نگاهی به استیلای سلجوقیان بر نیشابور
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی
محسن رحمتی
1
(استادیار گروه تاریخ
دانشگاه لرستان)
کلید واژه: غزنویان, سلجوقیان, نیشاپور, سیمجوریان, قراخانیان,
چکیده مقاله :
نیشابور همواره یکی از معتبرترین شهرهای تاریخ ایران در طول قرون و اعصار بـود کـه اززمان عبداالله بن طاهر )حک: 230-215ق.ه ( به عنوان پایتختی برگزیـده شـد و ایـن امـر در دورهسامانی و و غزنوی نیز تداوم یافت. موقعیت مساعد تجاری و مرکزیت سیاسی، توسعه این شهر رادر پیداشت، چنانکه در قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری در جهان اسلام نظیـر نداشـت و بـاپایتخت جهان اسلام، بغداد، برابری میکرد. اما این شهر در هنگام ورود سلجوقیان به خراسـان، بـهرغم جایگاه بلند خود و برخلاف دیگر شهرهای خراسان، بدون مقاومت جـدی و نمایـان، بدسـتمهاجمان افتاد. ابوالفضل بیهقی، شرح پیشروی سلجوقیان را به صورت کامل و مشروح آورده و دربیان خود عامل اصلی از دست رفتن خراسان را درازدستی عمال غزنوی )و در رأس آنهـا سـوریبن معتز، صاحبدیوان خراسان( و علاقه سلطان محمود و مسعود به غزای هندوستان و کم تـوجهیها آن نسبت به خراسان می داند که از سوی اکثر محققان سلف پذیرفته شده است. با توجه به آنکهدر دیگر شهرهای بزرگ خراسان، مرو، بلخ و هرات، علیرغم وجود چنین وضعیتی، بـا جـدیت درمقابل سلجوقیان مقاومت ورزیدند، به سهولت میتوان دانست که این گونه تعبیر از قضیه نـاقص وتک بعدی است. مؤلف )این مقاله( با تأمل بر این مسأله در جستجوی یافتن پاسخی مناسـب بـرایاین پرسش است که دلیل اصلی و واقعی مبارزه نکردن نیشاپوریان با سلجوقیان چیست؟ او با تأملدر مندرجات منابع دیگر و تجزیه و تحلیل روایت بیهقی، به بررسی اوضاع شهر پرداخته و با ارائـهدلایل و شواهد مکفی، نتیجه میگیرد که دو عامل، نبود رهبـر مطـاع و واحـد و همچنـین ضـعفاستحکامات دفاعی شهر دلیل اصلی مقاومت نکردن نیشاپوریان است
Neishabour was always one of the most important cities in irans historyduring the ages. It was appointed as the as long as samanian andghaznavids era. The suitable trade situation and political centre caused anincreasing development in this city that there were such places neither infourth century, and nor in early fifth century, except Baghdad the Islamicworld capital.Unfortunately this great city surrendered itself to the enemy without anyserious and definite defence. Abolfazl beihaghe has explained clearlyabout saljoghid advance.