ارزیابی و تحلیل وضعیت پایداری در محلات تاریخی شهری مطالعه موردی: محلات تاریخی منطقه 8 کلان‌شهر تبریز
محورهای موضوعی : فصلنامه آینده پژوهی شهری
عادل پورقربان
1
,
عباس ارغان
2
,
زینب کرکه آبادی
3
1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.
2 - دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.
3 - دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.
کلید واژه: بافت تاریخی, محلات شهری, بارومتر پایداری, کلان‌شهر تبریز.,
چکیده مقاله :
تحقیق حاضر با هدف بررسی وضعیت پایداری در منطقه تاریخی – فرهنگی 8 تبریز کلان‌شهر تبریز صورت گرفته است. پژوهش از نوع توصیفی - تحلیلی است. جامعه این پژوهش ساکنین محلات مختلف منطقه هشت تبریز بوده که با استفاده از فرمول کوکران و به روش طبقه‌بندی تصادفی ساده، 375 نفر از افراد بالای 15 سال به‌عنوان حجم نمونه انتخاب گردید. روایی پرسشنامه توسط کارشناسان مورد تائید قرار گرفته و پایای بخش‌های مختلف پرسشنامه نیز با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ 876/0 الی 881/0 به دست آمد. برای ارزش‌گذاری متغیرها از تاپسیس فازی، برای ارزیابی وضعیت پایداری از مدل بارومتر پایداری و برای استنباط و آزمون‌پذیری داده‌ها از آزمون‌های آماری و برای ترسیم نقشه از نرم‌افزار GIS استفاده شد. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده محله بازار به‌عنوان پایدارترین محله و محله تپلی باغ- دمشقیه به‌عنوان ناپایدارترین محله منطقه هشت کلان‌شهر تبریز هستند. همچنین در میزان پایداری محلات شش‌گانه واقع در منطقه هشت تبریز، پایداری اقتصادی دارای بیشترین میزان اثرگذاری مثبت و پایداری زیست‌محیطی دارای کمترین میزان اثرگذاری مثبت بوده است. وضعیت مناطق ازنظر رفاه انسانی و رفاه اکوسیستمی نیز به ترتیب برابر با 585/0 و 542/0 بوده است. نتایج آزمون‌های T تک نمونه‌ای نیز نشان داد که مطابق نتایج بارومتر پایداری به ترتیب ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست‌محیطی قرار دارند. آزمون‌های توکی و شفه نیز شکاف پایداری بین ابعاد مختلف پایداری را اثبات نمود. درنهایت برای بهبود وضعیت پایداری بهتر است توجه مدیران شهری بر ارتقای شاخص‌های زیست‌محیطی در محلات هسته مرکزی شهر باشد.
This research aimed to investigate the sustainability status of the historical-cultural area 8 in Tabriz, a metropolitan city. The study was descriptive-analytical in nature. The population consisted of residents from various neighborhoods within the eight districts of Tabriz, and using Cochran's formula and a simple random classification method, 375 individuals over 15 years of age were selected as the sample size. The questionnaire's validity was confirmed by experts, and its reliability was obtained using Cronbach's alpha formula, with values ranging from 0.876 to 0.881 for different parts of the questionnaire. Fuzzy TOPSIS was employed to evaluate the variables, the sustainability barometer model was used for sustainability evaluation, and statistical tests were used for data inference and testing. GIS software was utilized for mapping purposes. The findings indicated that the Bazaar neighborhood was the most stable neighborhood, while the Tapli Bagh-Damaskiah neighborhood was the least stable neighborhood within the eight districts of Tabriz metropolis. In terms of sustainability across the six neighborhoods in the eight districts of Tabriz, economic sustainability had the highest positive impact, while environmental sustainability had the lowest positive impact. The district's status regarding human well-being and ecosystem well-being was 0.585 and 0.542, respectively. Single-sample T-tests revealed that, based on the sustainability barometer results, economic, social, physical, and environmental dimensions were prioritized in that order. Tukey's and Shafe's tests further confirmed the existence of a sustainability gap between different dimensions of sustainability. In order to enhance the overall sustainability status, it is recommended that city managers focus on improving environmental indicators within the city's core neighborhoods.
منابع
ساسان پور، فرزانه؛ موحد، علی؛ مصطفوی، سوران؛ یوسفی، محسن. (1393). ارزیابی پایداری محلات شهری در شهر سقز، پژوهش¬های جغرافیا و برنامه¬ریزی شهری، 2(1)، 73-94. doi: 10.22059/jurbangeo.2014.51483
سالاری سردری، فرضعلی؛ علیزاده، سید دانا؛ بیرانوند زاده، مریم. (1392). ارزیابی توسعه پایدار شهری در شهر زابل با تأکید بر رویکردCDS، کاوش¬های جغرافیایی مناطق بیابانی، 1(1)، 159-183. https://grd.yazd.ac.ir/article_231.html
سرایی، محمدحسین؛ لطفی، صدیقه؛ ابراهیمی، سمیه. (1389). ارزيابي و سنجش سطح پايداري توسعه محلات شهر بابلسر، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 1(2)، 37-60. https://jupm.marvdasht.iau.ir/article_1567.html
شیعه، عباس. (1385) ارتقا کیفی محله با رویكردی به برنامه¬ریزی واحد همسایگی پایدار، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشكده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
مردادی، ثروت¬اله؛ شماعی، علی؛ ساسان¬پور، فرزانه. (1394). ارزیابی و و اولویت بندی پایداری محلات شهری با استفاده از روش‌های ارزیابی تصمیم گیری چند معیاره(مورد مطالعه:محله‌های منطقه شش شهرداری تهران)، علوم و تکنولوژی محیط زیست، 19(2)، 147-164. https://doi.org/10.22034/jest.2017.10657
نظم¬فر، حسین؛ مجنونی توتاخانه، علی؛ آفتاب، احمد. (1395). سنجش و ارزیابی پایداری سکونتگاه‌های شهری(مطالعه موردی: استان اردبیل)، فصلنامه آمایش فضایی جغرافیا، 6(19)، 73-88. https://gps.gu.ac.ir/article_32845.html
هودسني، هانيه. (1384). توسعة محله اي پايدار (مفاهيم نظري و خاستگاه تاريخي)، سمينار كارشناسي ارشد شهرسازي ، دانشگاه تربیت مدرس.
وحدانی، حسن (1384)، امکان سنجی ظرفیت¬های توسعه محله¬ای جهت رسیدن به توسعه پایدارشهری ، نمونه موردی محله کلکته چی( راسته کوچه) تبریز، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس
References
Abrahamson, K.V. (1997). Paradigms of Sustainability, In S. Sorlin, Ed.The road towards Sustainability, A Historical Perspective, A Sustainable Baltic Region, The Baltic University Programmed, Uuppsalla University
Ahern, J. (2013). Urban landscape sustainability and resilience: the promise and challenges of integrating ecology with urban planning and design. Landscape Ecology, 28(6): 1203-1212. doi: 10.1007/s10980-012-9799-z
Brorström, S. (2015). Strategizing sustainability: The case of River City, Gothenburg. Cities, 42: 25-30. https://doi.org/10.1016/j.cities.2014.08.005
Bryden, J. (2002). Rural Development Indicators and Diversity in the European Union, 1-15.
Dempsey, N., Bramley, G., Power, S., & Brown, C. (2011). The social dimension of sustainable development: Defining urban social sustainability. Sustainable Development, 19(5): 289-300. http://dx.doi.org/10.1002/sd.417
Flood, C. E. and M. Y. Wong (2017). Social stability in times of change: effects of group fusion and water depth on sociality in a globally invasive fish. Animal Behaviour, 129: 71-79. https://ro.uow.edu.au/smhpapers/4776/
Frostad, P., Majaavatn, P. E., & Pijl, S. J. (2011). The stability of social relations among adolescents with special educational needs (SEN) in regular schools in Norway. London Review of Education, 9(1): 83-94. http://dx.doi.org/10.1080/14748460.2011.550438
German, D., & Latkin, C. A. (2012). Social stability and health: exploring multidimensional social disadvantage. Journal of Urban Health, 89(1): 19-35. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3284598/
Graymore, M. L. M., Sipe, N. G., & Rickson, R. E. (2008). Regional sustainability: How useful are current tools of sustainability assessment at the regional scale? Ecol. Econ., 67(3), 362–372. doi: 10.1016/j.ecolecon.2008.06.002
Hodsani, H. (2005). Sustainable Neighborhood Development (Theoretical Concepts and Historical Origins), Master's Seminar on Urban Planning, Tarbiat Modares University. [In Persian]
Huang, L., et al. (2015). Defining and measuring urban sustainability: a review of indicators. Landscape Ecology, 30(7): 1175-1193.
Huang, L., Wu, J., & Yan, L. (2015). Defining and measuring urban sustainability: a review of indicators. Landscape Ecol., 30(7). doi: 10.1007/s10980-015-0208-2
Keirstead, J., & Leach, M. (2008). Bridging the Gaps Between Theory and Practice: a Service Niche Approach to Urban Sustainability Indicators. Sustainable Development, 16(5), 329–340. doi: 10.1002/sd.349
Lillbacka, R. (2006). Measuring Social CapitalAssessing Construct Stability of Various Operationalizations of Social Capital in a Finnish Sample. Acta Sociologica - ACTA SOCIOL, 49(2), 201–220. doi: 10.1177/0001699306064774
Mordadi, S., Shamai, A., & Sasanpour, F. (2017). The Analysis of Urban Neighborhoods Sustainability by Using of Multi-criteria Decision-making Methods (Case Study: 6th Region Neighborhoods of Tehran), Journal of Environmental Science and Technology, 19(2), 164-147. https://doi.org/10.22034/jest.2017.10657 [In Persian]
Mori, K., & Christodoulou, A. (2012). Review of sustainability indices and indicators: Towards a new City Sustainability Index (CSI). Environ. Impact Assess. Rev., 32(1), 94–106. doi: 10.1016/j.eiar.2011.06.001
Moussiopoulos, N., Achillas, C., Vlachokostas, C., Spyridi, D., & Nikolaou, K. (2010). Environmental, social and economic information management for the evaluation of sustainability in urban areas: A system of indicators for Thessaloniki, Greece. Cities, 27(5), 377–384. doi: 10.1016/j.cities.2010.06.001
Nazmfar, H., Majnoni Tutunkhanei, A., & Aftab, A. (2016). Sustainability of Assessment of Urban Settlements (Case study: Ardabil Province). Geographical Planning of Space, 6(19), 73-88. https://gps.gu.ac.ir/article_32845.html [In Persian]
Polentz, Bethany; (2004). preparing the streets of today for the residents of tomorrow, Journal of the livable city, 2(3): 2-4.
Prescott-Allen, R. (1995). Assessing Rural Sustainability, International Union for Conservation of Nature and Natural Resources - World Conservation Union.
Quastel, N., Moos, M., & Lynch, N. (2013). Sustainability-As-Density and the Return of the Social: The Case of Vancouver, British Columbia. Urban Geography, 33(7), 1055–1084. doi: 10.2747/0272-3638.33.7.1055
Raco, M., & Lin, W.-I. (2012). Urban Sustainability, Conflict Management, and the Geographies of Postpoliticism: A Case Study of Taipei. Environment and Planning C: Government and Policy, 30(2), 191–208. http://dx.doi.org/10.1068/c1199
Rall, E. L., & Haase, D. (2011). Creative intervention in a dynamic city: A sustainability assesment of an interim use strategy for brownfields in Leipzig, Germany. Landscape and Urban Planning - LANDSCAPE URBAN PLAN, 100(3), 189–201. http://dx.doi.org/10.1016/j.landurbplan.2010.12.004
Reddy, B. S. & Tiwari, A. (2016). Picking the winner: Measuring urban sustainability in India, Indira Gandhi Institute of Development Research, Mumbai, India. https://ideas.repec.org/p/ind/igiwpp/2016-021.html
Rogers, C. D. F., Parker, H., Sterling, R., Shi, X., & Bobylev, N. (2012). Sustainability issues for underground space in urban areas. Proceedings of the ICE - Urban Design and Planning, 165(4), 241–254. http://dx.doi.org/10.1680/udap.10.00020
Salarisardari, F., Alizadeh, S. D., & Biranvandzadah, M. (2013). Assessment of Sustainable Urban Development in Zabul with an Emphasis on the CDS Approach. The Journal of Geographical Research on Desert Areas, 1(1), 159-183. https://grd.yazd.ac.ir/article_231.html [In Persian]
Saraei, M. H., Lotfi, S., Ebrahimi, S. (2010). Evaluation and measurement of the level of sustainability of the development of the neighborhoods of Babolsar city, Research and Urban Planning, 1(2), 37-60. https://jupm.marvdasht.iau.ir/article_1567.html [In Persian]
Sasanpour, F., Movahed, A., Mostafavi saheb, S., & Yousefi Fshky, M. (2014). Evaluating sustainability urban neighborhoods in the neighborhoods of SAQEZ City. Geographical Urban Planning Research (GUPR), 2(1), 73-94. doi: 10.22059/jurbangeo.2014.51483 [In Persian]
Seto, K. C., Reenberg, A., Boone, C. G., Fragkias, M., Haase, D., Langanke, T., ...Simon, D. (2012). Urban land teleconnections and sustainability. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A., 109(20), 7687–7692. https://doi.org/10.1073/pnas.1117622109
Shen, L.-Y., Ochoa, J. J., Shah, M. N., & Zhang, X. (2011). The application of urban sustainability indicators – A comparison between various practices. Habitat International, 35(1), 17–29. http://dx.doi.org/10.1016/j.habitatint.2010.03.006
Shie, A. (2006) Neighborhood quality improvement with an approach to sustainable neighborhood planning, Master's thesis, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University, Tehran. [In Persian]
Singh, R. K., Murty, H. R., Gupta, S. K., & Dikshit, A. K. (2012). An overview of sustainability assessment methodologies. Ecol. Indic., 15(1), 281–299. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2011.01.007
Turcu, C. (2013). Re-thinking sustainability indicators: local perspectives of urban sustainability. Journal of Environmental Planning and Management, 56(5): 695-719. https://doi.org/10.1080/09640568.2012.698984
Vahadani, H. (2005). Feasibility of neighborhood development capacities to achieve sustainable urban development, a case study of Calcutta Chi (Raste Koche) neighborhood in Tabriz, Master's thesis, Tarbiat Modares University. [In Persian]
Van Dijk, M. P., & Mingshun, Z. (2005). Sustainability indices as a tool for urban managers, evidence from four medium-sized Chinese cities. Environ. Impact Assess. Rev., 25(6), 667–688. http://dx.doi.org/10.1016/j.eiar.2004.10.001
Zeemering, E. S. (2009). What Does Sustainability Mean to City Officials? Urban Affairs Review - URBAN AFF REV, 45(2), 247–273. http://dx.doi.org/10.1177/1078087409337297
Zito, P., & Salvo, G. (2011). Toward an urban transport sustainability index: An European comparison. European Transport Research Review, 3(4). http://dx.doi.org/10.1007/s12544-011-0059-0