زیدیه

دسترسی آزاد مقاله

1 - امامت و مشروعیت تبارشناختی: جدال امامیه، زیدیه و معتزله
محمد احمدی منش

10.30495/jhcin.2023.21781

مقاله پیشِ رو ادامه مقاله دیگری درباره مشروعیت تبارشناختی و تأثیر آن بر نظریه امامت است. در حالی که در مقاله پیشین ناسازگی ها میان فرهنگ تبارشناختی پیشااسلامی اعراب و موضوع انتقال امامت به علی(ع) و فرزندانش بررسی شد، در این مقاله اختلاف دیدگاه میان امامیه و زیدیه چکیده کامل

مقاله پیشِ رو ادامه مقاله دیگری درباره مشروعیت تبارشناختی و تأثیر آن بر نظریه امامت است. در حالی که در مقاله پیشین ناسازگی ها میان فرهنگ تبارشناختی پیشااسلامی اعراب و موضوع انتقال امامت به علی(ع) و فرزندانش بررسی شد، در این مقاله اختلاف دیدگاه میان امامیه و زیدیه در تبیین تبارشناختی امامت در بازه سده های سوم تا پنجم هجری واکاوی خواهد شد. نشان خواهیم داد که این دو گروه در تلاش برای تبیین زنجیره امامان با نظریه ای منسجم، برداشت های متفاوتی از مشروعیت تبارشناختی پیش نهادند و به فراخور آن و هنگام تفسیر نصوص مهم حدیث ثقلین، آیه تطهیر و نیز رویداد مباهله، تعریف های گوناگونی از اصطلاح های تبارشناختی اهل بیت و عترت ارائه کردند. با توجه به دادوستد فکری معتزله با شیعیان امامی و زیدی و مشارکت آنان در این گفت‌وگوها، دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی نیز بررسی شده‌است. در نهایت می توان گفت درحالی‌که در شیوه استدلالی زیدیه سازوکار ارث با تکیه بر مفهوم ذریّه به‌عنوان بن مایه مشروعیت تبارشناختی پذیرفته شد، امامیه برای تبیین زنجیره امامان که اغلب و نه همیشه از سازوکار پدر فرزندی پیروی می کرد، سنجه های مرکب از فضیلت و نصّ را هم به‌کار گرفتند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - عوامل بیرونی و درونی افول مذهب و دولت زیدیان در شمال ایران
سیدمحمد صادقی سنگدهی مصطفی معلمی سید علی اکبر عباسپور

10.30495/jhcin.2023.22792

مذهب و دولت زیدیان از سده‌ سوم هجری در گیلان و طبرستان پدیدار گشت. زیدیان ایران اگرچه خاستگاه تحولات بنیادین در جهان اسلام بودند، اما خود چندان دوام نیاوردند؛ و به زودی با چالش‌های بیرونی و درونی احاطه گردیدند و دچار ضعف و افول شدند. پژوهش‌های اندکی درباره عوامل و دلایل چکیده کامل

مذهب و دولت زیدیان از سده‌ سوم هجری در گیلان و طبرستان پدیدار گشت. زیدیان ایران اگرچه خاستگاه تحولات بنیادین در جهان اسلام بودند، اما خود چندان دوام نیاوردند؛ و به زودی با چالش‌های بیرونی و درونی احاطه گردیدند و دچار ضعف و افول شدند. پژوهش‌های اندکی درباره عوامل و دلایل این افول صورت گرفته؛ برخی عوامل نادیده گرفته شده و کاستی ها و ابهاماتی نیز در این پژوهش ها راه یافته که انجام پژوهشی تازه را موجه می‌سازد. این مقاله به دنبال تبیین عوامل افول مذهب و دولت زیدیان در شمال ایران است. بنابر یافته های این پژوهش، علاوه بر دوگانگی رفتار حاکمان و امامان زیدیه، تفرقه و رقابت میان اهالی گیلان و دیلمان، دور شدن نسل‌های جدید سادات علوی از اسلام و آداب آن، باید قدرت یافتن باوندیه، پشتیبانی این خاندان از مذهب امامیه، تبلیغات عالمان امامی‌مذهب، چالش مرگبار فداییان اسماعیلی با زیدیان، ظهور فرقه مطرفیه در یمن و تمایل زیدیان شمال ایران به مهاجرت به یمن برای مقابله با آن را به فهرست عوامل افول و زوال مذهب و دولت زیدیه در شمال ایران افزود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - روابط علمی زیدیه و امامیه از غیبت صغری تا قرن ششم هجری
گیتی محمدبیگی علی رضا ابطحی محمد علی چلونگر

10.30495/jhcin.2020.15551

ﻧﻘﺶ آﻓﺮینی سیاسی و ﻓﻜﺮی امامیه و زﻳﺪﻳﻪ، دو فرقه اﺛﺮﮔﺬار شیعی، در برخی زﻣﺎنﻫﺎ ﺑﺎرز و اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ. از اﻳﻦ رو، ﺿﺮوری اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ واﻛﺎوی ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﻳﻦ دو فرقه ممتاز شیعی، ﺿﻤﻦ ﺑﺮرسی ﺑﺮﻫﻪای از تاریخ فکری امامیه، ﺑﻪ ﻧﻘﺎط واﮔﺮایی آنها در آﻣﻮزهﻫﺎی ﻛﻼمی و دادوستد میراث حدیثی آنان چکیده کامل

ﻧﻘﺶ آﻓﺮینی سیاسی و ﻓﻜﺮی امامیه و زﻳﺪﻳﻪ، دو فرقه اﺛﺮﮔﺬار شیعی، در برخی زﻣﺎنﻫﺎ ﺑﺎرز و اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ. از اﻳﻦ رو، ﺿﺮوری اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ واﻛﺎوی ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﻳﻦ دو فرقه ممتاز شیعی، ﺿﻤﻦ ﺑﺮرسی ﺑﺮﻫﻪای از تاریخ فکری امامیه، ﺑﻪ ﻧﻘﺎط واﮔﺮایی آنها در آﻣﻮزهﻫﺎی ﻛﻼمی و دادوستد میراث حدیثی آنان دﺳﺖ یابیم. این ﻣﻘﺎﻟﻪ، در پی ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ‌ها اﺳﺖ ﻛﻪ این دو فرقه مهم شیعه، در ﻣﺤﺪوده زﻣﺎنی غیبت ﺻﻐﺮی ﺗﺎ پایان قرن ششم ﻫ در ﭼﻪ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎیی روابط علمی داشته‌اند؟ هم‌چنین فعالان این عرصه چه کسانی بوده‌اند؟ روابط اﻳﻦ دو ﻓﺮﻗﻪ در این سده‌ها ﺑﻪ دلیل ﭘﺎره‌ای از اﺷﺘﺮاﻛﺎت اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و در عین ﺣﺎل، ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﺧﺘﻼف در برخی از اﺻﻮل ﻣﺬﻫبی، ﺗﻤﺎﻳﺰات ﻓﺮﻗﻪای ﺧﻮﻳﺶ را نیز دﻧﺒﺎل میﻛﺮدﻧﺪ. ﺑﺮای ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ‌ها و اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﻓﺮضیه‌ها رواﺑﻂ علمی اﻣﺎمیه و زﻳﺪﻳﻪ در ایران، به‌ویژه ری، در اﻳﻦ ﺑﺎزه زﻣﺎنی با استفاده از روش تاریخی و شیوه توصیفی- تحلیلی با تکیه بر منابع ﺑﺮرسی می‌گردد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - اوضاع مذهبی گیلان در عصر آل کیا
دکتر محمد کریم یوسف جمالی

سرزمین گیلان همواره از دوران باستان تا دوره های جدید به دلیل جغرافیای طبیعی و ساختار نظام زمینداری و اجتماعی آن با سایر مناطق ایران متفاوت بوده است. پوشش طبیعی آن سبب شده است تا فاتحان بزرگ تاریخ به راحتی نتوانند به این ولایت راه یابند، بنابراین مخالفان سیاسی و مذهبی حک چکیده کامل

سرزمین گیلان همواره از دوران باستان تا دوره های جدید به دلیل جغرافیای طبیعی و ساختار نظام زمینداری و اجتماعی آن با سایر مناطق ایران متفاوت بوده است. پوشش طبیعی آن سبب شده است تا فاتحان بزرگ تاریخ به راحتی نتوانند به این ولایت راه یابند، بنابراین مخالفان سیاسی و مذهبی حکومت از این موقعیت استفاده کرده و در این منطقه به ترویج آیین خود پرداختند. دین اسلام تا نیمه دوم قرن دوم نتوانست به سرزمین گیلان راه یابد. از این زمان مخالفان شیعِیِ خلافت عباسی توانستند با نفوذ به این منطقه به ترویج آیین های دیگر نظیر، اسماعیلیه، و تشیع امامی پرداختند. دودمان آل کیا پس از قدرت گیری در شرق گیلان به دلیل تعصب در مذهب زیدیه پس از دست یابی به قدرت، سایر گروههای مذهبی را مورد آزار و اذیت خود قرار دادند و عرصه را بر فعالیت آنها تنگ نمودند. یکی از مهمترین رویدادهای مذهبی در تاریخ گیلان، پناهنده شدن اسماعیل میرزا به لاهیجان و تأثیر آل کیا بر صفویه است. با توجه به قراین و شواهد، آل کیا تأثیر زیادی در تعمیم مذهب تشیع بر صفویه داشت. حکومت صفویه نیز در قرن دهم هـ.ق آل کیا را تحت فشار قرار داده و آنها را مجبور به پذیرش مذهب تشیع جعفری نمود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - اوضاع مذهبی گیلان در عصر آل کیا
محمد کریم یوسف جمالی عباس پناهی

سرزمین گیلان همواره از دوران باستان تا دوره های جدید به دلیل جغرافیای طبیعی و ساختار نظام زمینداری و اجتماعی آن با سایر مناطق ایران متفاوت بوده است.پوشش طبیعی آن سبب شده است تا فاتحان بزرگ تاریخ به راحتی نتوانند به این ولایت راه یابند،بنابراین مخالفان سیاسی و مذهبی حک چکیده کامل

سرزمین گیلان همواره از دوران باستان تا دوره های جدید به دلیل جغرافیای طبیعی و ساختار نظام زمینداری و اجتماعی آن با سایر مناطق ایران متفاوت بوده است.پوشش طبیعی آن سبب شده است تا فاتحان بزرگ تاریخ به راحتی نتوانند به این ولایت راه یابند،بنابراین مخالفان سیاسی و مذهبی حکومت از این موقعیت استفاده کرده و در این منطقه به ترویج آیین خود پرداختند.دین اسلام تا نیمه دوم قرن دوم نتوانست به سرزمین گیلان راه یابد.از این زمان مخالفان شیعی خلافت عباسی توانستند با نفوذ به این منطقه به ترویج آیین هایی دیگر نظیر،اسماعیلیه،و تشیع امامی پرداختند.دودمان آل کیا پس از قدرت گیری در شرق گیلان به دلیل تعصب در مذهب زیدیه پس از دست یابی به قدرت،سایر گروه های مذهبی را مورد آزاد و اذیت خود قرار دادند و عرصه را بر فعالیت آنان تنگ نمودند.یکی از مهمترین رویدادهای مذهبی در تاریخ گیلان،پناهنده شدن اسماعیل میرزا به لاهیجان و تاثیر آل کیا بر صفویه است.با توجه به قراین و شواهد آل کیا تاثیر زیادی در تعمیم مذهب تشیع بر صفویه داشت.حکومت صفویه نیز در قرن دهم ه.ق آل کیا را تحت فشار قرار داده و آنها را مجبور به پذیرش مذهب تشیع جعفری نمود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - تاریخ سیاسی زیدیه در ایران و پیامدهای آن-از قیام زید تا تشکیل حکومت علویان طبرستان
قاسم بیات اصغری محمدرضا فلاح گر

چکیده زیدیه فرقه ای از شیعه می باشند که همزمان با قیام زید بن علی (ع) به وجود آمدند. پس از زید طرفدارانش به گرد پسرش یحیی، جمع شدند. پس از شهادت یحیی، قیامهابه رهبری فرزندان عبدالله بن حسن بن حسن (ع) (محمد نفس زکیه) ادامه یافت. یحیی بن عبدالله به دیلم رفت و قیام را چکیده کامل

چکیده زیدیه فرقه ای از شیعه می باشند که همزمان با قیام زید بن علی (ع) به وجود آمدند. پس از زید طرفدارانش به گرد پسرش یحیی، جمع شدند. پس از شهادت یحیی، قیامهابه رهبری فرزندان عبدالله بن حسن بن حسن (ع) (محمد نفس زکیه) ادامه یافت. یحیی بن عبدالله به دیلم رفت و قیام را به داخل ایران کشاند. بسیاری از دیلمیان، اسلام شیعی از نوع زیدی را پذیراو حامی آن شدند. حسن بن زید با استفاده دیلمیان و علویانی که به او پیوسته بودند، حکومتش را در طبرستان پایه گذاری کرد. حکومت علویان پیامد سیاسی - اجتماعی را نه تنها درطبرستان بلکه مناطق وسیعی از ایران و جهان اسلام بوجود آورد وآنجا را به پایگاهی برای گسترش زیدیه در ایرانتبدیل کرد تا بتواند در برابر خراسان که گرایش عباسی داشت رقابت کرده و به گسترش عقاید خود در ایران بپردازد . واژگان کلیدی : زید بن علی، زیدیه، ایران، دیلم، علویان، یحیی بن عبدالله، طبرستان. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - معنای رافضه در روایت‌های اسلامی سه سدۀ نخست
حیدر دباغی

واژۀ رافضه در نوشته‌های مسلمانان در گذر تاریخ به فراوانی دیده می‌شود. عنوان رافضه دربارۀ شیعیان بسیار بکار رفته است. این اصطلاح همچون لقبی برای بدنامی شیعه در جامعه بکار رفته است. کاربرد این اصطلاح با گذر زمان گسترش یافته است و رفته رفته شناسۀ ویژۀ امامیه درآمد. در این چکیده کامل

واژۀ رافضه در نوشته‌های مسلمانان در گذر تاریخ به فراوانی دیده می‌شود. عنوان رافضه دربارۀ شیعیان بسیار بکار رفته است. این اصطلاح همچون لقبی برای بدنامی شیعه در جامعه بکار رفته است. کاربرد این اصطلاح با گذر زمان گسترش یافته است و رفته رفته شناسۀ ویژۀ امامیه درآمد. در این مقاله تلاش شده با بهره‌گیری از شیوۀ توصیفی - تحلیلی و روش‌های رایج رجالی، حدیثی و تاریخی به واکاوی معنای عنوان رافضه در احادیث پرداخته شود. موضوع اصلی این نوشتار شناسایی معنای عنوان رافضه در روایت‌های منابع روایی سه سدۀ نخست بوده و اثبات این فرضیه که رافضه عنوان جریان فکری بوده که از غالیان و شیعیان تندرو شکل گرفته است. عنوانی که ابتکار مروانیان بوده و برای واپس‌زنی شیعیان بکار می‌رفت. این پیشامد با نقل روایت‌هایی از پیامبر خدا (ص) آغاز شد و شیعیان در واکنش به آن با بازخوانی معنای رفض احادیثی را از امامان (ع) نقل کردند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - مقتل‌نگاری به مثابه پاسخی برای نیازهای فرقه‌ای؛ مطالعه موردی: «تسمیة من قتل مع الحسین علیه‌السلام» اثر فضیل بن زبیر کوفی
مهرداد شایع مرتضی سلمان نژاد

فهم مولفه‌های روایت زیدیه از واقعه عاشورا از جمله موضوعاتی است که در حوزه تاریخ‌پژوهی اسلامی مطرح است. از این میان واکاوی روایت فضیل بن زبیر کوفی در کتاب تسمیة من قتل مع الحسین(ع) به دلیل قدمت، تفردهای روایی و شخصیت ویژه مؤلف اهمیت ویژه‌ای دارد. این پژوهش به دنبال این پ چکیده کامل

فهم مولفه‌های روایت زیدیه از واقعه عاشورا از جمله موضوعاتی است که در حوزه تاریخ‌پژوهی اسلامی مطرح است. از این میان واکاوی روایت فضیل بن زبیر کوفی در کتاب تسمیة من قتل مع الحسین(ع) به دلیل قدمت، تفردهای روایی و شخصیت ویژه مؤلف اهمیت ویژه‌ای دارد. این پژوهش به دنبال این پرسش است که فضیل با تدوین تسمیة من قتل مع الحسین(ع)، در پی تحقق چه هدفی یا اهدافی بود؟ از این‌رو جستار پیش‌رو مبتنی بر تحلیل و مقایسه داده‌های مستخرج از منابع اصیل و متقدم برآن است تا ابتدا با مراجعه به منابع تاریخی، رجالی و حدیثی شخصیت فضیل بن زبیر را معرفی کرده و سپس ویژگی‌های سندی، ساختاری و محتوایی کتاب را ارائه کند و طی بازخوانی متن از رهاورد شناخت جریان‌های سیاسی و دینی مرتبط با آن عصر انگیزه‌های پنهان مؤلف را آشکار سازد. فضیل در جهت پاسخ به نیازهای فرقه‌ای آن روز زیدیان به طور هوشمندانه اقدام به انتخاب، تولید و چینش محتوای مورد نظر خود کرد و در این راستا به تهییج عواطف و جذب فرقه‌ای با تکیه بر یادآوری مظلومیت امام حسین(ع) و موضوع عاشورا پرداخت و با ادعای قیام به سیف امام سجاد(ع) در روز عاشورا در جهت تأمین نیاز اندیشگانی زیدیه پیش رفت. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - علل ساختاری پیدایش و عملکرد جنبش الحوثی و پیامدهای بین‌المللی تأسیس این گروه
سید حسن ملائکه مصطفی علی اکبریان هاوشکی

10.30495/pir.2019.667204

ساختارهای هر جامعه نقش مهمی در ایجاد گروه‌ها و نهادهای مردمی و دولتی آن جامعه دارند. ساختارهای سیاسی، مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و جغرافیایی در یک جامعه‌ یک کشور جهان‌بینی افراد و گروه‌های سیاسی و اجتماعی آن کشور را تشکیل و تغییر می‌دهند. در این راستا ایجاد گروه‌های سیاسی ن چکیده کامل

ساختارهای هر جامعه نقش مهمی در ایجاد گروه‌ها و نهادهای مردمی و دولتی آن جامعه دارند. ساختارهای سیاسی، مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و جغرافیایی در یک جامعه‌ یک کشور جهان‌بینی افراد و گروه‌های سیاسی و اجتماعی آن کشور را تشکیل و تغییر می‌دهند. در این راستا ایجاد گروه‌های سیاسی نه به خواست افراد آن گروه است بلکه ساختارهای فوق آن‌ها را وادار به ایجاد این گروه‌ها می‌کند. ساختارهایی که باعث پیدایش گروه‌های سیاسی می‌شوند حتی می‌توانند در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی نیز تأثیرگذار باشند. براین اساس یک گروه یا حزب سیاسی در یک منطقه خاص ایجاد می‌شود اما دیر یا زود بودن این امر زیاد مهم نیست. سؤالات این پژوهش این‌چنین است که: 1- علل ساختاری شکل‌گیری و اقدامات جنبش الحوثی چیست؟ 2- این گروه چه جایگاهی در نظم منطقه ای دارد؟ در این راستا فرضیه‌ها براین قرارند که: 1- ساختارها و چارچوب‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه‌ یمن باعث ایجاد و عمل کرد الحوثی گروه الحوثی شده است. 2- این گروه درصورت قدرتمند شدن می‌تواند نظم منطقه ای را دچار تغییرات جدی کند. و برای بررسی موارد بالا نگاهی به تاریخ و مذهب این گروه می‌اندازیم و در پایان به تأثیر این گروه در نظم منطقه ای اشاره می‌شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

10 - محمد بن سنان و نقش او در انتقال حدیث زیدیه به امامیه
گیتی محمدبیگی علیرضا ابطحی فروشانی محمد علی چلونگر

در مبحث تاریخ حدیث، راویان حدیث جایگاه مهمی دارند. نخستین احادیث که با عنوان کتاب، اصل یا نسخه یاد شده است، پس از سدۀ دوم هـ توسط طبقه و افراد خاصی دست به دست و نقل شده است. یکی از مهم ترین راویان ومحدثان امامی که حلقه اتصال منابع و احادیث سدۀ دوم و سوم بود، محمدبن سنان چکیده کامل

در مبحث تاریخ حدیث، راویان حدیث جایگاه مهمی دارند. نخستین احادیث که با عنوان کتاب، اصل یا نسخه یاد شده است، پس از سدۀ دوم هـ توسط طبقه و افراد خاصی دست به دست و نقل شده است. یکی از مهم ترین راویان ومحدثان امامی که حلقه اتصال منابع و احادیث سدۀ دوم و سوم بود، محمدبن سنان(د.220ق ) است. اینکه محمدبن سنان از نظر وثاقت یا تضعیف میان محدثان امامی چه جایگاهی دارد؟ نقش او در انتقال روایات زیدی به امامیه چگونه بوده است ؟ روایات ذکر شده از سوی وی تا چه حدی در امامیه نفوذ دارد؟ موضوع این مقاله است که تلاش می گردد به روش تاریخی و شیوه توصیفی- تحلیلی باتکیه بر منابع موجود بررسی گردد. علی رغم، آنکه محمدبن سنان را به دلیل همنشینی با افرادی چون مفضل بن عمر و نقل روایات او،فردی غالی دانسته اند و تضعیف وی نزد محدثان و عدم پذیرش روایات او، کتاب ها و روایات نقل شده از او رواج یافت که روایات دو محدث زیدی صاحب نام، ابوالجارود(ح150ق)و طلحه بن زید(ح150ق) گزارش شده است. به نظر می رسد محمد بن سنان نقش مهمی در انتقال احادیث زیدی به امامی ایفا کرده است. پرونده مقاله

فهرست مقالات زیدیه

سکوی نشر دانش

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی