شیخ زاهد گیلانی مرشد شیخ صفیالدّین اردبیلی است. نه نیاکان شیخ زاهد ونه نیاکان شیخ صفیالدّین، هیچ کدام از گیلان و اردبیل برنخاستهاند، بلکه خاستگاه نیاکان هر دو آنها، سَنجان بوده و نسب این مرشد و مرید به کردان میرسد. خاستگاه شخص شیخ زاهد هم در میان تالشها بوده و چ چکیده کامل
شیخ زاهد گیلانی مرشد شیخ صفیالدّین اردبیلی است. نه نیاکان شیخ زاهد ونه نیاکان شیخ صفیالدّین، هیچ کدام از گیلان و اردبیل برنخاستهاند، بلکه خاستگاه نیاکان هر دو آنها، سَنجان بوده و نسب این مرشد و مرید به کردان میرسد. خاستگاه شخص شیخ زاهد هم در میان تالشها بوده و چون تالش را همواره بخشی از گیلان دانستهاند، از این روی، او به گیلانی شهرت یافته و ظاهراً این پسوند گیلانی بعدها به آخر اسم شیخ زاهد افزوده شده است. نگارنده که نزدیک به سی سال درباره پیوستگی شیخ صفیالدّین به شیخ زاهد و گرایش تالشها به صفویه و محل زندگی و آرامگاه کنونی شیخ زاهد، سرگشته بود و راه به جایی نمیبرد، سرانجام در پی پژوهشهای کتابخانهای و میدانی به نتایجی دست یافت که میتواند روشنگر برخی از نکات تاریک تاریخ شیخ زاهد و صفویه باشد. این مقاله میکوشد به پرسشهای بالا، تا حد امکان پاسخهای روشنی بدهد.
پرونده مقاله
دوره حاکمیت یابی مغولان و تشکیل حکومت ایلخانی در ایران یکی از ادوار مهم و سرنوشت ساز تاریخ این کشور محسوب میشود. تهاجم مغول برای نواحی عمدهای از ایران سرنوشت شومی را به ارمغان آورد و مناطقی آباد و پیشرفته را به ویرانی و تباهی کشاند و حیات شهری ایران را دستخوش انحطاط ک چکیده کامل
دوره حاکمیت یابی مغولان و تشکیل حکومت ایلخانی در ایران یکی از ادوار مهم و سرنوشت ساز تاریخ این کشور محسوب میشود. تهاجم مغول برای نواحی عمدهای از ایران سرنوشت شومی را به ارمغان آورد و مناطقی آباد و پیشرفته را به ویرانی و تباهی کشاند و حیات شهری ایران را دستخوش انحطاط کرد. پس از فرونشستن غبار حملات مغول، نابسامانیهای سیاسی ناشی از ساختار حکومت مغولی به کشمکشهای نظامی و ظهور نارضایتی های داخلی انجامید. عدم توجه حکام فاتح مغول به ساختارهای سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی موجود جامعه بر دامنة ویرانیها و انحطاط حیات شهری ایران افزود. یکی از ساختارهای موجود در ایران نظام مالیاتی بود که در پی تهاجم مغول دستخوش تغییر و بعضاَ بیتوجهی قرار گرفت. نظام مالیاتی آنان ریشه در آداب و رسوم کوچرویی داشت که در آن همگی مردم ملزم به پرداخت آن بودند. در مناطق متصرفی نیز خود را حاکم بر تمامی عایدات مردم دانسته و به عناوین مختلف از آنان مالیات اخذ می کردند. در این میان اخذ بیرویه و وضع مالیاتهای فوق العاده و صدور برات و مقاطعه دادن ایالات، شیوههای نامناسب جمعآوری، ستم کاری و عملکرد خود سرانۀ متصدیان و تحصیل داران مالیاتی، هرچه بیشتر موجبات سقوط و زوال مناسبات شهری را فراهم می کرد. این مقاله بر آن است تا با توصیف نظام مالیاتی مغولان، تأثیر آن را بر زوال مناسبات شهری ایران، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.
پرونده مقاله
مجمعالتواریخ، اثری دربارة تاریخ ایران در دورة پس از سقوط صفویه است که در سال 1207 در هند نوشته شده است. آخرین فقرات اطلاعاتی این اثر مربوط به تاریخ ایران در اوایل قرن سیزدهم است، اما مطالب آن بیشتر از منظر مطالعة تاریخ خاندان مرعشی و تاریخ ایران در سالهای مقارن با سقو چکیده کامل
مجمعالتواریخ، اثری دربارة تاریخ ایران در دورة پس از سقوط صفویه است که در سال 1207 در هند نوشته شده است. آخرین فقرات اطلاعاتی این اثر مربوط به تاریخ ایران در اوایل قرن سیزدهم است، اما مطالب آن بیشتر از منظر مطالعة تاریخ خاندان مرعشی و تاریخ ایران در سالهای مقارن با سقوط صفویه تا اوایل دهة هشتاد قرن دوازدهم هجری قمری اهمیت دارد. میرزا محمد خلیل، نویسندة آن اثر، از سادات مرعشی مهاجر به هند است. بنا بر این، به اثر مزبور میبایست به عنوان کتابی تاریخی که توسط یک مهاجر ایرانی به هند نوشته شده است، نگریست. در مقالة حاضر به مجمعالتواریخ از این منظر نگریسته شده است. این نوع نگاه به شناخت بهتر ما از این اثر و نویسندة آن کمک خواهد کرد. نگاه مزبور دو زمینه برای تبیین ویژگیهای مختلف اثر نامبرده در اختیار ما قرار خواهد داد که یکی ایرانی و دیگری هندی است. در نوشتههای برخی از محققانی که قبل از این مجمعالتواریخ را مورد بررسی قرار دادهاند، از این منظر به آن اثر نگریسته نشده و ویژگیهایی مانند دوگانگی نثر آن اثر از نظر دور مانده و یا نویسندة یکی از منابع مهم اطلاعاتی آن، یعنی میر محمدعلی فاضل که او هم از مهاجران ایرانی به هند بوده است، شناسایی نشده است. در این مقاله، افزون بر چشمانداز خاصی که برای تفسیر و تحلیل مجمعالتواریخ اتخاذ شده، کوشش گردیده است تا تصویری به نسبت کامل از مباحث مربوط به تاریخنگاری آن اثر ارایه گردد.
پرونده مقاله
شناخت مصالح امور و عمل به آنها به عنوان رفتار طبیعی و در قالب مدل انتخاب و گزینش عقلایی واقعیتی غیرقابل انکار و ضرورتی اجتناب ناپذیر در زندگی انسان محسوب میشود. سیره سیاسی و نظام حکومتی پیامبر عظیمالشأن اسلام نیز در کنار توسعه معنوی و اعتقادی جامعه معطوف به اداره صحی چکیده کامل
شناخت مصالح امور و عمل به آنها به عنوان رفتار طبیعی و در قالب مدل انتخاب و گزینش عقلایی واقعیتی غیرقابل انکار و ضرورتی اجتناب ناپذیر در زندگی انسان محسوب میشود. سیره سیاسی و نظام حکومتی پیامبر عظیمالشأن اسلام نیز در کنار توسعه معنوی و اعتقادی جامعه معطوف به اداره صحیح زندگی عادی و مسائل جاری آن بوده است و بر این اساس مصلحتاندیشی، ضرورتسنجی و واقعبینی با شواهد متعدد در سیره عملی و رفتارهای سیاسی آن حضرت به وفور دیده میشود. این واقعیت به تعبیر امام محمد غزالی عامل حفظ دین، جان، عقل، نسل و مال میباشد، جزء مصالح مکلفین بوده که اتلاف تمام یا قسمتی از آن به مصلحت نمیباشد. . شواهد مصلحت اندیشی در صلح و جنگ، در مکه و مدینه و در مواردی همچون دعوت یومالدار، مهاجرت به حبشه، سفر طائف، مهاجرت به مدینه، صلح حدیبیه، تألیف قلوب مخالفین و غیره با مسائل مهمی که هر کدام از آن وقایع مهم تاریخ اسلام دارند، محور اصلی بررسی حاضر را تشکیل میدهند که به فراخور هر کدام توضیحات مکفی و ضروری ارائه میشود.
پرونده مقاله
غازان خان پسر بزرگ ارغون در سحرگاه جمعه 29 ربیعالاخر سال 670 ﻫ..ق در قصبهی آبسکون در سلطان دوین در مازندران به دنیا آمد. غازان پس از مرگ ارغون و قتل گیخاتو و بایدو، در سال 694 ﻫ..ق به کمک امیر نوروز- سردار مسلمان شده خود – بر تخت سلطنت جلوس کرد. جلوس غازان بر تخ چکیده کامل
غازان خان پسر بزرگ ارغون در سحرگاه جمعه 29 ربیعالاخر سال 670 ﻫ..ق در قصبهی آبسکون در سلطان دوین در مازندران به دنیا آمد. غازان پس از مرگ ارغون و قتل گیخاتو و بایدو، در سال 694 ﻫ..ق به کمک امیر نوروز- سردار مسلمان شده خود – بر تخت سلطنت جلوس کرد. جلوس غازان بر تخت سلطنت همراه بود با تأسی او از مذهب حنفی و قدرت گرفتن این مذهب و باطل شمردن تمام ادیان الهی موجود در کشور و خراب کردن قربانگاهها، محرابها و تعطیل مراسم عشاء ربّانی و دعا و ثنای سایر مذاهب. هدف نویسنده مقاله در این مختصر اطلاعات داده شده بررّسی تأثیر و پیامد اسلام آوردن غازان و دلایل تساهل و یا سختگیری او در موارد خاّص بر سایر ادیان الهی و مذاهب و فرق موجود در ایران است که سعی شده حتیالامکان از منابع اصلی برداشت گردد.
پرونده مقاله
همان گونه که ظهور دولت آل سامان، سببساز خیرات و برکات عدیدهای در تاریخ فرهنگ و تمدن ایران و اسلام شد، زوال این خاندان نیز موجب تأثیرات جدی منفی بر پهنه تاریخ سرزمین ایران گشت. از میان عوامل اضمحلال این دولت، نقش عوامل سیاسی جدیتر و مهمتر بود. ضعف نظام دیوانسالاری، چکیده کامل
همان گونه که ظهور دولت آل سامان، سببساز خیرات و برکات عدیدهای در تاریخ فرهنگ و تمدن ایران و اسلام شد، زوال این خاندان نیز موجب تأثیرات جدی منفی بر پهنه تاریخ سرزمین ایران گشت. از میان عوامل اضمحلال این دولت، نقش عوامل سیاسی جدیتر و مهمتر بود. ضعف نظام دیوانسالاری، خردسالی امیران پایانی، ظهور مدعیان داخلی، برخورد با دول خارجی، ناامنی در ولایات، تشدید روحیه تملق در دربار، تفوق سپاهیان ترک، فقدان وحدت سیاسی و عدم تعامل با خلافت، عصیان سرداران، کاهش رفاه عمومی، از هم پاشیدگی ساختار اجتماعی، عدم حمایت فقیهان و رکود فضای فکری مقارن با اغراض غزنویان و هجوم آل افراسیاب از جمله مواردی است که در مقاله حاضر بدان پرداخته شده است.
پرونده مقاله
امامالحرمین جوینی، عبدالملک بن ابو محمدبن عبدالله بن یوسف متوفی 478 ﻫ.ق از بزرگان ائمه شافعیه خراسان و نخستین استاد نظامیه نیشابور بوده است. بسیاری از فضلا و فقها و دانشمندان نامی قرن پنجم و ششم ﻫ.ق از جمله امام محمد غزالی و کیاهراسی و ابوالمظفر خوافی افتخار شاگردی او چکیده کامل
امامالحرمین جوینی، عبدالملک بن ابو محمدبن عبدالله بن یوسف متوفی 478 ﻫ.ق از بزرگان ائمه شافعیه خراسان و نخستین استاد نظامیه نیشابور بوده است. بسیاری از فضلا و فقها و دانشمندان نامی قرن پنجم و ششم ﻫ.ق از جمله امام محمد غزالی و کیاهراسی و ابوالمظفر خوافی افتخار شاگردی او را داشتند و او به وجود این شاگردان فخر و مباهات مینمود. آوازه علمی و روحانی او از بلاد خراسان گذشت و عراق و شام و حجاز را در برگرفت. و از تمام اطراف و اکناف جهان اسلام به خدمت او میشتافتند و همواره قریب چهار صد تن از طلاب و فقها در حلقه درس او حضور داشتند. خواجه نظامالملک مدرسه نظامیه نیشابور را برای وی تأسیس نمود و تولیت اوقاف و تدریس و خطابه و مناظره آن را به وی واگذار نمود. امامالحرمین از حدود سال 456 ﻫ.ق تا هنگام وفات در 478 ﻫ.ق مدت بیست و دو سال بلا منازع عهدهدار تدریس و خطابه در این مدرسه بود. امامالحرمین صاحب تألیفات و تصنیفات بسیار است.
پرونده مقاله
ریشهی اختلاف و دشمنی میان بنیامیه و بنیهاشم را در قرنها پیش از ظهور اسلام، در شبه جزیره عربستان، باید جستجو کرد. گر چه این طوایف هر دو از اعراب مستعربه در برابر اعراب عاربه بوده و نسب آنان به عدنان، از فرزندان اسماعیل بن ابراهیم میرسید و به همین سبب به اعراب عدنانی چکیده کامل
ریشهی اختلاف و دشمنی میان بنیامیه و بنیهاشم را در قرنها پیش از ظهور اسلام، در شبه جزیره عربستان، باید جستجو کرد. گر چه این طوایف هر دو از اعراب مستعربه در برابر اعراب عاربه بوده و نسب آنان به عدنان، از فرزندان اسماعیل بن ابراهیم میرسید و به همین سبب به اعراب عدنانی هم معروف شدهاند، لکن منشأ اصلی اختلاف این دو طایفه معروف اعراب عدنانی را، دوره حیات قصیبنکلاب، از اجداد آنان، باید دانست. در عین حال، در دوره های بعد، به ویژه دورهی حیات فرزندان عبدمناف، یعنی هاشم و عبدشمس، اختلافات آنان، وارد مرحله تازهای شد و از شدت بیشتری برخوردار گردید، و به همین سبب، جانشینان آن دو نیز در مقاطع مختلف تاریخی، در مقابل هم قرار گرفتند. به طوری که عبدشمس با هاشم، امیه با عبدالمطلب، حرب با عبدالله، ابوسیفان با پیامبر (ص)، معاویه با امام علی (ع) و امام حسن (ع) و یزید با امام حسین (ع) به مقابله پرداختند.
پرونده مقاله