عروض

دسترسی آزاد مقاله

1 - مصطلحات زحاف و تطبیق رابطه معنایی در زبان عربی و فارسی
الهام مزرعه سید ابراهیم دیباجی

علم عروض از جمله علوم ادبی است که خلیل بن احمد فراهیدی در قرن دوم هجری آن را وضع کرد که موضوع آن شعر عربی و بررسی اوزان و قواعد صحیح از ناصحیح است. اما آنچه این مقاله در صدد بررسی آن است مصطلحات زحاف یکی از موضوعات علم عروض در دو زبان است، یعنی بعد از استخراج مصطلحات زح چکیده کامل

علم عروض از جمله علوم ادبی است که خلیل بن احمد فراهیدی در قرن دوم هجری آن را وضع کرد که موضوع آن شعر عربی و بررسی اوزان و قواعد صحیح از ناصحیح است. اما آنچه این مقاله در صدد بررسی آن است مصطلحات زحاف یکی از موضوعات علم عروض در دو زبان است، یعنی بعد از استخراج مصطلحات زحاف به ریشه‌یابی و شرح آن‌ها پرداخته سپس رابطه معنایی این مصطلحات قبل و بعد از اصطلاحی شدن محور بحث را در بر می‌گیرد تا با مقایسه دو معنای قاموسی و اصطلاحی میزان رابطه معنایی مشخص شود. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و با استناد بر مصطلحات زحاف وارده در عروض خلیل نگاشته شده، آنچه به دست آمده این است که مصطلحات زحاف بعد از ریشه‌یابی و شرح ارتباط معنایی مستقیم و هماهنگ با یکدیگر دارند، انتخاب مصطلحات زحاف متناسب با معنای لغوی و مرتبط با آن است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - عبدالرزاق العدسانی و ثلاثیة الأدب والنقد والفن
سیدابراهیم آرمن

لاشک أن ازدهار الأدب القومی وتقارب المجتمعات البشریة و وفاقها رهین لمزید من التعرف علی نتاجات الأمم الأخری وأدبائها وطالما اعتنی الباحثون والنقاد فی مختلف مجالات الفکر والثقافة والأدب بهذا التعارف المتبادل کما امتد نطاقه فی عصرنا الراهن امتدادا واسعا و أخذ طریقه نحو الر چکیده کامل

لاشک أن ازدهار الأدب القومی وتقارب المجتمعات البشریة و وفاقها رهین لمزید من التعرف علی نتاجات الأمم الأخری وأدبائها وطالما اعتنی الباحثون والنقاد فی مختلف مجالات الفکر والثقافة والأدب بهذا التعارف المتبادل کما امتد نطاقه فی عصرنا الراهن امتدادا واسعا و أخذ طریقه نحو الرقی و الازدهار وفقا لرؤی المفکرین فی أی بلد.وبناء علی هذا یهدف هذا المقال إلی التعرف بنتاجات أدیب و ناقد و فنان کویتی معاصر عسی أن تتبعه دراسات معمقة أخری فی مقارنة الأدب الإیرانی المعاصر وبلدان الخلیج الفارسی ـ التی لها علاقات ثقافیة واقتصادیة قدیمة مع بلدنا إیران ـ ولعله یرشد إلی بحوث تتصف بالجدارة والعمق.یعد هذا المقال قراءة أدبیة لعدد من النتاجات النقدیة التی هی حصیلة عمر أدیب له مؤلفات شاملة و یعتبر من الشعراء البارزین المعاصرین فی الکویت وکان لآرائه النقدیة انعکاس واسع فی الحقول الأدبیة فی العالم العربی. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - آیا شعر ما سپید است؟ پژوهشی در مفهوم شعر سپید و کاربرد آن در ادبیات فارسی
سهراب طاووسی

این که آیا در ادبیات فارسی شعر سپید وجود دارد سوالی است که مقاله‌ی پیش رو سعی در یافتن پاسخی برای آن دارد. نوشتار زیر با تحلیل تعریف، تاریخچه و تقطیع عروضیِ آن چیزی که در ادبیات جهان به عنوان شعر سپید نامیده می‌شود و مقایسه‌ی آن با آن چیزی که در ادبیات ایران این عنوان ر چکیده کامل

این که آیا در ادبیات فارسی شعر سپید وجود دارد سوالی است که مقاله‌ی پیش رو سعی در یافتن پاسخی برای آن دارد. نوشتار زیر با تحلیل تعریف، تاریخچه و تقطیع عروضیِ آن چیزی که در ادبیات جهان به عنوان شعر سپید نامیده می‌شود و مقایسه‌ی آن با آن چیزی که در ادبیات ایران این عنوان را دارد به این نتیجه می‌رسد که به کار بردن عنوان شعر سپید برای شعرهای ایرانی – به ویژه برای مُبدع این نوع شعر در ایران یعنی احمد شاملو یک سوء تفاهم جریان‌ساز بوده است. این مقاله همچنین با تعریفی که از شعر آزاد ارائه می‌دهد نتیجه‌گیری می‌کند که شعر شاملو را با خوش بینی می‌توان در زمره این قالب شعری قرار داد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - نگاهی به اوزان عروضی عاشقانه های ( غزلواره های ) چهار شاعر معاصر
فرهاد محمدی محمد صادقی

شعر نیمایی در قالب ساختاری یعنی رعایت ارکان عروضی دچار ابهاماتی شد که بعدها شاعران نو پرداز در برطرف کردن آنها توانایی های خود را در اشعارشان به طرق مختلفی بروز دادند . عاشقانه ها یا همان اشعار نو عاشقانه که در قالب های مختلفی سروده می شدند مانند دیگر اشعار نو عاری از ا چکیده کامل

شعر نیمایی در قالب ساختاری یعنی رعایت ارکان عروضی دچار ابهاماتی شد که بعدها شاعران نو پرداز در برطرف کردن آنها توانایی های خود را در اشعارشان به طرق مختلفی بروز دادند . عاشقانه ها یا همان اشعار نو عاشقانه که در قالب های مختلفی سروده می شدند مانند دیگر اشعار نو عاری از اوزان عروضی نبودند . البته اوزان عروضی که در اشعار نیمایی به کار می رفت قالبا به صورت اوزان کم کاربرد نبود و بیشتر اوزان پرکاربرد و آن هم در تعداد محدود به کار می رفتند . این نوشتار نشان خواهد داد عاشقانه های 4 شاعر نیمایی سرا دارای کدام اوزان عروضی و تاثیر این اوزان بر قالبهای شعری آنها بوده است . پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - بررسی موسیقایی سی غزل ادیب پیشاوری
فاطمه دهقان تفتی

در فایل اصل مقاله موجود است.

در فایل اصل مقاله موجود است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - بررسی اتانین و رابطه آن با موسیقی و عروض شعر
فرزانه واعظی فرهاد دیوسالار

موسیقی یکی از کهن ترین هنرها است که با پدیده های طبیعت سروکار دارد دستاوردی پر ارج که در ساختار فرهنگ بشری به دلیل نزدیکی اش با عواطف و جهان بینی و احساسات درونی انسان دارای جایگاهی والا و در خور پژوهش است. موسیقی و ادبیات از دیرباز به عنوان دو مقوله ی جدانشدنی آن چنان چکیده کامل

موسیقی یکی از کهن ترین هنرها است که با پدیده های طبیعت سروکار دارد دستاوردی پر ارج که در ساختار فرهنگ بشری به دلیل نزدیکی اش با عواطف و جهان بینی و احساسات درونی انسان دارای جایگاهی والا و در خور پژوهش است. موسیقی و ادبیات از دیرباز به عنوان دو مقوله ی جدانشدنی آن چنان مورد اهتمام خاص مات ها بوده است که نمی توان مرزی واقعی میان آن دو قرارداد این در حالی است که با توجه به بسترهای گوناگون هر دوی آنها استقلال خاص خود را دارند در نوشتار حاضر ادوار ایقاعی و تاثیر آن بر عروض و اوزان شعری یا روش تحلیلی توصیفی بررسی گردیده است به همین منطور به برخی از اصلاحات مربوز به موسیقی و ادبیات از قبیل : وزن ، شعر افاعیل عروشی ریتم موسیایی نقره و ایقاع(زمانبندی موسیقی شعری در دوران قدیم)انواع ایقاع ارکان ایقاعی اتانین ایقاعی و دور که معادل وزن است تشاره می شود همچنین برخی از دیدگاههای عبدالقادر مراغی و صفی الدین ارموی در این خصوص که ایقاع بخشی مهم در صناعت شعر و موسیقی بوده در حقیقت عروض فارسی متاثر از قریحه موسیقایی ایرانی است تحلیل گردیده است هم چنین با بررسی آثار این بزرگان بر این نکته تاکید شده است که ریتم در موسیقی ایران متاثر از وزن کلام موزون یا شعر پارسی است و موسیقی شناسان قدیم با تکیه به ارکان ایقاعی که در واقع رابطه ی بین اوزان عروضی و وزن های موسیقایی است تئوری موسیقی خود را درباره ایقاع بیان مر کردند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - موازنة الموسیقى الخارجیة والجانبیة بین الشعرین العربی والفارسی
غلامعباس ذاکری سیدمحمد حسینی

القصد من الموسیقى الخارجیة للشعر هو توصیف النظام الوزنی، والغایة من الموسیقى الجانبیة هی القافیة والروی. الوزن فی العروض العربی والفارسی عبارة عن توالی المتحرّکات والسکنات على نسق خاص، ویرى اللغویون أنه تقابل الحروف الصائتة والصامتة فی قرینة واحدة أو أکثر على نحوٍ لا یخ چکیده کامل

القصد من الموسیقى الخارجیة للشعر هو توصیف النظام الوزنی، والغایة من الموسیقى الجانبیة هی القافیة والروی. الوزن فی العروض العربی والفارسی عبارة عن توالی المتحرّکات والسکنات على نسق خاص، ویرى اللغویون أنه تقابل الحروف الصائتة والصامتة فی قرینة واحدة أو أکثر على نحوٍ لا یخرج عن دائرة القوالب والنماذج المحددة. والقافیة هی الحروف المکررة التی یلتزم بها الشاعر فی آخر کل مصرع من أبیات القصیدة والتی تشکل قالب القصیدة لتلک المصاریع. یطلق على کل أنموذج من نماذج الشعر فی إنشاء البحور الشعریة، التفعیلة أو الجزء وهو محصور فی تفاعیل معینة تنشعب منها فروع یطلق علیها فی العروض العربی زحافاتٍ وعللا وفی العروض الفارسی تعرف بالزحافات دون العلل، لعلّ ذلک یرجع إلى الخیارات الواسعة والمحددة فی نفس الوقت لدى الزحافات العربیة ما یجعل لغة الشعر العربی أکثر انفتاحا على الشعر مقارنة بالشعر الفارسی، لکن بموازاته أیضا یبتعد الشعر العربی عن الإیقاع والموسیقى الحقیقیین على خلاف ما نجده فی الشعر الفارسی. فی الأدب الفارسی لا یحق للشاعر تخطی الزحاف إلا ما قلّ وندر، ویطلق على هذا التخطی فی علم العروض الحدیث، جوازات البحور الشعریة. والقافیة فی اللغة الفارسیة مقتبسة من القافیة العربیة، رغم أن هناک ضرورات فی الشعر الفارسی تستدعی قواعد مبتکرة اشتدّ وعسر استعمالها مقارنة بالقافیة العربیة وبغض النظر عن وجوه الاختلاف بین العروض والقافیة فی اللغتین، إلا أن کبار الأدباء الفرس لا یرون ضرورة فی إبداع أو إنشاء قواعد ونماذج منفصلة أو بالأحرى تسمیات جدیدة خاصة بأدبهم، فبقیت مصطلحات هذین العلمین واستعمالهما متقاربة ومتشابهة إلى حدٍ أقصى. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - معنى "الزحاف" وتوظیفه کمصطلح فی العروضین الفارسی والعربی؛ دراسة مقارنة
غلامعباس ذاکری سیّدمحمّد حسینی

"الزحاف" باللغة العربیة یعنی الابتعاد عن المبدأ وبمعنى زحف الطفل. وفی اصطلاح علم العروض العربی، یطلق على خیارات متعددة تسهّل على الشاعر العربی عملیة إنشاد الشعر. وفی الشعر الفارسی، یطلق على أصول ومبادئ لا مفرّ منها تقریباً، وعلى الرغم من صعوبة الالتزام من قبل الشاعر الف چکیده کامل

"الزحاف" باللغة العربیة یعنی الابتعاد عن المبدأ وبمعنى زحف الطفل. وفی اصطلاح علم العروض العربی، یطلق على خیارات متعددة تسهّل على الشاعر العربی عملیة إنشاد الشعر. وفی الشعر الفارسی، یطلق على أصول ومبادئ لا مفرّ منها تقریباً، وعلى الرغم من صعوبة الالتزام من قبل الشاعر الفارسی إلا أنها جعلت الشعر الفارسی أکثر إیقاعاً وتناسقاً من الشعر العربی، لدرجة أن ید الشاعر العربی أکثر انفتاحاً فی اختیاره للکلمات من الشاعر الفارسی. حاول هذا البحث من خلال مصادر عروضیة فارسیة وعربیة وهی متوفرة فی المکتبات، استخراج قواعد الزحاف وأسبابها من کتب العروض العربی المختلفة ومقارنتها مع قواعد العروض الفارسی. وقد توصّل البحث فی هذه المقارنة، إلى أن الشعراء الفرس لا یمکنهم اتباع عروض الشعر العربی على الإطلاق، لذلک ابتکر علماء العروض الفارسی قواعد جدیدة مستمدّة من الشعر الفارسی، وبما أن العروض الفارسی لیس بعیداً عن العروض العربی، فلیس من الضرورة بمکانٍ ابتکار آلیة جدیدة لوزن الشعر الفارسی. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - بحور و اوزان رایج وکم کاربرد (در سده‌های هفتم واوایل هشتم)*
ماه نظری

زیباترین وبزرگ ترین جلوه فرهنگی ما،دردورانِ پرتلاطم تاریخی ایران،آثاربا شکوه ادب فارسی است که تمام جنبه های تاریخی،فرهنگی،اجتماعی،روان شناسی،زیبایی شناسی و... رادرخودمنعکس کرده است.به پاس ارزشمندی این گهرهای پربها باید ظرایف وطرایف ادبی را با دقت بررسی کرد تاغثّ وسمین،ا چکیده کامل

زیباترین وبزرگ ترین جلوه فرهنگی ما،دردورانِ پرتلاطم تاریخی ایران،آثاربا شکوه ادب فارسی است که تمام جنبه های تاریخی،فرهنگی،اجتماعی،روان شناسی،زیبایی شناسی و... رادرخودمنعکس کرده است.به پاس ارزشمندی این گهرهای پربها باید ظرایف وطرایف ادبی را با دقت بررسی کرد تاغثّ وسمین،ازهم بازشناخته شودزیرا ادب امروز، تداوم منطقی ادب پیشین است و معرفت به انواع ادبی، تاریخ ادبیّات، آرایه شناسی، سبک شناسی، عرفان، تاریخ زبان، دستور، عروض و قافیه، ردیف و... هرکدام به نحوی راهی برای شناختِ بهترآثار ادبی ارائه می‌کند.کلام موزون ازموضوعات مورد علاقۀ مردم است که وجود پاره‌ای ازسروده‌ها وگفته های آهنگین از روزگاران پیش از اسلام مصداق این مدعاست و محّک زدن کلام مخیل از زمانی آغاز شد که علمی، یا فنی به عنوان عروض و قافیه ابداع گردید در این مقاله، شناخت بحورعروضیِ رایج، کم کاربرد و نامأنوس ِسبک عراقی مد نظر قرار گرفته و نمونه‌های آماری انواع آن در دیوان شاعران مشهورسده هفتم و اوایل سده هشتم هجری، بخصوص بررسی اوزان نا مأنوس وکم کاربرد در بحرهای مختلف که شاعران هنرمند ما با زیبایی از این گونه اوزان بهره‌مند شده‌اند مورد ارزیابی واقع گردیده است . پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

10 - کارآفرینی در آثار تمثیلی نظامی گنجوی و نظامی عروضی
محمدرضا حصارکی مهین خطیب نیا

انسان از آغاز آفرینش برای گذران زندگی مجبور به کار و کارآفرینی بوده و فرهنگ، مجموعه آداب و رسوم و باورهای حاکم بر جامعه است که از دیدگاه "شیوه زندگی" جدایی‌ناپذیر از کار و کارآفرینی است. در این مقاله با مطالعه برخی آثار بی‌نظیر و تمثیلی ادب فارسی، با بیان بیش از صدها تم چکیده کامل

انسان از آغاز آفرینش برای گذران زندگی مجبور به کار و کارآفرینی بوده و فرهنگ، مجموعه آداب و رسوم و باورهای حاکم بر جامعه است که از دیدگاه "شیوه زندگی" جدایی‌ناپذیر از کار و کارآفرینی است. در این مقاله با مطالعه برخی آثار بی‌نظیر و تمثیلی ادب فارسی، با بیان بیش از صدها تمثیل از شغل و حرفه و ارائه راهکارهای مفید و مثمر ثمری که در جهت بسط و گسترش این مشاغل در بطن جامعه ارائه شده، پی می‌بریم که کار و کارآفرینی و ایجاد خلاقیت در چند هزار سال پیش بین ایرانیان کهن از راه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگ و تمدن کشور محسوب می‌شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

11 - صنعت ادبی ناشناختۀ ریخته‌گویی و شاعران ریخته گو در زبان و ادبیات اردو
سیاوش مرشدی عباس سعیدی

ادبیات کلاسیک فارسی چنان که می‌دانیم برای سالیان دور چه به صورت خود زبان چه در زبان های دیگر، بر ادبیات سرزمین های هم جوار تاثیر گذاشته است. یکی از این زبان ها، زبان و ادبیات اردو در شبه قاره هند (اعم از هند و پاکستان) است. در مقاله حاضر، پس از معرفی زبان اردو و چگونگی چکیده کامل

ادبیات کلاسیک فارسی چنان که می‌دانیم برای سالیان دور چه به صورت خود زبان چه در زبان های دیگر، بر ادبیات سرزمین های هم جوار تاثیر گذاشته است. یکی از این زبان ها، زبان و ادبیات اردو در شبه قاره هند (اعم از هند و پاکستان) است. در مقاله حاضر، پس از معرفی زبان اردو و چگونگی تاثیر ادبیات فارسی و نفوذ آن در شبه قاره پرداخته شده است. سپس معرفی صنعت ادبی ریخته گویِی ارایه می‌شود. در جامعه آماری 94 شاعر ریخته‌ی گوی اردو نام برده شده است.در بخش دیگر مقاله، الگوی شعر ریخته در موارد: 1) مصراع اول و دوم فارسی؛ 2) مصراع اول فارسی، مصراع دوم اردو؛ 3) مختلط معرفی و تحلیل شده است. در بخش بعد، به بررسی و تحلیل اوزان ریخته پرداخته شده است و نمودار آماری اوزان عروضی ریخته – که به طور عمده، متأثیر از ادبیات فارسی – در پی آن آمده است. شگردهای ادبی و صور خیال از بخش های دیگر مقاله به شمار می‌رود. در این بخش به صورت تحلیلی، تاثیر صور خیال و ترکیب های بیانی ادبیات فارسی بر شاعران ریخته ارائه شده است. در پایان نتیجه گیری نقل می‌شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

12 - بررسی عناصر موسیقیایی در کیمیای سعادت
حسین اتحادی مریم شعبان زاده

نثر صوفیه یکی از انواع نثر است که به دلیل برخورداری از انواع جلوه‌های موسیقی درونی به ویژه تکرار و سجع و جناس، زبانی آهنگین دارد. افزون بر این در برخی از متون صوفیه، عبارات موزون عروضی هم به کار رفته که، سبب نزدیکی هر چه بیشتر آن به زبان شعر شده است. این عناصر یعنی پا چکیده کامل

نثر صوفیه یکی از انواع نثر است که به دلیل برخورداری از انواع جلوه‌های موسیقی درونی به ویژه تکرار و سجع و جناس، زبانی آهنگین دارد. افزون بر این در برخی از متون صوفیه، عبارات موزون عروضی هم به کار رفته که، سبب نزدیکی هر چه بیشتر آن به زبان شعر شده است. این عناصر یعنی پاره‌های موزون عروضی و موسیقی درونی، افزون بر این‌که سبب زیبایی موسیقیایی نثر می‌شوند، از عوامل تمایز زبان کلیشه‌ای است که موجب برجستگی و غرابت کلمات می‌شوند. در این پژوهش کتاب کیمیای سعادت اثر محمد غزالی، که یکی از متون مهم نثر صوفیه است از این دیدگاه، یعنی میزان برخورداری از عناصر موسیقی‌ساز مطالعه و بررسی شده است. این پژوهش نشان می‌دهد، غزالی از همة عناصری که در ساخت موسیقی کلام تأثیر‌گذارند، در کیمیای سعادت بهره برده است. وی با استفاده از هماهنگی‌های آوایی و واژگانی و فراوانی جمله‌ها و عبارت‌های موزون، نثری موسیقیایی و آهنگین خلق کرده است. غزالی از این طریق در موارد زیادی، در انتقال مؤثرتر مفاهیم و القای احساس مورد نظرش، تأثیر گذاشته است پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

13 - بررسی انواع لحن گفت‌وگو در شخصیّت‌های چهارمقاله نظامی عروضی سمرقندی
مریم صادقی حسین صفری نژاد

لحن گفت‌وگوی اشخاص در کنار سایر عناصر داستانی ازجمله فضاسازی، راوی، طرح، شخصیت و... یکی از شیوه‌های مهم‌ و هنرمندانه‌ در ایجاد ارتباط بین داستان و مخاطب است و از آنجاکه این عنصر، بازگوکنندة حال‌وهوایی خاص و جنبه‌های رفتاری هستند که براساس آن باید متن خوانده و فهمیده شود چکیده کامل

لحن گفت‌وگوی اشخاص در کنار سایر عناصر داستانی ازجمله فضاسازی، راوی، طرح، شخصیت و... یکی از شیوه‌های مهم‌ و هنرمندانه‌ در ایجاد ارتباط بین داستان و مخاطب است و از آنجاکه این عنصر، بازگوکنندة حال‌وهوایی خاص و جنبه‌های رفتاری هستند که براساس آن باید متن خوانده و فهمیده شود، دارای اهمیت فراوانی است تا جایی‌که شناخته‌نشدن درست آن می‌تواند از یک‌سو مخاطب را در فهم و برقراری رابطة منطقی بین اجزای داستان و از سوی دیگر از درک صحیح متن و اندیشـة صاحبـش گمراه سازد. امّا لحـن چیست و انواع و اهمـیت این عنصر داستانی کدام است و ضـرورت به‌کارگیری آن تا چه اندازه می‌تواند در لذت‌بردن از یک اثر، تأثیرگذار باشد؟ در پژوهش حاضر، 24 لحن به‌کار رفته در کتاب چهارمقاله نظامی عروضی سمرقندی بررسی می‌شود تا ضمن روشن‌ساختن اهمیت کاربرد این عنصر داستانی در آن، دریابیم که آیا می‌توان تناسبی بین تعداد و انواع گوناگون لحن‌ها در هر بخش از این کتاب با محتوای آن مشاهده کرد؟ پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

14 - بررسی انتقادی و تجزیه و تحلیل مقاله «الهی‌نامه‌ی عطار، بحر وافر یا بحر هزج؟
رضا برزویی

در جوامع علمی و دانشگاهی، نقد و ارائه ی نظر در باره ی مقالات، کتب و اندیشه هایی که با زبان یا قلم عیان و بیان شده اند ضمن اینکه رواج فراوانی دارد، قطعاً به دور از هر گونه غرض ورزی و خالی از حبّ و بغض و در راستای پیشرفت و شفافگری صورت می گیرد. از این روی پس از مطالعه ی م چکیده کامل

در جوامع علمی و دانشگاهی، نقد و ارائه ی نظر در باره ی مقالات، کتب و اندیشه هایی که با زبان یا قلم عیان و بیان شده اند ضمن اینکه رواج فراوانی دارد، قطعاً به دور از هر گونه غرض ورزی و خالی از حبّ و بغض و در راستای پیشرفت و شفافگری صورت می گیرد. از این روی پس از مطالعه ی مقاله ای با عنوان الهی نامه ی عطار، بحر وافر یا بحر هزج؟ که نگارنده ی ارجمند آن، بعد از ارائه ی مطالب و مباحث و استناد به شواهدی از ابیاتِ فارسی و عربی، بر آن است که با توجه به ارکانی که در این مثنوی بر وزن مفاعلتن آمده است و با استدلالهای علمی ثابت کند که این مثنوی در بحر وافر معصوب مقطوف سروده آمده است و در این باره می نویسند :در مثنوی الهی نامه ی عطار نیز ارکانی از این بحر (وافر) آمده است که وزن این مثنوی را از هزج مسدس محذوف به وافر معصوب مقطوف درآورده است، پس می توان گفت؛ که مثنوی الهی نامه ی عطار نیز در بحر وافر معصوب مقطوف، مفاعَلَتُن مفاعَلَتُن فعولن سروده شده است.[1] با توجه به نامعتبر بودن این نتیجه و دلایلِ منجر به آن که ناشی از ناشناس بودن موضوع و مبحث مهم و مطرحی در عروض کهن با عنوان تخریج بحور می باشد، مقاله ی حاضر به معرفی این موضوع اساسی و توصیفِ کامل آن، اختصاص یافت تا زمینه ی آشنایی بهینه ی اهل ادبی که فرصت و مجال نمی یابند تا به غور و تفحص در مطالب ثقیل عروض کهن فارسی که در کتبی همچون المعجم فی معاییر اشعار العجمِ شمس قیس رازی مطرح شده است فراهم آید، چرا که از دیگر سو، غالب تألیفات عروضی معاصر نیز بر مبنای شیوه های نوینی منتشر می شوند و از تخریج و مباحث بسیار دیگری همچون؛ ساختن افاعیل از ترکیب سبب و وتد و فاصله یا دوایر عروضی و قرار دادن چند بحر در یک دایره یا فکّ بحور و ... نامی نبرده اند. اما با استناد به تخریجِ بحور از یکدیگر ثابت می شود که می توان، شعری را زیر مجموعه ی یک یا دو بحر عروضی قرار داد و در اوزان مختلفی آن را تقطیع کرد، بی آنکه بسان ذوبحرین، نیازی بدان باشد که کلمات به کار رفته در بیت را سبک یا سنگین و با اشباع کسره ها بخوانی و یا سبک و بدون کششِ مصوتها یا صامتها تلفظ کنی تا وزن، تغییر یابد.(همایی: 1372، 80) عدم آشنایی با چنین مباحثی باعث صرف زمان و توانایی فراوان و انجام تحقیق در باره ی موضوعی خواهد شد که یکی از اصول مسلم عروضی بوده است. 2. مقاله ی الهی نامه ی عطار، بحر وافر یا بحر هزج؟، ص آخر، ذیل عنوانِ نتیجه گیری(صفحه ی 60 مجله ای که این مقاله در آن چاپ شده است.) پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

15 - الهی نامه عطار، بحر وافر یا بحر هزج ؟
سیداسعد شیخ احمدی

مثنوی الهی نامه، از آثار مسلم عطار نیشابوری است، در تذکره ها و کتب تراجم، وزن این مثنوی را هزج مسدس محذوف (مقصور) گفته اند، در این مقاله نویسنده، برآن است که با توجه به ارکانی که در این مثنوی بر وزن مفاعلتن، آمده است و با استدلال‌های علمی، ثابت کند که این مثنوی در بحر و چکیده کامل

مثنوی الهی نامه، از آثار مسلم عطار نیشابوری است، در تذکره ها و کتب تراجم، وزن این مثنوی را هزج مسدس محذوف (مقصور) گفته اند، در این مقاله نویسنده، برآن است که با توجه به ارکانی که در این مثنوی بر وزن مفاعلتن، آمده است و با استدلال‌های علمی، ثابت کند که این مثنوی در بحر وافر معصوب مقطوف سروده آمده است. لازم به ذکر است که این دو بحر (هزج مسدس محذوف و وافر معصوب) بهم ماننده اند و این مانندگی موجب شده است تا در عرض پارسی و تازی این دو بحر با هم مشتبه گردند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

16 - بررسی تطبیقی نظام عروضی در زبان‌های فارسی و انگلیسی
میثم ابراهیمی دکترحسن دلبری مرضیه رحمتی

در نظام شناختی یک شعر، برخی ویژگی ها مبتنی بر جوهرة شعر است مثل عنصر کلیدی عاطفه و برخی مربوط به دانش شعر مثل وزن، آهنگ، قافیه و صورخیال که هر یک از این ویژگی‌ها به نوعی باعث شناخت هویّت شعر می‌شوند. علم عروض یکی از دانش‌های ادبی است که دربارۀ چگونگی ایجاد وزن و انواع آ چکیده کامل

در نظام شناختی یک شعر، برخی ویژگی ها مبتنی بر جوهرة شعر است مثل عنصر کلیدی عاطفه و برخی مربوط به دانش شعر مثل وزن، آهنگ، قافیه و صورخیال که هر یک از این ویژگی‌ها به نوعی باعث شناخت هویّت شعر می‌شوند. علم عروض یکی از دانش‌های ادبی است که دربارۀ چگونگی ایجاد وزن و انواع آن و نیز شگردهای ویژه آهنگ شعر سخن می‌گوید. بدنۀ اصلی این پژوهش را توصیف نظام عروضی در زبان‌های فارسی و انگلیسی تشکیل می‌دهد که در آن به روش کتابخانه‌ای و مطالعۀ موردی و براساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به بررسی مقایسه‌ای علم عروض در زبان‌های فارسی و انگلیسی پرداخته شده‌است و در پایان این نتیجه حاصل می‌شود که این دو زبان در برخی تعاریف اصطلاحی مانند وزن، عروض و تقطیع مشابه یکدیگرند و برخی از اختیارات شاعری در عروض دو زبان را با وجود نام‌گذاری‌های متفاوت می‌توان معادل یکدیگر قرار داد، امّا از وجوه تمایز آن‌ها باید به توجّه منظم و دقیق مبحث عروض در فارسی و آشفنگی آن در انگلیسی، نوع وزن شعر در دو زبان (فارسی کمّی امتدادی و انگلیسی ضربی امتدادی)، وجود سه هجای کوتاه، بلند و کشیده در فارسی و دو هجای تکیه‌دار و بی‌تکیه در انگلیسی به خصوص تفاوت در الگوی مصوّر این هجاها، تعداد وزن‌های انشعابی و خوش‌آهنگ‌تر بودن اوزان فارسی نسبت به اوزان انگلیسی اشاره کرد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

17 - نگاهی به بحور و اوزانِ عروضیِ اشعار فارسی مقامات حمیدی
محمد حکیم‌آذر احمد رحیم خانی سامانی

یکی از جنبه‌های مغفول در متون نثرِ فارسی و خصوصاً متنی نظیر مقامات حمیدی، بی‌توجّهی منتقدان و پژوهشگران، به ابیات و اشعار فارسی و عربیِ آن‌ها است. این بی‌توجّهی به یک دلیلِ مهم و آن این که تقریباً 99% اشعار این کتاب، سرودۀ خود قاضی حمیدالدّین بلخی است، نگارنده را واداشت چکیده کامل

یکی از جنبه‌های مغفول در متون نثرِ فارسی و خصوصاً متنی نظیر مقامات حمیدی، بی‌توجّهی منتقدان و پژوهشگران، به ابیات و اشعار فارسی و عربیِ آن‌ها است. این بی‌توجّهی به یک دلیلِ مهم و آن این که تقریباً 99% اشعار این کتاب، سرودۀ خود قاضی حمیدالدّین بلخی است، نگارنده را واداشت تا به جای تکیه بر اظهار نظرهایِ تقریبی و نسبی، دربارۀ جایگاه شعری او، ابیات و اشعار فارسی این کتاب را بر اساس آمار و ارقام به دست آمده و تنها از دیدگاه بحور و اوزان شعری، بررسی نماید تا بهتر بتواند از یک دریچۀ تخصّصی، نتایجِ خود را مستند نماید. بدیهی است که مطالعۀ این ابیات، از دیدگاه‌های دیگر بلاغی نیز، در ترسیم شاکله‌ای منسجم از جایگاه شعریِ نویسندۀ این کتاب، بسیار قابل توجّه خواهدبود و از دیگرسو، شیوۀ بررسیِ نگارنده در این مقاله، شاید بتواند در مطالعاتِ مشابه، الگویِ مناسبی را ارائه نماید. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

18 - پژوهشی در وزن فهلویّات (با تکیه بر فهلویّات کُردی)
ناصر علیزاده خیاط سید آرمان حسینی آبباریکی

فهلویّات به اشعاری گفته می شود که به زبانی غیر از زبان رسمی سروده شده باشند. پژوهشگران پیرامون وزن فهلویّات اختلاف نظر داشته اند؛ به‌گونه‌ای که برخی، وزن فهلویّات را هجایی و برخی دیگر عروضی همراه با اشکال دانسته اند. نگارندگان در این جستار می کوشند ابتدا اطلاعاتی د چکیده کامل

فهلویّات به اشعاری گفته می شود که به زبانی غیر از زبان رسمی سروده شده باشند. پژوهشگران پیرامون وزن فهلویّات اختلاف نظر داشته اند؛ به‌گونه‌ای که برخی، وزن فهلویّات را هجایی و برخی دیگر عروضی همراه با اشکال دانسته اند. نگارندگان در این جستار می کوشند ابتدا اطلاعاتی در مورد فهلویّات و گسترش دامنۀ آن به دست دهند، سپس نظر پژوهشگران برجسته پیرامون وزن فهلویّات را نقل کنند و با نقد و بررسی آن دیدگاه ها، گونه های متفاوتی از فهلویّات را ارائه دهند؛ بدین ترتیب روشن می‌سازند که برخی از فهلویّات دارای وزن عروضی و برخی دیگر- به‌ویژه سروده های موجود در زبان ها و گویش های محلّی- همچنان وزن هجایی دارند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

19 - معرفی نسخة خطی عروض و قافیه «حلیة‏الشاعر» تألیف ابراهیم بن مالک دیلمی متخلص به صغیری
احمدرضا یلمه ها هاله اژدرنژاد

10.30495/noskheh.2021.686790

عروض و قافیه یکی از مباحث فنی در حوزة ادبیات، به ویژه ادبیات فارسی است. کتاب های گوناگونی در قرون مختلف در این باب به رشتة تحریر درآمده که برخی زبانزد و برخی کمتر شناخته شده است. با وجود چاپ بسیاری از این دست نوشته های ارزشمند، هنوز آثار معرفی نشده و ناشناخته فراوان اس چکیده کامل

عروض و قافیه یکی از مباحث فنی در حوزة ادبیات، به ویژه ادبیات فارسی است. کتاب های گوناگونی در قرون مختلف در این باب به رشتة تحریر درآمده که برخی زبانزد و برخی کمتر شناخته شده است. با وجود چاپ بسیاری از این دست نوشته های ارزشمند، هنوز آثار معرفی نشده و ناشناخته فراوان است. یکی از این آثار، نسخة حلیة الشاعر با تألیف ابراهیم بن مالک دیلمی متخلص به صغیری است که در قرن دهم دربارة عروض و قافیه به نثر فنّی و در برخی بخش‌ها، ساده و روان به زبان فارسی نوشته شده است. مؤلف با آوردن ابیات فارسی و عربی در توضیح هر بحر و انواع قافیه، خوانندگان را با عروض سنّتی و انواع قافیه آشنا می کند. البته خود نویسنده ذوق و قریحه ای در سرودن شعر داشته و ابیاتی از سروده های خود را برای شاهد مثال در توضیح بحرها و انواع قافیه بیان کرده است. تنها نسخة موجود، در کتابخانة مجلس شورای اسلامی به شمارة 1/18434 نگهداری می شود و تا امروز دست نخورده باقی مانده است. صغیری نسخة دیگری به نام تعشق بلبل به نثر و شعر دارد که نگارندگان مقاله برآن اند این نسخه را نیز تصحیح و چاپ کنند. وی همچنین نسخه ای با نام الغرفة الناجیه از قطیفی بحرانی کتابت کرده است. روش این پژوهش به صورت اسنادیـتحلیلی است و در این مقاله سعی بر آن است، نخست هویّت مؤلف و سپس معرفی نسخه بررسی شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

20 - نثر یا شعر؟
سیروس شمیسا

پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

21 - هماهنگی وزن و محتوا در اشعار ناصرخسرو
جعفر مقدس حمزه نصراللهی

از زوایای مهم و قابل بررسی در دیوان حکیم ناصرخسرو، وزن عروضی و پیوند آن با محتوا در اشعار این شاعر بزرگ است. با مطالعه در دیوان شعر شاعر، می‌توان دریافت که او در بحرهای بسیط، جدید، غریب، طویل، متدارک، مشاکل، مدید، کامل، وافر، هیچ شعری نسروده، اما از 11 بحر عروضی هزج، رم چکیده کامل

از زوایای مهم و قابل بررسی در دیوان حکیم ناصرخسرو، وزن عروضی و پیوند آن با محتوا در اشعار این شاعر بزرگ است. با مطالعه در دیوان شعر شاعر، می‌توان دریافت که او در بحرهای بسیط، جدید، غریب، طویل، متدارک، مشاکل، مدید، کامل، وافر، هیچ شعری نسروده، اما از 11 بحر عروضی هزج، رمل، مضارع، متقارب، منسرح، سریع، خفیف، مجتث، قریب، رجز، مقتضب و در مجموع، 26 وزن عروضی بهره گرفته که خود، نشان از تنوع وزنی در دیوان اوست. وی هر یک از اوزان را در خدمت مفاهیم و مضامینی درخور و شایستۀ آن وزن به کار گرفته و توانسته است پیوندی خوب میان وزن و محتوای اشعار ایجاد کند. از دیگر ویژگی‌های مهم عروضی در شعر ناصر خسرو، به کار رفتن اختیارات و زحافات عروضی فراوان است که نه تنها مایۀ ضعف موسیقایی شعر او نشده، بلکه موسیقی سخنش را پر صلابت‌تر و سنگین‌تر ساخته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

22 - تحلیل مقایسه ای نگرش شاملو و نیما در وزن شعر
لعیا تبار سعید احمد ابو محبوب

وزن شعرآزاد نیمایی با حفظ کیفیت عروض سنتی و امکان تغییر در کمیت آن، درحقیقت ادامه ی همان وزن عروض سنتی وقابل تقطیع است. می توان آن را قالبی نو وکامل تراز قالب های شعرکهن فارسی دانست که با نوآوری هایی درکاربرد وزن و قافیه همراه است. وجه تمایزشعرآزاد از قالب های شعر کهن؛ع چکیده کامل

وزن شعرآزاد نیمایی با حفظ کیفیت عروض سنتی و امکان تغییر در کمیت آن، درحقیقت ادامه ی همان وزن عروض سنتی وقابل تقطیع است. می توان آن را قالبی نو وکامل تراز قالب های شعرکهن فارسی دانست که با نوآوری هایی درکاربرد وزن و قافیه همراه است. وجه تمایزشعرآزاد از قالب های شعر کهن؛عدم تساوی مصراع ها، شکل نوشتاری و نوع ساختمان آن است،که با ترکیب والهام از قالب های مستزاد، مسمط، بحرطویل، ترکیب بند و ترجیع بند شکل گرفت. احمد شاملو از نخستین شاگردان و پیروان نیما است. او بر سر عروض با نیما به توافق نرسید و پس از مدتی تقلید محض از شعرآزاد نیمایی و متحجرشدن در نیما، با بهره گیری از فرهنگ شعری نیما، شعرسپید خود را فارغ ازوزن عروض سنتی وفارغ ازافاعیل عروضی بنیان گذاشت. شاملو وزن را عنصری خارجی، تحمیلی و الحاقی می دانست. او به نوعی موسیقی که جزء طبیعی و جدایی ناپذیر از ساختمان شعر است معتقد بود و در شعرسپید خود با انواع موسیقی درونی، کناری و...، و نیز با به کارگیری خود جوش برخی صنایع لفظی نوعی آهنگ و تناسب را جایگزین وزن عروضی کرد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

23 - تحلیل اشعار سیمین بهبهانی با رویکرد پدیدارشناسی
ابراهیم ابراهیم تبار ناهید اکبری

10.30495/bahar.2023.700824

پدیدارشناسی روشی است فلسفی که از آثار و نوشته‌ های ادموند هوسرل دریافت گردید. در این روش، فرد به عنوان یک آغازگر، به تحلیل توصیفی از جهان عینی می پردازد تا حقیقت و ذات پدیده در شعور و ادراک و آگاهی انسان ظهور یابد؛ طبق نظریّة پدیدارشناسی، هرگونه موانع و پیش فرض‌هایی را چکیده کامل

پدیدارشناسی روشی است فلسفی که از آثار و نوشته‌ های ادموند هوسرل دریافت گردید. در این روش، فرد به عنوان یک آغازگر، به تحلیل توصیفی از جهان عینی می پردازد تا حقیقت و ذات پدیده در شعور و ادراک و آگاهی انسان ظهور یابد؛ طبق نظریّة پدیدارشناسی، هرگونه موانع و پیش فرض‌هایی را که در راه شناخت واقعی پدیده ‌ها وجود دارد، باید به حال تعلیق در آید تا ذهن، خود به شناخت و آگاهی دست یابد. سیمین یکی از چهره‌ های شاخص معاصر است که راهی تازه را بدون اتّکاء به باورهای مفروض و قواعد محتوم پیشینیان با نگاهی نو در عرصة شعر گشود. این نظریّات سیمین – که به آرای پدیدارشناسان شباهت دارد- بیشتر در فرم و محتوای غزل مشاهده می شود، این مقاله به شیوه تحلیلی- توصیفی در پی یافتن پاسخ به این پرسش است که، چگونه سیمین در راستای ایدة پدیدار شناسانه توانسته در فرم و محتوای غزل تغییر ایجاد کند؟ نتیجة پژوهش بیانگر این است که شاعر هر چند به عنوان یک پدیدارشناس مطرح نیست، امّا نظریّه ‌ای که در بارۀ فرم و محتوای غزل داده در راستای نظریّات پدیدارشناسان است، او نیز مانند آن ها تقلید شیوه‌ های ادبی مرسوم را که مانع درک صحیح از اشیاء می شده کنار گذاشته و نگاهی تازه را در توصیف واقعی پدیده ‌ها و سوژه ‌ها، بدون توجه به پیش فرض ‌های موجود تأکید کرده است. از این رو، با ایجاد تحوّل در فرم و محتوای غزل و کشف اوزان عروضی خارج از دوایر خلیل، با نگاهی پدیدارشناسانه بدون توجّه به نظریّه‌ های ادبی گذشته نقش ه‌ای تأثیرگذارتری در شعر معاصر داشته است. پرونده مقاله

فهرست مقالات عروض

سکوی نشر دانش

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی