فهرست مقالات سمیح القاسم

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - واکاوی تطبیقی ادبیات اعتراض‎ در اشعار سمیح القاسم و علیرضا قزوه (با تکیه بر انتقاد از نهادهای بین‎المللی)
  صابره سیاوشی مصطفی جاوید مهر ناهید نصیحت
  10.30495/clq.2023.1977448.2508
  اعتراض نوعی موضع‎گیری است که اساسی‎ترین کاربرد آن، سلب احساس امنیت از فرد یا مجموعه‎ای است که مورد دادخواهی قرار گرفته است. درجۀ تأثیرگذاری اعتراض، بنابر نوع آن، متفاوت است. یکی از تأثیرگذارترین انواع اعتراض، در قالب شعر خود‎نمایی می‎کند؛ زیرا شاعران چکیده کامل

  اعتراض نوعی موضع‎گیری است که اساسی‎ترین کاربرد آن، سلب احساس امنیت از فرد یا مجموعه‎ای است که مورد دادخواهی قرار گرفته است. درجۀ تأثیرگذاری اعتراض، بنابر نوع آن، متفاوت است. یکی از تأثیرگذارترین انواع اعتراض، در قالب شعر خود‎نمایی می‎کند؛ زیرا شاعران به‌وسیلۀ بیان اعتراضات خود، نقش بسزایی در بیدار کردن مردم و بیرون آوردن جامعه از خمودگی و وارفتگی دارند. این جستار به تطبیق اشعار اعتراضی دو شاعر معاصر فلسطینی و ایرانی به نام‎های سمیح القاسم و علیرضا قزوه اهتمام دارد. تلاش نویسندگان بر آن بوده است که بر‎اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی، اشتراکات و افتراقات اشعار این دو شاعر را، با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار دهند. نتایج به‌دست‌آمده نشان از آن دارد که نوع ادبیات سمیح القاسم آمیخته با عجز و ناتوانی است که نشان از ناامیدی ایشان دارد اما علیرضا قزوه از موضع قدرت و با نوعی قاطعیت به نقد نهادهای بین‎المللی پرداخته است که نشان‎دهندۀ امیدواری اوست و این امیدواری و ناامیدی، ناشی از فضای جامعۀ این دو شاعر است؛ به این قرار که از نگاه سمیح القاسم به دلیل فقدان بستر مناسب، میزان تأثیرگذاری مفاهیم شعری به حداقل رسیده و درنهایت منجر به ناامیدی شاعر گشته است. از نتایج به‌دست‌آمدۀ دیگر نوع پردازش دو شاعر به مسائل است که هر دو شاعر برای میان‎تهی نشان دادن نهادهای بین‎المللی، به ظواهر آن پرداخته‎اند با این تفاوت که سمیح القاسم به‌ظاهر اعضای این سازمان‎ها پرداخته اما علیرضا قزوه به‎طور کل ساختارها را به چالش کشیده است پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - دراسة في فاعلية أنماط الحجج في مرآة شعر سميح القاسم
  آیت شوکتی علی صیادانی علی خالقی جعفر امشاسفند
  10.30495/cls.2023.1976775.1390
  إنَّ الاستعمال الاجتماعي للكلام يبرز للحجاج سمة مميزة فكل حجة تفترض حجة مضادة ولا وجود البتة لحجاج دون حجاج مضاد باعتبار أن الحقيقة متى تنزلت في إطار العلاقات الإنسانية والاجتماعية صعب إدراكها واضحت محل نزاع وجدال في غياب الحجج المادية والموضوعية. فميدان الحجاج إذن ليس چکیده کامل

  إنَّ الاستعمال الاجتماعي للكلام يبرز للحجاج سمة مميزة فكل حجة تفترض حجة مضادة ولا وجود البتة لحجاج دون حجاج مضاد باعتبار أن الحقيقة متى تنزلت في إطار العلاقات الإنسانية والاجتماعية صعب إدراكها واضحت محل نزاع وجدال في غياب الحجج المادية والموضوعية. فميدان الحجاج إذن ليس الصادق الضروري وهو ما يميزه عن البرهنة - وإنما الممكن المحتمل لذا يقول جيل دكلارك (Gilles Declercq) إن الحجاج وهو يتخذ من العلاقات الإنسانية والاجتماعية حقلا له يبرز كاداة لغوية وفكرية تسمح باتخاذ قرار في میدان يسوده التزاع وتطغى عليه المجادلة. سميح القاسم أحد أهم وأشهر الشعراء العرب والفلسطينيين المعاصرين الذين ارتبط اسمهم بشعر الثورة والمقاومة. فموضوع بحثنا كما يدل عليه عنوانه دراسة للحجاج في شعر سمیح القاسم ونعني بالدراسة هنا النظر في مجموع التقنيات التي يعتمدها الشاعر ليحتج لرأي أو اليدحض فكرة محاولا إقناع القارئ بما يبسطه أو حمله على الإذعان لما يعرضه. وهو أمر سيقودنا حتما إلى دراسة بنية الحجاج من ناحية وأساليبه من ناحية ثانية، فلن نكتفي بحصر الحجج المعتمدة ورصد ما بينها من فوارق ظاهرة وباطنة ولن نكتفي كذلك بتصنيفها وتفريعها باعتماد أكثر من مقياس. إنّنا نعتمد في هذه الرسالة بمنهج الوصفي التحلیلي. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - فکرة الموت وألوانه فی شعر سمیح القاسم
  حامد صدقی رسول زارع
  الموت من المحاور الرئیسة عند سمیح القاسم إذ تحتفل أشعاره بقضیّة الموت. یهدف البحث الی دراسة إیدئولوجیا الشاعر فی رؤیته نحو الموت، کما حاول أن یبیّن دوافعه التی تشکّلت فی شعره. لأنَّ رؤیته الجمالیة نحو الموت تقوّی روح المقاومة عند شعبه حتّی تغیّرَ لون الموت فی عقائدهم فی چکیده کامل

  الموت من المحاور الرئیسة عند سمیح القاسم إذ تحتفل أشعاره بقضیّة الموت. یهدف البحث الی دراسة إیدئولوجیا الشاعر فی رؤیته نحو الموت، کما حاول أن یبیّن دوافعه التی تشکّلت فی شعره. لأنَّ رؤیته الجمالیة نحو الموت تقوّی روح المقاومة عند شعبه حتّی تغیّرَ لون الموت فی عقائدهم فیعتبر الموت عنده التزاماً فی الأبعاد السیاسیة والوطنیّة والقومیّة والذاتیة. اعتمد البحث المهنج الوصفی والتحلیلی بالترکیز علی دواوینه؛ إتّضح لنا بعد دراسة أبعاد الموت أنّه وقف عند هذه المسألة علی مستویین: ذاتی وجماعی، فدرسناهما فی القضایا السیاسیة والقومیة والوطنیة، وکشفنا عن رؤیته الجمالیة فی معجم الموت ودلالاته فی التعبیر عن واقع الاحتلال. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - صورة "دون جوان" فی شعر سمیح القاسم وعبدالله بَشیو؛ دراسة مقارنة صورولوجیة
  ناصح ملائی سید مهدی مسبوق صلاح الدین عبدی
  علم دراسات الصورة (Image Studies) أو الصورولوجیا أو علم الصور (Imagologie) یبیّن لنا جانبا هامّا من وظیفة الأدب المقارن(أو النقد المقارن بالواقع) فی المدرسة الفرنسیة حیث یتطرق إلى دراسة صورة "الأنا" و"الآخر" فی النصوص الأدبیة. صورة الآخر کمرآة یرى الأنا نفسه فیها من جان چکیده کامل

  علم دراسات الصورة (Image Studies) أو الصورولوجیا أو علم الصور (Imagologie) یبیّن لنا جانبا هامّا من وظیفة الأدب المقارن(أو النقد المقارن بالواقع) فی المدرسة الفرنسیة حیث یتطرق إلى دراسة صورة "الأنا" و"الآخر" فی النصوص الأدبیة. صورة الآخر کمرآة یرى الأنا نفسه فیها من جانب ویرى الآخر معاملة الأنا ومواجهته معه من جانب آخر. دون جوان (Don Juan) شخصیة أسطوریة إسبانیة تُعرف بزیر النساء أو مغوی النساء أو صریع الغوانی فی الثقافة الإسبانیة خاصة وفی الثقافة الأروبیة أو العالمیة عامّة. لدون جوان علاقات مع مختلف النساء ولایزال یبحث عن امرأة أخرى جدیدة ویترک القدیمة تماما. للشاعرین سمیح القاسم وعبدالله بَشیو، باعتبارهما فحول أدب المقاومة فی الأدبین العربی والکردی، قصیدتان موجّهتان إلى دون جوان وهما یوظفان صورته السلبیة فی مجال أدب المقاومة توظیفا جدیدا لیظهرا مدى التزامهما بهذا النوع من الأدب ویُثریا المعانی الشعریة لدیهما. تبحث هذه المقالة عن کیفیة الرؤیة لصورة الآخر الأسطوری الإسبانی وتوظیفها فی شعر الأنا العربی والکردی بالاعتماد على المنهج الوصفی التحلیلی وعلى ضوء الأدب المقارن الأمریکی. توصلت الدراسة إلى أن رؤیة سمیح القاسم فی صورة دون جوان تسامحیة على الإطلاق، لکن رؤیة عبدالله بَشیو تسامحیة أولاً ثم تتغیر وتَصیر تشویهیة سلبیة انتهاءاً، والأنا حقیقیة فی هاتین القصیدتین لکن الآخر أسطوری یعنی أن الآخر صورة من صورة الآخر الأصلی البدائی. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - عناصر الإیقاع ودلالاتها فی "قصیدة الانتفاضة" لسمیح القاسم
  بهنام باقری علی سلیمی
  تعتبر الموسیقی من أهم أداة بنائیة یقوم علیها البناء الشعری وهی عنصر من أبرز العناصر التی تمیّز الشعر من سائر الفنون الأدبیة. والعنصر الإیقاعی تکمن فیه الطاقة التعبیریة والدلالیة وله أهمیة بارزة فی خلق الجو العام للقصیدة وتماسک بنیتها. ستحاول هذه الدراسة أن تتلمس البنیة چکیده کامل

  تعتبر الموسیقی من أهم أداة بنائیة یقوم علیها البناء الشعری وهی عنصر من أبرز العناصر التی تمیّز الشعر من سائر الفنون الأدبیة. والعنصر الإیقاعی تکمن فیه الطاقة التعبیریة والدلالیة وله أهمیة بارزة فی خلق الجو العام للقصیدة وتماسک بنیتها. ستحاول هذه الدراسة أن تتلمس البنیة الإیقاعیة وعناصرها وآثارها فی "قصیدة الانتفاضة" للشاعر سمیح القاسم وهی قصیدة تتمیز بإیقاعات موسیقیة متنوعة تجعل المتلقی یستعذبها وتنقله إلی حالة الشاعر الشعوریة. وفی هذه الدراسة ندرس تشکیل البنیة الإیقاعیة فی القصیدة من خلال رصد بعض الظواهر الإیقاعیة مثل الوزن العروضی والزحافات والعلل، القافیة وما یتعلق بها، والظواهر الإیقاعیة الأخری؛ مثل التدویر، والسطر الشعری، والتضاد، والتوازی، والتکرار، وقد اتبع البحث منهجاً وصفیاً تحلیلیاً إحصائیاً وذلک باستقراء القصیدة وتفکیک عناصرها الإیقاعیة لاستخراج قیمها الدلالیة والجمالیة. وقد تبین من خلال هذه الدراسة؛ أنّ الشاعر یحاول فی تشکیل البنیة الإیقاعیة لقصیدته، الإفادة من أصغر الجزئیات وأدقها من أجل توظیفها واستثمار مکوناتها بغیة إثراء النغمة المؤثرة المنبعثة من الإیقاعات الخارجیة والداخلیة وإثراء دلالات النص. وأن العنصر الإیقاعی بکافة أشکاله له دور واضح فی إثراء البنیة الإیقاعیة والبنیة الدلالیة للقصیدة وتماسک بنیتها وکسر رتابتها واکتساب القصیدة درجة موسیقیة ملموسة، وأنه یؤدی دوراً دلالیاً وجمالیاً لإثارة المتلقی وإثراء القصیدة. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - موتیف النخلة والزیتونة فی شعر سمیح القاسم
  کبری روشنفکر حامد پورحشمتی
  تحتلّ بعض الأفکار والأحداث مکانة مرموقة فی معیشة البشر ومثلما تتحوّلان إلی جزء من هواجسه الّتی تدفعه إلی المزید من الإلحاح والتکریر، حتّی انّها تظلّ له میسما ذاتیّا ملازما قدیصوّرها متعمّدا أو عفوالخاطر، ولکن تکرار هذه الصورة المعبّرة عن الهواجس علی التوالی یدلّ علی أنّ چکیده کامل

  تحتلّ بعض الأفکار والأحداث مکانة مرموقة فی معیشة البشر ومثلما تتحوّلان إلی جزء من هواجسه الّتی تدفعه إلی المزید من الإلحاح والتکریر، حتّی انّها تظلّ له میسما ذاتیّا ملازما قدیصوّرها متعمّدا أو عفوالخاطر، ولکن تکرار هذه الصورة المعبّرة عن الهواجس علی التوالی یدلّ علی أنّه ینهض بما لایُطّلع علی واقعه بحکم العادة؛ فقد یظهر هذا التکرار- بالرغم من أنّه ظاهرة نقدیّة لغویّة - موتیفا یعتبر عنصرا بنائیّا فی النص الشعریّ متجلّیا فی العلامات والدلالات اللتین یوظّف من خلالهما الشاعر الرموز والصور الشعریّة لیضفی علی شعره میسم الجمال والخلابیّة. إنّ الموتیف فی الشعر سمیح القاسم یحظی بأهمّیة بالغة ویمنح المتلقّی مفتاحا یفتح به الفکرة الکامنة فی نصّه وسواء أیکون اسما أو فعلا أو جملة، یتبدّل إلی نقطة مرکزیّة یحوم حولها شعره؛ ففی بعض الأحیان لینال رؤیة معیّنة یتمسّک بالتکرار الّذی یرافق الإلحاح علی هاجسته اللحظویّة مثل توظیفه موتیفی النخل والزیتون اللذین بلغ تکرارهما علی الترتیب 51 و69 مرّة فی أشعاره متناسبا مع الأهداف المقاومیّة الّتی یطالب بها المقتضی الشعریّ حیث یحمل الأول منهما رموزا للإستقامة، والنشاط، والحیاة الجدیدة ویوحی الثانی بالتجدّد، والعمران، وتراث الشاعر الدینیّ الّذی انعقد بأحاسیسه الوطنیّة. تحاول هذه الدراسة تسلیط الضوء علی توظیف موتیفی النخلة والزیتونة فی شعر سمیح القاسم مع الإشارة إلی المعطیات الإحصائیة من تکرارهما فی الأشعار، والإعتماد علی الطریقة الوصفیّة- التحلیلیّة الّتی تساعد علی تحلیل النصوص الأدبیّة وفکّ الرموز ودلالات فیها. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - موتیف شخصیت‌های قرآنی در شعر پایداری سمیح القاسم
  مسعود باوان‌پوری مریم دریانورد حدیثه متولی پروین خلیلی
  موتیف یکی از پدیده‌هایی است که جهت فهم متن ادبی به کار گرفته شده و در خدمت زیباسازی موضوع شعری است و نیز بیانگر تلاش شاعر در جهت کمک بیشتر به خوانندگان در جهت فهم شعر است. یکی از مهمترین موتیف‌ها که دارای دلالت‌های قوی و زیبا متناسب با زبان و روحیۀ شاعر است، بازخوانی شخ چکیده کامل

  موتیف یکی از پدیده‌هایی است که جهت فهم متن ادبی به کار گرفته شده و در خدمت زیباسازی موضوع شعری است و نیز بیانگر تلاش شاعر در جهت کمک بیشتر به خوانندگان در جهت فهم شعر است. یکی از مهمترین موتیف‌ها که دارای دلالت‌های قوی و زیبا متناسب با زبان و روحیۀ شاعر است، بازخوانی شخصیت‌های مختلف در شعر است؛ در واقع موتیفِ شخصیت‌ها وسیله‌ای برای تعبیر احساسات شاعر است. شعر پایداری سرشار از رموز دینی و اسطوره‌ای و تاریخی و .... است؛ رموز دینی، دارای اهمیت ویژه‌ای در شعر پایداری فلسطین می‌باشد. شاعران فلسطینی در بسیاری از اشعار خود از شخصیت‌های قرآنی برای تعبیر احساسات خویش به بهترین صورت بهره گرفته‌اند. سمیح القاسم از شاعران بزرگ معاصر عرب بود. وی گاهی این رموز و شخصیت‌ها را مطابق خوانش قرآنی آنها به کار گرفته و در پاره‌ای دیگر از اشعار خود این رموز را مطابق میل خویش بکار گرفته‌است. اشعار وی سرشار از روح حماسه و مقاومت در برابر اسرائیل و ظلم آن است؛ شاعر به طرز زیرکانه‌ای در اشعار خود از شخصیت‌های قرآنی کمک گرفته و باعث غنا بخشیدن و عمیق‌تر ساختن مضامین شعری خود گردیده‌اند. از مهم‌ترین این شخصیت‌ها می‌توان به قابیل، آدم، نوح، موسی (علیهم‌السلام) و ... نام برد که هریک نمادی برای مبارزه با ظلم و ... در شعر آنها هستند. نویسندگان این مقاله برآنند که با بررسی اشعار سمیح القاسم و با بهره‌گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی شخصیت‌های قرآنیِ نمادینِ شعر وی و دلالت‌های هریک را بیان کنند. پرونده مقاله