فهرست مقالات

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - پیشینه تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بومیان کوه نشین مازندران باختری (گالشها)
  دکتر علاء الدین آذری
  در کشور کهنسال ما ایران در آغاز هزاره سوم میلادی هنوز اقوام و طوایفی بسر میبرند کهبه محیط طبیعی خود تا حدود زیادی وابستهاند و کمتـر تمـایلی بـه تـرک آن دارنـد. اینـان یـا درحواشی صحاری خشک و بیآب و علف روزگار می گذرانند و یا در کوه ها و کوهپایه ها و جنگلهـابه زندگی دل خ چکیده کامل

  در کشور کهنسال ما ایران در آغاز هزاره سوم میلادی هنوز اقوام و طوایفی بسر میبرند کهبه محیط طبیعی خود تا حدود زیادی وابستهاند و کمتـر تمـایلی بـه تـرک آن دارنـد. اینـان یـا درحواشی صحاری خشک و بیآب و علف روزگار می گذرانند و یا در کوه ها و کوهپایه ها و جنگلهـابه زندگی دل خوش کرده اند . این اقوام به میراث نیاکان خود وفا دارند و آداب و رسـوم و فولکلـور و باورهـای مـذهبیپیشینیان خویش را محترم میدارند. اما به مرور ایام برخی از مظاهر تمدن جدید بـه میـان آنهـا راهیافته است و با انقلاب ارتباطات در روزگار ما دیری نخواهد پایید که آن چه را از گذشتگان نـسلبعد نسل به آنها رسیده فراموش خواهند کرد و یا به تدریج آن اعتقادات رنگ خواهد باخـت. ایـنجبر تاریخ میباشد و ممکن است که مسأله دهکده جهانی که مارشالمکلوهان1 از آن سخن گفتـهاست صورت تحقق به خود بگیرد. گالشها2 یکی از آن اقوام بومی این مرزو بومند که بـسیاری از سـنتهـا و آداب و رسـومکهن خویش را تا کنون حفظ کردهاند. ولی در دهههای اخیر به سرعت زنـدگی سـاده و بـی پیرایـهآنها متحول می شود و بیم آن می رود که در آینده نزدیک آنچه را که باور دارند از یاد ببرند. نگارنده برآنست از گالشها و ویژگیهای زندگی آنـان سـخن بـه میـان آورد و آنچـه را ازگذشتگان خود به یاد دارند بازگو کند، بنابراین تحقیق حاضر بیشتر جنبه میدانی دارد تا کتابخانه ای . پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - برامکه و عوامل نزاع دیوانسالاران ایرانی و عرب در عهد هارون عباسی
  امیر اکبری
  عباسیان که با حمایت ایرانیان به خلافت رسیده بودند به دیوانسالاران ایرانـی بـرایاداره امپراطوری اسلامی توجه خاصی نشان دادند. در میان وزرای ایرانی دربار عباسـیان، دوخاندان آلبرمک و آل سهل از موقعیت بسیار بالا و چشمگیری برخوردار بودند.اعتبار علمی و اجتماعی برمکیان به همراه چکیده کامل

  عباسیان که با حمایت ایرانیان به خلافت رسیده بودند به دیوانسالاران ایرانـی بـرایاداره امپراطوری اسلامی توجه خاصی نشان دادند. در میان وزرای ایرانی دربار عباسـیان، دوخاندان آلبرمک و آل سهل از موقعیت بسیار بالا و چشمگیری برخوردار بودند.اعتبار علمی و اجتماعی برمکیان به همراه حمایت آنان از ایرانیان بـیش از هـر چیـزموجب خشم و رشک اعرابی شده بود که از حضور و قدرت ایرانیان واهمه داشتند.این رقابت به دسیسهچینی و توطئههای بسیار بر ضد برامکه و سـرانجام بـه سـقوطغیرمنتظره آنها انجامید. بررسی عوامل سقوط و رقابت عنصر ایرانـی و عـرب بـرای کـسبقدرت در دستگاه خلافت عباسی از مهمترین مقولات سیاسی عصر آغازین عباسی است.تلاش یحیی برمکی برای به خلافت رساندن هارون سبب شد تا خلافـت در دسـتوی و فرزندانش قرار گیرد. وی نخستین وزیری بود که به جای خلیفه فرمـانهـا را امـضاءمی .کرد فضل با سیرت نیکوی خود محبوبیت بسیار پیدا کرده بود و جعفر همنـشین خلیفـهو مورد اعتماد وی بود.اعتبار علمی و اجتماعی برمکیان به همراه حمایت آنان از ایرانیان بـیش از هـر چیـزموجب خشم و رشک اعرابی شده بود که از حضور و قدرت ایرانیان واهمـه داشـتند. ایـنرقابت به دسیسهچینی و توطئههای بسیار بر ضد برامکه و سرانجام سقوط غیر منتظـره آنهـاانجامید پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - مسجد سازی در اندلس
  عباسعلی تفضلی
  پس از براندازی بنی امیه به دست عباسیان، تنها فردی که با فرار خود بـه شـمال آفریقـا جـانسالم به در برد، عبدالرحمن بن هشام بود که از آنجا به اندلس رفت و در آنجا دولت امویان انـدلس راتشکیل داد. امویان اندلس، قرطبه را پایتخت حکمرانی خود قرار دادند و با ساخت پلهـا و کـاخهـا چکیده کامل

  پس از براندازی بنی امیه به دست عباسیان، تنها فردی که با فرار خود بـه شـمال آفریقـا جـانسالم به در برد، عبدالرحمن بن هشام بود که از آنجا به اندلس رفت و در آنجا دولت امویان انـدلس راتشکیل داد. امویان اندلس، قرطبه را پایتخت حکمرانی خود قرار دادند و با ساخت پلهـا و کـاخهـا ومساجد بر وسعت آن افزودند و از آن پس به برتری فرهنگی و علمـی شـهرت یافـت. قرطبـه بـر اثـرحملهها و نابسامانیها به تدریج از قدرت افتاد و به صورت یک شهر معمـولی در آمـد و اشـبیلیه بـهوسیلهی بنی عباد، آباد شد و رونق گرفت.یکی از آثاری که از آن دوره در قرطبه باقی مانده، مسجد قرطبه میباشد کـه بـه گـستردگی واستحکام بنا و خوش ترکیبی شهرت داشت. این مسجد با همهی تغییراتی که مسیحیان به قصد از بـینبردن هویت و روحانیت اسلامی بر آن وارد ساختند، همچنان در و دیوار، مناره و محـراب آن معـرّفهویت واقعی آن است. جامع عمربن عربس در اشبیلیه یکـی دیگـر از مـساجدی اسـت کـه در دورانامویان اندلس بنا گردیده که در سال 1246میلادی به دنبال سقوط اشبیلیه بـه دسـت فرنانـدوی سـومتبدیل به کلیسای سان سالوادر گردید.مسجد باب المدوم در طلیطله با وجود کوچکی از معتبرترین مساجد انـدلس پـس از مـسجدقرطبه محسوب میشود. این مسجد همانند کنیسههای بیزانـسی، مربـع شـکل و بـه روش مخـصوصطلیطله ساخته شده است. پس از باز پسگیری طلیطله این مسجد نیز بـه کنیـسه تبـدیل شـد. مـسجدمدینه الزهرا، مسجد دیگری است که الناصر برای شهرش مدینه الزهراء ساخت. دارای پنج تـالار بـودکه تالار میانی وسیعترین آنها بود، ارتفاع منارهاش، چهـل متـر و شـبیه منـارهی امیـر هـشام در جـامعقرطبه است. پس از روی کار آمدن مرابطین و موحدین، روش مسجدسازی به روش عربی که پیشتـردر قیروان و قرطبه، معمول بود، استمرار یافت پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - نگاهی به استیلای سلجوقیان بر نیشابور
  محسن رحمتی
  نیشابور همواره یکی از معتبرترین شهرهای تاریخ ایران در طول قرون و اعصار بـود کـه اززمان عبداالله بن طاهر )حک: 230-215ق.ه ( به عنوان پایتختی برگزیـده شـد و ایـن امـر در دورهسامانی و و غزنوی نیز تداوم یافت. موقعیت مساعد تجاری و مرکزیت سیاسی، توسعه این شهر رادر پیداشت، چنان چکیده کامل

  نیشابور همواره یکی از معتبرترین شهرهای تاریخ ایران در طول قرون و اعصار بـود کـه اززمان عبداالله بن طاهر )حک: 230-215ق.ه ( به عنوان پایتختی برگزیـده شـد و ایـن امـر در دورهسامانی و و غزنوی نیز تداوم یافت. موقعیت مساعد تجاری و مرکزیت سیاسی، توسعه این شهر رادر پیداشت، چنانکه در قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری در جهان اسلام نظیـر نداشـت و بـاپایتخت جهان اسلام، بغداد، برابری میکرد. اما این شهر در هنگام ورود سلجوقیان به خراسـان، بـهرغم جایگاه بلند خود و برخلاف دیگر شهرهای خراسان، بدون مقاومت جـدی و نمایـان، بدسـتمهاجمان افتاد. ابوالفضل بیهقی، شرح پیشروی سلجوقیان را به صورت کامل و مشروح آورده و دربیان خود عامل اصلی از دست رفتن خراسان را درازدستی عمال غزنوی )و در رأس آنهـا سـوریبن معتز، صاحبدیوان خراسان( و علاقه سلطان محمود و مسعود به غزای هندوستان و کم تـوجهیها آن نسبت به خراسان می داند که از سوی اکثر محققان سلف پذیرفته شده است. با توجه به آنکهدر دیگر شهرهای بزرگ خراسان، مرو، بلخ و هرات، علیرغم وجود چنین وضعیتی، بـا جـدیت درمقابل سلجوقیان مقاومت ورزیدند، به سهولت میتوان دانست که این گونه تعبیر از قضیه نـاقص وتک بعدی است. مؤلف )این مقاله( با تأمل بر این مسأله در جستجوی یافتن پاسخی مناسـب بـرایاین پرسش است که دلیل اصلی و واقعی مبارزه نکردن نیشاپوریان با سلجوقیان چیست؟ او با تأملدر مندرجات منابع دیگر و تجزیه و تحلیل روایت بیهقی، به بررسی اوضاع شهر پرداخته و با ارائـهدلایل و شواهد مکفی، نتیجه میگیرد که دو عامل، نبود رهبـر مطـاع و واحـد و همچنـین ضـعفاستحکامات دفاعی شهر دلیل اصلی مقاومت نکردن نیشاپوریان است پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - بررسی آئین عیاری در تاریخ ایران
  صدیقه قناد زاده
  یکی از جنبههای قابل مطالعـه در تـاریخ اجتمـاعی ایـران، رواج آیـین جـوانمردی اسـت.شواهدی وجود دارد که نشان میدهد بنیاد این آیین اجتماعی در ایران پیش از اسلام گذاشته شـدهاست، زیرا بسیاری از افکار مانویان در آن یافت شـ مـی . ود ایـن آیـین را در داسـتانهـای شـاهنامهفردوسی م چکیده کامل

  یکی از جنبههای قابل مطالعـه در تـاریخ اجتمـاعی ایـران، رواج آیـین جـوانمردی اسـت.شواهدی وجود دارد که نشان میدهد بنیاد این آیین اجتماعی در ایران پیش از اسلام گذاشته شـدهاست، زیرا بسیاری از افکار مانویان در آن یافت شـ مـی . ود ایـن آیـین را در داسـتانهـای شـاهنامهفردوسی میتوان دید که هر یک از این داستانها میتواند نمـودی از عیـاران ایـران قبـل از اسـلاممیباشد. رواج آیین عیاری بعد از اسلام نشانه ستم ملی و طبقاتی از سوی خلفا میتوانست باشـد.عیاران بیشتر از میان طبقه عوام بودند او ز بینوایان و ضعفا حمایت میکردند. هدف آنان مبـارزه بـااشراف و ثروتمندان و گرفتن داد ستمدیدگان و بینوایان بود. آیـین عیـاری بعـد از اسـلام بـا نفـوذمسلمانان از ایران و سوریه به اروپا راه یافت و پدیده جوانمردانهای به نام شـوالیهگـری را در قـرندهم میلادی پدید آورد.نهضتهای عیاری در دوره خلفای عباسی در شرق ایران پدید آمدند و سرمنشاء حوادث وپیدایش حکومتهایی شدند و همچنین آئین عیاری به مثابه یک ارزش اجتماعی باقی ماندنـد و درهر دوره به شکلی خودنمایی کردند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - حضور دیلمیان در تشکیلات نظامی حکومتهای متقارن
  ابوالحسن مبین
  موقعیت جغرافیایی خاص منطقه دیلم به سبب دارا بودن نواحی کوهستانی وسیع ودست نیافتنی، موجب پرورش مردمانی جنگجو، رزمنده و سلحشور در این نواحیمیگردید که با مهارتهای خاص رزمندگی و فنون جنگی آشنا بودن . د اینان همواره ضمنجلوگیری از ورود سپاهیان مهاجم به این سرزمین، از استقلال چکیده کامل

  موقعیت جغرافیایی خاص منطقه دیلم به سبب دارا بودن نواحی کوهستانی وسیع ودست نیافتنی، موجب پرورش مردمانی جنگجو، رزمنده و سلحشور در این نواحیمیگردید که با مهارتهای خاص رزمندگی و فنون جنگی آشنا بودن . د اینان همواره ضمنجلوگیری از ورود سپاهیان مهاجم به این سرزمین، از استقلال منطقه خویش دفاعمیکردند. همین ویژگیها باعث گردید تا این ناحیه به صورت پایگاه مناسبی برای مخالفانحکومت مرکزی درآید و یکی از نخستین حکومتهای مستقل ایرانی شیعی یعنی علویانمقارن با تسلط خلفای عباسی از این منطقه سر برآورد. اهالی دیلم در کنار دارا بودنخصوصیات ذاتی و روحیه جنگندگی، با رشادت و سلحشوری توانستند ضمن بهرهوری ازفرهنگ و سنت کهن ایرانی در طول ادوار مختلف تاریخی و به خصوص همزمان باحکومتهای متقارن و پس از آن حداقل تا سدة ششم هجری/ دوازدهم میلادی، بهصورت گروهها و امواج ورزیده نظامی در ارتشهای ایرانی و اسلامی حضور فعال و موثرداشته باشند. مقاله حاضر نیز بر آن است تا به بررسی چگونگی حضور و نقش نظامیدیلمیان در طی این ادوار بپردازد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - برآمدن و افول قزلباشان در عصر صفویه
  رامین یلفانی
  قزلباشان که به صورت ایلات چندی در اوایل ظهور صفویه در آذربایجان ظهور کـرده وسپس به سرعت تقریباً در اکثر نقاط ایران پخش گردیدند در واقع پایههای نظـامی دولـت صـفویهبودند. اما پایههایی که بارها به مشکلاتی عدیده برای آن دولت نیز تبدیل میشد . ند قزلباشان کـه ازنظر فکری صوفیا چکیده کامل

  قزلباشان که به صورت ایلات چندی در اوایل ظهور صفویه در آذربایجان ظهور کـرده وسپس به سرعت تقریباً در اکثر نقاط ایران پخش گردیدند در واقع پایههای نظـامی دولـت صـفویهبودند. اما پایههایی که بارها به مشکلاتی عدیده برای آن دولت نیز تبدیل میشد . ند قزلباشان کـه ازنظر فکری صوفیان شیعه به شمار میآمدند از همان ابتدای آن دولت به مبلغین متعصب تشیع اثنـیعشری تبدیل شده و از این جهـت شـاهان صـفوی بیـشترین منـافع اقتـصادی را در اختیـار آنهـاگذاردند و بدین ترتیب قزلباشان تبدیل به یکی از طبقات اجتماعی قدرتمند عصر صـفوی شـدند.شاه عباس اول به عنوان یکی از بزرگترین پادشاهان سلسله صفوی به علـت عـدم اعتمـاد بـه ایـنطبقه، قاطع ترین ضربه را به سران ها آن وارد کرده و این سیاست که یکـی از علـل سـقوط دولـتصفویه به شمار میآید، پس از او توسط شاهان بعدی صفوی نیز ادامه یافت.در این مقاله کوشش میشود تا با استفاده از منابع و مأخذ موثق به مسأله اوج و حضیضطبقه قزلباشان از منظر اقتصادی پرداخته شود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  8 - سیر تحولات شهر نور در بستر تاریخ
  صفر یوسفی
  پیشینه تاریخی منطقه نور نه تنها در عرصه تاریخ که به درازنای افـسانههـا و اسـطورههـامیرسد. این منطقه، مقاطع عدیدهای از تاریخ را همراه با خانـدانهـای سیاسـی صـاحب قـدرت ونفوذ به خود دیده است. این ناحیه هنگامی جزء ولایـت رویـان باسـتانی بـود تـا اینکـه بخـشی ازولایت رستمدا چکیده کامل

  پیشینه تاریخی منطقه نور نه تنها در عرصه تاریخ که به درازنای افـسانههـا و اسـطورههـامیرسد. این منطقه، مقاطع عدیدهای از تاریخ را همراه با خانـدانهـای سیاسـی صـاحب قـدرت ونفوذ به خود دیده است. این ناحیه هنگامی جزء ولایـت رویـان باسـتانی بـود تـا اینکـه بخـشی ازولایت رستمدار گردید و نام نور به خود گرفت.داستان وجه تسمیهاش نیز برخلاف ظاهرش، حکایات چندی را در پیرامون خود آفریـدهاست. به رغم مرکزیـت سیاسـی و تحـولات اجتمـاعی در آن، از موقعیـت اقتـصادی مناسـب نیـزبرخوردار بوده است آثا. ر به جای مانده از گذشته این ناحیه نیز حکایتگر دیرینگـی و اهمیـت آندر طی ازمنههای مختلف تاریخ ایران میباشد. در مقاله حاضر تلاش شده است تا از خـلال منـابععدیده و سفرنامههای موجود به زوایایی تاریک این منطقه نظر گردیده و روند اجمالی شکلگیـریو ثبات سیاسی این منطقه به صورت کاملاً مستند، مورد بررسی و پژوهش قرار میگیرد. پرونده مقاله