنچه که در عمل اتفاق میافتد را ملاک قرار میدهند؛ بنابراین میزان اجرای مجازاتهای پیش بینی شده و نگرش عموم ، در این مورد بر اجتناب یا تمایل به ارتکاب فساد مؤثر خواهد بود | 37 |
تدوین قوانین بهروز نظام باشگاه داری | ||
38 | ||
ضعف باورهای اخلاقی | انسانهای پایبند به اصول اخلاقی و ارزشهای انسانی به علت احساس شرم ، گناه و عذاب وجدان دست به کار فساد آلود نمیزنند . زمانی که ارزشها و باورها در جامعه کمرنگ شود، افراد از آلوده شدن به فساد احساس گناه نمیکنند و آسانتر مرتکب فساد میشوند . | 39 |
ضعف ارزشهای انسانی | 40 | |
ضعف کنترل درونی | 41 | |
آلوده شدن به گناه | 42 | |
عدم احساس شرم از گناه | 43 | |
باورهای غلط مردم | افشاگری در مورد خطاکاری که موجب تنبیه و اخراج مربی داور و بازیکنان میشود گناه است؛ زیرا روزی او و خانواده اش بریده میشود. | 44 |
توجیه عمل خلاف
| تصور اینکه ثروت کشور به درستی توزیع نمیشود و بیشتر به جیب گروه ویژهای میرود؛ برخی افرادخود را طلبکار میدانند و اختلاس و رانت را حق خود میشمارند و در اسناد دست برده و سندسازی غیر واقعی میکنند. کمترین تبعیض در باشگاه ،افراد مستعد فساد را وا میدارد که به این بهانه برای مقابله با این تبعیض و جبران حقوق پایمال شده تلاش نمایند. این تلاش در قالب ایراد خسارت به اموال و داراییهای باشگاه از طریق زد و بند با بازیکنان و دستکاری قراردادها و برداشت اموال باشگاه به نفع خود و یا مخالفت با روند موجود در باشگاه بروز مینماید.
وجود تعارض بین منافع باشگاه و مجموعه منابع انسانی اعم از هیأت مدیره مربیان و بازیکنان و کارمندان موجب خواهد شد که افراد متخلف برای دریافت بهره و منافع بیشتر از هیچ اقدامی دریغ ننمایند. عملکرد و رفتارهای نامطلوب افراد آنان را در مقابل منافع و اهداف باشگاه قرار میدهد و موجب دوری آنها از باشگاه میگردد. | 45 |
سندسازی غیر واقعی | 46 | |
عدم تعلق و تعهد به باشگاه | ||
47 | ||
وجود تبعیض | ||
48 | ||
گرفتن خسارات از افراد متخلف | 49 | |
50 | ||
ارائۀ عملکرد غیر واقعی | ||
51 | ||
وجود تعارض منافع باشگاه و نیروها | ||
شناسایی رفتار نامطلوب | ||
تمرکز بر اهداف باشگاه |
به صورت کلی تعداد 189 کد اولیه (مفاهیم) در فرایند کدگذاری استخراج شد که بعد از انجام روایی، تعداد 51 کد اولیه (مفاهیم) تدوین شد.
ب) کدگذاری ثانویه و شکلدهی مقولات (ادامۀ گراندد تئوری): در مرحلۀ بعد، چند کد مفهومی تبدیل به یک مقوله میشود. در جداول زیر قسمت کوچکی از نتایج کدگذاری باز بر اساس کدهای مفهومی و مقولات ارائه شده است.
نهایتا 31 کد مفهومی و 6 مقولۀ اصلی استخراج شد.
جدول5. کدگذاری ثانویه و شکلدهی مقولات
عوامل و مؤلفهها | کدهای مفهومی |
ویژگیهای فردی و شخصیتی | ترجیح منافع فردی بر منافع باشگاه |
احساس بی عدالتی در دریافتها | |
ضعف باورهای اخلاقی | |
فقدان وجدان | |
نداشتن حس مسئولیت | |
عدم کنترل درونی | |
شیوههای فرار از قانون | |
نداشتن ثبات رفتاری | |
عوامل سیاسی | نوع ساختار سیاسی جامعه |
میزان ثبات سیاسی مدیران | |
میزان تبانی باشگاهها | |
میزان استفاده از قدرت سیاسی در منافع شخصی | |
عوامل درون باشگاهی | نحوۀ توزیع پاداشها |
کنترل سلسلهمراتبی به جای کنترل غیر متمرکز | |
عدم امنیت شغلی در آینده | |
فرایندهای غیر شفاف در قراردادها | |
نقص در سیستمهای ارزیابی عملکرد | |
نبود نظم و انضباط در محیط داخلی باشگاه | |
عدم مشارکت مربیان و ورزشکاران در تصمیمگیریها نفوذ دلالها در ساختار باشگاهها | |
عوامل بیرونی باشگاه | قوانین ضعیف و از رده خارج |
عدم کارایی نظام قضایی | |
عدم تعامل (ارتباط) با سازمانهای بین المللی ورزشی | |
نبود نظارت و نقش کمرنگ رسانهها تشکیل شبکۀ روابط غیر رسمی تشکیل مافیای پنهانی در فوتبال | |
عوامل فرهنگی | معیار فردگرایی |
فقدان مسئولیت اجتماعی | |
نظم و انضباط اجتماعی | |
عدم توجه به مبانی ارزشی جامعه نبود ترس از جرم و مجازات احساس بی نظمیدر جامعه |
گام دوم: کدگذاری محوری
بر اساس نظریۀ استراوس و کوربین (2008)، از مدل پارادیمی(شکل1) استفاده شد.
مدل مفهومی مؤلفههای عوامل مؤثر در بروز فساد در باشگاههای فوتبال در شکل 3 نشان داده شده است:
شکل 3. مدل مفهومی عوامل مؤثر در بروز فساد در باشگاههای فوتبال دستۀ اول کشور
جدول6. رتبهبندی عوامل کلان در بروز فساد در باشگاههای فوتبال دستۀ اول کشور از دیدگاه متخصصان
رتبه | مؤلفههای اصلی مؤثر در فساد باشگاههای فوتبال | میانگین رتبه |
1 | عوامل درون باشگاهی | 3/78 |
2 | ویژگیهای فردی و شخصیتی | 9/71 |
3 | عوامل بیرونی باشگاه | 5/69 |
4 | عوامل فرهنگی | 3/69 |
5 | عوامل سیاسی | 7/68 |
بحث و نتیجهگیری
پرداختن به مفهوم فساد در فوتبال و عوامل مؤثر در بروز آن، با توجه به نقشی که در توسعۀ فوتبال پاک و سالم و به تبع آن کل سیستم ورزش دارد، ضروری است. برای دستیابی به توسعۀ ورزش پاک باید ریشهها و اصولی که منجر به آن میشود را بررسی کرد. عوامل گوناگونی وجود دارند که هریک به نوعی در بروز فساد در فوتبال نقش دارند. نتایج تحقیق نشان داد عوامل مربوط به درون باشگاهی مانند نحوۀ توزیع پاداشها و کنترل سلسله مراتبی به جای کنترل غیر متمرکز و نامناسب بودن نحوۀ نظارت در باشگاهها از حيث دقت، استمرار و بهنگام بودن نظارتها و فرایندهای غیر شفاف در قراردادها و نقص در سیستمهای ارزیابی عملکردو نبود نظم وانضباط در محیط داخلی باشگاه و عدم مشارکت مربیان و ورزشکاران در تصمیمگیریها در بروز فساد تأثیر دارند که با نتایج مطالعات میسون و همکاران (2006)، منطبق است. به نظر میرسد مشکلات ساختاری و قانونی نظام باشگاهداری در ایران میتواند مانع تحقق کلیۀ تلاشها در تحقق ورزش سالم و بدون فساد شود. نتایج تحقیق نشان داد عوامل فرهنگی مانند نظم و انضباط در باشگاه و حس مسئولیتپذیری عواملیاند که هرچه به سوی قویتر شدن سوق پیدا کنند انتظار بروز فساد کاهش یابد که با نتایج تحقیقات صالحی (1397)، همسوست. عوامل بیرونی باشگاههای فوتبال مانند اثربخشی نظام قضایی و اقتدار دستگاههای نظارتی نیز نقش اساسی در شناسایی منشأ فساد در باشگاههای فوتبال و مبارزۀ جدی و عملی با فساد خواهند داشت که با نتایج تحقیقات الماسی(1397) همخوانی دارد. انجام درست کارها از عهدۀ سازمانی بر میآید که مجهز به نظام اداری سالم باشد. در صورت فراهم شدن امکانات لازم و کافی در چارچوب نظام اداری و برخورداری از سلامت اداری است که میتوان با ارائۀ یک فوتبال پاک و سالم و مبتنی بر اخلاق و جوانمردی به توسعۀ فوتبال پاک و عاری از فساد کمک کرد. نتایج تحقیق نشان داد عوامل سیاسی نیز در بروز فساد در باشگاههای فوتبال دستۀ اول کشور تأثیر میگذارند؛ برخی از این عوامل به ساختار قدرت و میزان ثبات شغلی مربوط میشوند که تحقیقات گونات17 (2020) و مرسی و فرجوند (1399) همسوست؛ از این رو توجه به ابعادی چون ساختار نظام اداری و فرهنگ سازمانی باشگاههای فوتبال دستۀ اول کشور در مسیر تحقق اثربخشی و شفافیت امور جاری باشگاهها نیز ضروری است. باشگاههای فوتبال همیشه پاک و عاری از فساد نخواهند بود؛ بنابراین برای برتری رقابتی باید به تحولات جهانی رشتۀ فوتبال و به استانداردها و دستورالعملها توجه ویژه داشته و به طور دقیق عمل کنند. از جمله ویژگیهای باشگاههای عاری از فساد و سالم مواردی چون «واقعی بودن و شفاف بودن قراردادهای مالی با بازیکنان و مربیان و کارکنان »، «قابلیت انعطاف و خلاقیت برای ایجاد تغییرات لازم برحسب اطلاعات به دست آمده» و «تعهد به اهداف باشگاه » و گزارشدهی واقعی به جامعه است که با نتایج تحقیقات جامپ (2019) و شهابی و هاشم پور صادقیان (1399) همخوانی دارد. در نتیجهگیری کلی و بر اساس مطالعات انجام شده و تجربیات حاصل از اقدامات ضد فساد در توسعۀ فوتبال پاک و سالم و با در نظر گرفتن شرایط سیاسی و اقتصادی و فرهنگی جامعه راهبردهای زیر در ارتقای سلامت در نظام باشگاه داری فوتبال پیشنهاد میشود:
۱- خواست يا قصد: بايد قصد و ارادۀ قوي سياسي براي مبارزه با اين مسأله وجود داشته باشد.
۲- قانون: بايد قانون محکمي در تعريف واضح مصاديق فساد و جرايم وجود داشته باشد.
۳- استراتژي: مبارزه با فساد اداري - مالي نياز به يک استراتژي رو شن، کامل و مداوم حـداقل در سـه جـزء زير دارد: الف) اجراي مؤثر قانون، ب) جلوگيري از فساد اداري - مالي با حذف روزنهها و گلوگاههاي فسادخيز، ج) جلوگيري از فساد اداري - مالي توسط آموزش و تشويق افراد عمومي براي برخورد و مبارزه با فساد
۴- منابع: مبارزه با فساد اداري - مالي نياز به منابع انساني و مالي است؛ به عبـارت ديگـر، نيـروي انـساني و منابع مالي کافي براي بررسي مؤثر قوانين و تعقيب قـانوني عادلانـه برای کساني که مـتهم فـساد اداري - مـالياند، وجود داشته باشد.
۵- پشتيباني عمـومي: صـاحبان قـدرت بـدون کمک مـردم و نهادهـاي غيردولتـي و رسـانههاي عمـومي نميتوانند در مبارزه با فساد اداري - مالي موفق باشند.
۶- صبر: همه بايد بدانند که موفقيت در مبارزه با فساد اداري - مالي، زمان ميخواهد و ممکن اسـت آسـيب برساند. در ضمن وقتي معيارها انتخاب شدند، بايد به طور مـداوم تحـت بازرسـي باشـند. ايـن کار نيازمنـد زمـاني طولاني و منابع بسيار است و بايد همه ساله قسمتي از بودجه به آن تخصيص داده شود؛ بنابراين، مبارزه با فساد اداري - مالي ارزان نيست؛ اما ارزش انجام دارد زیرا ميتوانـد کاهش يابـد بـا وجود اينکه صفر نميشود . همچنين از آنجا که فساد يک جـرم محلـي شـده نيـست و جرمي بدون مرز است؛ بنابراین تلاش براي کنترل فساد بايد از جبهههاي مختلفي صورت گيرد در اين راستا با توجه به نتايج حاصل از اين پژوهش، پيشنهادها و راه حلهاي مطرح شده، همت و عزم ملي را برای کاهش يـا پيشگيري از بروز فساد اداري - مالي ميطلبد. بازنگری در اهداف، رسالتها و حدود وظایف و ماموریتهای باشگاهها با هدف کاهش تصدیگری دولتی و رفتن به سمت خصوصیسازی واقعی، تأکید به ارزیابی عملکرد باشگاهها بر اساس وظایف و مأموریت و اهداف بلندمدت و کوتاهمدت آنها؛ بازنگری در قوانین و مقررات برای الزام مدیران و باشگاههای ورزشی به پاسخگویی در مقابل عملکردشان؛ ایجاد عدالت نسبی در پرداختها بین مربیان و بازیکنان وکارکنان و مدیران. البته ایجاد عدالت مطلق در باشگاهها امری دشوار است اما تلاش مدیران باشگاهها برای ایجاد عدالت نسبی، خود موجب رفع تفکرات جرمآمیز خواهد شد. مشارکت مجموعه نیروهای انسانی از جمله بازیکنان و مربیان و کارکنان در تحقق مأموریتهای باشگاه و ایجاد تعلق عمیق بین نیروها و اهداف باشگاه نقش بسزایی در کاهش جرایم و مفاسد داشته باشد. استراتژي: مبارزه با فساد اداري و مالي در باشگاههای فوتبال نياز به يک استراتژي رو شن، کامل و مداوم حـداقل در سـه جـزء پیشنهاد میشود اول اجراي مؤثر قانون و دوم برای جلوگيري از فساد اداري و مالي با حذف روز نهها و گلوگاههاي فسادخيز و سوم جلوگيري از فساد اداري و مالي توسط آموزش و تشويق افراد عمومي براي برخورد و مبارزه با فساد ضروری است.
تقدير و تشكر
از داوران محترم برای ارائۀ نظرهای ساختاری و علمی سپاسگزاری میشود.
References
[1] Lam
[2] Mason
[3] Fabian
[4] Abeza
[5] Pamela
[6] Lord
[7] Shelton
[8] Jump
[9] Lukemeyer
[10] Wagner
[11] Shin
[13] Open Coding
[14] Axial Coding
[15] Selective Coding
[16] Corbin & Strauss
[17] Gounot