بررسی نظام های استعاری معشوق در کلیّات شمس تبریزی بر اساس نظریۀ استعاره شناختی

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

مهدی رهنما ¹ , احمدرضا کیخای فرزانه ² , بهروز رومیانی ³

1 - دانشجوی دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی واحد زاهدان دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی واحد زاهدان ،دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان ،ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/11/10 تاریخ پذیرش : 1400/12/26 تاریخ انتشار : 1400/12/27

کلید واژه: نظام استعاری, کلیّات شمس تبریزی, مولانا, استعاره‌های معشوقی, نظریۀ استعاره شناختی,

چکیده مقاله :

از آنجا که عشق مفهومی انتزاعی دارد؛ عارفان برای تبیین و توصیف آن از عناصر حسی و ملموس بهره برده و برای آن از زبان استعاره، استفاده کرده‌اند. هرچند موضوع عشق در همۀ دوران‌ها و زمان‌ها مورد توجّه شاعران و نویسندگان بوده است؛ اما در سبک عراقی به لحاظ اهمیّت و اعتبار آثاری که دربارۀ عشق نوشته و سروده شده؛ برجستگی بیشتری دارد. یکی از دیوان‌های معروف و مشهور قرن هفتم، کلیّات شمس تبریزی اثر مولانا جلال‌الدین محمد بلخی است. این اثر به لحاظ زبانی، بیشتر شاعرانه و استعاری می‌باشد و از حیث معنا عرفانی است. مولانا در کلیّات شمس با توجّه به فرهنگ و ایدئولوژی‌های حاکم بر جامعۀ آن عصر، دریافتی خاص از عشق دارد. همچنین این دیوان، دارای بنیان منسجمی است که حاصل شبکه‌های استعاری شکل گرفته برپایۀ یک یا چند استعارۀ اصلی مشترک یا فردی در آن‌ها است. این پژوهش که به شیوه توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای تنظیم شده درصدد آن است تا به بررسی نظام‌های استعاری عشق در کلیّات شمس تبریزی بر اساس نظریۀ استعاره شناختی بپردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که استعاره‌های معشوقی در این اثر در واقع نشان‌دهندۀ این‌همانی میان معشوق و خدا و سه نگاشتِ استعاری عشق خدا است، خدا معشوق است، خدا عشق است، می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Because love has an abstract meaning; Mystics have used sensory and tangible elements to explain and describe it, and have used metaphorical language for it. However, the subject of love has been the focus of poets and writers in all eras and times; But in the Iraqi style in terms of the importance and credibility of the works written and written about love; It has more prominence. One of the famous and famous madmen of the seventh century is the generalities of Shams Tabrizi by Maulana Jalaluddin Mohammad Balkhi. This work is linguistically more poetic and metaphorical and is mystical in meaning. Rumi in the generalities of the sun, according to the culture and ideologies that ruled the society of that time, has a special perception of love. This court also has a coherent foundation that is the result of metaphorical networks formed on the basis of one or more main common or individual metaphors in them. This research, which is a descriptive-analytical method and library tools, seeks to investigate the metaphorical systems of love in the generalities of Shams Tabrizi based on metaphorical theory. The results of the research indicate that the metaphors of the beloved in this work actually show the similarity between the beloved and God and the three metaphorical depictions of God's love, God is the beloved, God is love, is.