بررسی عوامل مؤثر در ناکارآمدی طرح‌های توسعه شهری ایران

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

مسعود صفایی پور ¹ ()
جعفر سعیدی ² ()

تاریخ دریافت : 1394/04/09 تاریخ پذیرش : 1394/06/09 تاریخ انتشار : 1394/06/01

کلید واژه: واژگان کلیدی: اجرا, طرح‌های توسعه شهری, مشارکت, مدیریت شهری, منابع مالی,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش: سرآغاز بهبود وضعیت فضایی - کالبدی شهرها انجام مطالعات و تهیه طرح‌های توسعه شهری است. احترام به اصول، ارزش‌ها و معیارهای این طرح‌ها همچون مایه حیات و روح هویت‌بخش هر شهر خودنمایی می‌کند. اکنون بیش از چند دهه از زمان تهیه و اجرای طرح‌های توسعه شهری در ایران می‌گذرد. گذشت این سال‌ها به معنای آن است که بسیاری از این طرح‌ها، دوره‌ی زمانی پیش‌بینی‌شده و حتی فراتر از آن را طی کرده‌اند. روش پژوهش: این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای به بررسی و تحلیل عوامل مؤثر در ناکارآمدی طرح‌های توسعه شهری ایران با تأکید بر حوزه‌های مشارکت، منابع مالی، تهیه، تصویب و اجرا، می‌پردازد. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: علی‌رغم همه‌ی تمهیداتی که در عناوین طرح‌ها و محتویات آن‌ها صورت گرفته، این طرح‌ها در دست‌یابی به اهداف خود ناموفق بوده‌اند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که ضعف ساختاری مدیریت شهری، عدم سلسله‌مراتب در نحوه تصمیم‌گیری و اجرا، بها ندادن به مشارکت مردم در برنامه‌ریزی‌های ملی- منطقه‌ای، مهیا نبودن زمینه‌های مالی اجرای طرح‌ها، عدم توجه به امکانات و موانع مالی و اعتباری مورد نیاز برای اجرای طرح‌ها و عدم توجه کافی به واقعیت‌ها، در تهیه طرح‌ها با ناکارآمدی آن ارتباط متقابل وجود دارد.

چکیده انگلیسی:

Introduction and research Aim: Start to improve of status of spatial - physical status - in cities through different is studies and Procurement of urban development plans. Respect for the principles, values and standards of this designs such as Give identity to the  soul of every city manifests itself. Now over the decades since the formulation and implementation of urban development projects Elapsed in Iran. Passed the years means that many of these projects, time period anticipated and even beyond have behind. research method: this research with the method Analytical method and relying on documentary and library to study and analyze the factors contributing to the inefficiency of urban development plans of Iran with emphasis on fields of participation, financial resources, Pays to the Procurement, approval and execution. findings and results: Although all the measures taken place in the titles of designs and their contents, these initiatives have failed to achieve their goals. the results of this research show that the structural weakness of urban management, lack of hierarchy in decision-decisions and performing, Underrate the people's participation in national and regional planning, the lack of fiscal implementation of plans, financial barriers and lack of attention to features and reliability needed for implementing the projects and inadequate attention to facts, in the Procurement of plans is a reciprocal relationship with its ineffectiveness.  

منابع و مأخذ:

1. براتی، ابراهیم و محمدی، جمال. (1389). نقد، تحلیل و ارزیابى تحقق طرح‌های هادى شهرى، نمونه‌ی موردى طرح هادى شهر درچه، مجله رشد آموزش جغرافیا، دوره بیست و پنجم / شماره‌ی 2، صص 45-38.


2. پوراحمد، احمد، حاتمی نژاد، حسین و حسینی، سید هادی. (1385). آسیب‌شناسی طرح‌های توسعه شهری در کشور، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 58، صص 180-167.


3. جمهیری، محمود، ذبیحی، حسین و ماجدی، حمید. (1387). نظام اجرایی حلقه مفقوده برنامه‌های شهری در ایران تحلیلی بر نظام اجرایی طرح‌ها و برنامه‌های توسعه شهری، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره دهم، شماره 2، 98-87.


4. حاتمی نژاد، حسین و فرجی ملایی، امین. (1390). امکان‌سنجی اجرای طرح‌های استراتژی توسعه شهری (CDS) در ایران، مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای سال دوم، شماره هشتم، صص76-55.


5. حبیبی، کیومرث و همکاران. (1390). ارزیابی اثرات طرح‌های توسعه شهری بر ساختارشکنی و ارتقای کیفی فضای شهر کهن ایرانی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 1، شماره 4، صص 28-15.


6. حسن‌زاده، محمود، شریف‌زاده، فتاح و کاظمیان، غلامرضا. (1392). تحلیل و اولویت‌بندی آسیب‌های اجرای برنامه‌های حوزه خدمات شهری (مطالعه موردی: شهرداری تهران)، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، سال اول، شماره‌ی 4، صص 159-137.


7. حسن‌زاده، مهرنوش. (1390).روش‌های تأمین منابع مالی نوسازی بافت‌های فرسوده در ایران، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، http: //www.civilica.com.


8.  حسین زاده دلیر، کریم و همکاران. (1387). طرح‌های شهری ایران از قلمرو تهیه تا واقعیت آن در اجرا: مورد مطالعه: طرح جامع تبریز، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 11، صص 223-209.


9. حسین‌زاده دلیر، کریم، پورمحمدی، محمدرضا و سلطانی، علی‌رضا. (1389). بررسی عوامل مؤثر در ناکارآمدی طرح‌های جامع شهری ایران (مطالعه موردی؛ طرح جامع تبریز)، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی (دانشگاه تبریز)، شماره 31، صص 151-131.


10. رجبی، آزیتا. (1390). شیوه‌های مشارکت شهروندی در فرآیندهای توسعه‌ی شهری، فصل‌نامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 12، صص 116-101.


11.  رهنمایی، محمدتقی و شاه‌حسینی، پروانه. (1389). فرآیند برنامه‌ریزی شهری ایران، انتشارات سمت، تهران.


12. رهنمایی، محمدتقی، محمدپور، صابر، اسکندری چوبقلو، حافظ و منوچهری میاندوآب، ایوب. (1386). آسیب‌شناسی حقوقی طرح‌های توسعه شهری از تدوین تا اجرا، مجله علوم جغرافیایی شماره‌ی 5 و 6، صص 30-7.


13. زنگی‌آبادی، علی، عبداللهی، مهدی، سالک قهفرخی، بهنام و قاسم‌زاده، رقیه. (1393). ارزیابی عوامل اثرگذار بر عدم تحقق‌پذیری طرح‌های جامع شهری در ایران و چالش‌های مربوط به آن (مطالعه موردی: محور تاریخی– فرهنگی منطقه 6 شهر تبریز)، دوره 5، شماره 18، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، صفحات 58-41.


14. سازمان شهرداری‌های کشور. (1380).شیوه‌های تحقق طرح‌های توسعه شهری، جلد دوم، صفحات 30 تا 53.


15. طالشی، مصطفی و عفتی، محمد. (1391). درس‌نامه برنامه‌ریزی مشارکتی، دانشگاه پیام نور.


16. عزیزی، محمدمهدی و شهاب، سینا. (1382).کاربرد انتقال حقوق توسعه (TDR) به‌عنوان سازوکار تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری (نمونه موردی: شهر کاشان)، فصلنامه مطالعات شهری، شماره 4، 14-1.


17. علی‌اکبری، اسماعیل، رهنمایی، محمدتقی و ابراهیمی بوزانی، مهدی. (1392). بررسی روش‌شناسی طرح‌های توسعه شهری در ایران، جغرافیا (فصلنامه علمی ـ پژوهشی انجمن جغرافیای ایران) دوره جدید، سال یازدهم، شماره 73، صص 114-98.


18. فدایی، حسن. (1388). ساز وکار مشارکت شهروندان در تهیه طرح‌های توسعه شهرى، مجله شوراها، شماره 39، صص 17-13.


19. فصلنامه اقتصاد شهر. (1390). نقش سرمایه‌گذاری شهری در توسعه و رونق اقتصاد شهری، شماره 10.


20. کامیار، غلامرضا. (1385). حقوق شهری و شهرسازی، انتشارات مجد، چاپ اول، تهران.


21.  مجتهدزاده، غلامحسین. (1382). برنامه‌ریزی شهری در ایران، چاپ چهارم، دانشگاه پیام نور.


22. مهدی‌زاده، جواد. (1387).برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)، نشر پیام سیما گران، چاپ دوم، تهران.


23.  مهرزاد، جمال. (1382). ارزیابی عملکرد طرح جامع تبریز در اهداف و راهبردها، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد.


24. مهندسین مشاور شارمند. (1380). شیوه‌های تحقق طرح‌های توسعه‌ی شهری، جلد دوم، بررسی تجارب تهیه و اجرای طرح‌های توسعه شهری در ایران، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری وزارت کشور.


25. نصر اصفهانی، رضا. (1389). تحلیل عملکرد شهرداری اصفهان از حیث درآمدهای پایدار و ناپایدار همراه با ارائه راهکارهای جدید، سومین همایش مالیه شهری، تهران.


26. نظریان، اصغر. (1392). پویایی نظام شهری ایران، چاپ دوم، انتشارات مبتکران، تهران.

27. chandan,J,S. (1997). organizational Behavior ,Vikas Publishing House.

28. Wihick.A. (1999).Encyclopedia of urban planning: Newyork: Mc Graw.

29. United Nations Human Settlements Programme (UN-Habitat) (2007), “Financial Management for Local Government; Volume 3: Managing the Capital Investment Plan”, Earthscan, London.