واکاوی آراء تربیتی فارابی مؤسس فلسفه اسلامی

محورهای موضوعی : پژوهش در برنامه ریزی درسی

مرضیه اسلامیان ¹ (1دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، گروه علوم تربیتی، واحد خوراسگان (اصفهان)، دانشگاه آزاد اسلامی)
نرگس کشتی آرای ² (2استادیار گروه علوم تربیتی، واحد خوراسگان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران)
سیدهاشم گلستانی ³ (3استاد گروه علوم تربیتی، واحد خوراسگان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/07/25 تاریخ پذیرش : 1396/07/25 تاریخ انتشار : 1392/04/01

کلید واژه: استلزامات تربیتی, فارابی, تعلیم و تربیت, تحلیل محتوای کیفی,

چکیده مقاله :

تعلیم و تربیت یکی از اساسی‌ترین فعالیت‌هایی است که همواره در زمره مسائل فلسفی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در میان فلاسفه بزرگ تعلیم و تربیت کسانی هستند که به این فرایند مهم از نظر، معنا و مفهوم، اهداف و اصول، روش‌ها و ضرورت آن به گونه‌ای جامع نگریسته‌اند. از جمله این فلاسفه بزرگ، فارابی ملقب به معلم ثانی، پدر فلسفه اسلامی است که در این پژوهش به بررسی آراء و دیدگاه‌های تربیتی وی پرداخته شده است. برای دستیابی به این مهم، از روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. اطلاعات با استفاده از روش کتابخانه‌ای جمع‌آوری و با به کارگیری نظام مقوله بندی قیاسی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که فارابی هدف خلقت را دستیابی به کمال و سعادت انسان می‌داند. سعادت جز از طریق کسب فضایل و تعلیم و تربیت امکان پذیر نیست. در نتیجه این مربی بزرگ، تعلیم و تربیت را امری اساسی و محوری دانسته، در فرایند تعلیم و تربیت افراد، برای اراده و اختیار انسان از سویی و جامعه از سوی دیگر نقش به سزایی قائل است. همچنین فارابی بر این عقیده است که روان و روح باید انسان را به سوی شناخت حقیقت و زیبایی سوق دهد و هدف نهایی تعلیم و تربیت را رسیدن به ایده نیک و شناخت خدا می‌داند. دیدگاه این مربی در ارتباط با استلزامات تربیتی این است که فارابی اهداف تعلیم و تربیت را شامل اهداف جسمانی، ذوقی، اخلاقی، عقلانی و اجتماعی می‌داند. محتوای درس از نظر او این گونه است که فرد را به شناخت خدا و قرب الهی، ایمان به او و پیروی از دستوراتش هدایت کند، سپس به شناخت خود فرد، به عنوان مخلوق و معلول پروردگار بپردازد. همچنین فارابی در روش تدریس به دو روش برهانی و اقناعی توجه دارد.

چکیده انگلیسی:

Education has always been one of the greatest philosophical issues ever discussed. Among the great philosophers of education, there are ones who have comprehensively considered impression, objectives, principles, methods and the necessity of this important process. One of these great philosophers is Farabi who is named the second teacher and known as the father of Islamic philosophy. This study reviews and compares his educational views and opinions. To achieve this important goal, the research method of qualitative content analysis has been used. Information was collected by using a library method and then was analyzed through applying the inductive categorization system. Results indicate that Farabi considers the purpose of creation to achieve perfection and bliss. Bliss is not possible unless through acquisition of excellences education. Consequently, this great mentor regards the education as an essential core issue and in the process of educating the people. He considers an important role for both the society's and the humankind’s will and choice. In addition, Farabi believes that the human's soul and sprit should be directed to cognition of truth and beauty, so they view the ultimate purpose of education in gaining the good idea and knowing the God. In connection with the educational implications, the viewpoint of this teacher is that he believes education goals including physical, chimerical, moral, intellectual and social objectives... From Farabi viewpoint, the course content directs the human towards cognition of God, closeness to God, trust in him, follow his instructions and then leads to cognition of the human himself as the God's creature and caused. On the teaching approach, Farabi focuses on the two persuasive and argumentative methods.