ارزیابی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر پایداری کشاورزی گندم درشهرستان سقز، استان کردستان
محورهای موضوعی : افزایش عملکرد
مهسا قصابی
1
,
حامد قادرزاده
2
*
,
محمود حاجی رحیمی
3
1 - دانشجوی دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشگاه کردستان
2 - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران
3 - استادیار، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران
کلید واژه: پایداری کشاورزی, معیار اقتصادی, مدل AHP, گندم, سقز.,
چکیده مقاله :
هدف: پایداری کشاورزی یکی از ارکان اساسی و بنیادین توسعه پایدار و امنیت غذایی به‌شمار می‌آید. استان کردستان و به‌طور خاص شهرستان سقز، به‌عنوان یکی از قطب‌های تولید گندم در کشور، با چالش‌های متعددی در مسیر دستیابی به کشاورزی پایدار مواجه است. در این راستا، شناسایی، ارزیابی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر پایداری کشاورزی گندم، گامی اساسی در برنامه‌ریزی‌های کلان و خرد برای بهبود وضعیت این بخش محسوب می‌شود.
مواد و روشها: در این پژوهش، برای ارزیابی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر پایداری کشاورزی گندم در شهرستان سقز، از روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) استفاده شد. معیارهای اصلی مورد بررسی شامل ویژگیهای فردی کشاورزان، اقتصادی، محیطزیستی، اجتماعی-فرهنگی و مدیریتی بود که هر کدام دارای زیرمعیارهای مختص به خود بودند.
یافته ها: نتایج تحلیل سلسله مراتبی نشان داد که معیار اقتصادی با وزن نسبی 0435/0 بیشترین تأثیر را بر پایداری کشاورزی گندم دارد، که بیانگر وابستگی شدید این بخش به عوامل مالی و بازار است. در میان زیرمعیارهای اقتصادی، درآمد سالانه کشاورزان (B1)، دسترسی به ماشین‌آلات مدرن (B7) و دسترسی به بازارهای فروش (B2) بالاترین اهمیت را داشتند. پس از آن، معیار مدیریتی با وزن 034/0 در رتبه دوم قرار گرفت که نشان‌دهنده نقش برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از اطلاعات علمی در افزایش بهره‌وری است. در بعد محیطزیستی، تناوب زراعی (E2) مؤثرترین عامل در حفظ کیفیت خاک شناخته شد. معیارهای محیطزیستی و ویژگیهای فردی کشاورزان نیز به‌ترتیب با وزن‌های 0293/0 و 024/0 در رتبه‌های بعدی اهمیت قرار گرفتند.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج به‌دست آمده، بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان از طریق اتخاذ سیاست‌های حمایتی، تسهیل دسترسی به منابع مالی ارزان‌قیمت، تأمین ماشین‌آلات مدرن و تقویت زیرساخت‌های بازار، از جمله راهکارهای اساسی برای افزایش پایداری کشاورزی گندم در منطقه است. همچنین، ارتقای سطح دانش و مهارت‌های مدیریتی کشاورزان، ترویج اصول تناوب زراعی، استفاده بهینه از نهاده‌ها و اتخاذ روش‌های حفاظت از منابع آب و خاک می‌تواند نقش مهمی در دستیابی به کشاورزی پایدار داشته باشد.
Objective: Agricultural sustainability is one of the fundamental pillars of sustainable development and food security. Kurdistan Province, and specifically Saqqez County, as one of the wheat production hubs in the country, faces numerous challenges in achieving sustainable agriculture. Identifying, evaluating, and prioritizing factors affecting the sustainability of wheat farming is an essential step in macro and micro planning to improve the status of this sector.
Material and methods: In this research, the Analytic Hierarchy Process (AHP) was used to evaluate and prioritize factors affecting the sustainability of wheat farming in Saqqez County. Then, pairwise comparison questionnaires were designed and distributed among a group of leading farmers. The main criteria under investigation included farmers' individual characteristics, economic, environmental, socio-cultural, and managerial factors, each having its specific sub-criteria.
Results: The results of the hierarchical analysis showed that the economic criterion, with a relative weight of 0.0435, has the greatest impact on wheat farming sustainability, indicating the strong dependence of this sector on financial factors and market conditions. Among the economic sub-criteria, farmers' annual income (B1), access to modern machinery (B7), and access to product markets (B2) had the highest importance. Following that, the managerial criterion with a weight of 0.034 ranked second, demonstrating the role of precise planning and the use of scientific information in increasing productivity. In the environmental dimension, crop rotation (E2) was identified as the most effective factor in maintaining soil quality. Environmental criteria and farmers' individual characteristics ranked next in importance with weights of 0.0293 and 0.024, respectively.
Conclusion: Based on the obtained results, improving farmers' economic situation through adopting supportive policies, facilitating access to low-cost financial resources, providing modern machinery, and strengthening market infrastructure are among the key strategies for enhancing wheat farming sustainability in the region. Additionally, upgrading farmers' knowledge and managerial skills, promoting crop rotation principles, optimal use of inputs, and adopting methods for protecting water and soil resources can play an important role in achieving sustainable agriculture.
Akbari, A., Moradi, A., and Mohajeri, M. (2017). Sustainability of pistachio production in rural areas of Rafsanjan city. Journal of Space Economics and Rural Development, 2(20), 1-16. (In Farsi
Aminpoor, D., and Asaadi, M. A. (2024). Economic Analysis of Input Utilization Patterns in Wheat Production in the Ziwiyeh Region of Saqqez County. Journal of Sustainable Agricultural Science Research, 4(3), 51-64. (In Farsi)
Amiri, A., Zare Mehrjerdi, Y., Jalalimanesh, A., and Sadegheih, A. (2020). A system dynamics analysis of factors affecting the sustainability of wheat production system. Research in production and operations management, 11(2), 1-26. (In Farsi)
Asaadi, M. A., Khalilian, S., and Mousavi, S. H. (2021). Evaluation of agricultural sustainability indicators and determination of cropping patterns with emphasis on deficit irrigation strategy: The case of the Qazvin irrigation network, Iran. Water Conservation Science and Engineering, 6(1), 11-23.
Asaadi, M. A., and Najafi Alamdarlo, H. (2019). Investigating the effects of water reduction policies on sustainable development of agricultural sector in Ghorveh plain of Kurdistan province. Iranian Journal of Irrigation & Drainage, 13(2), 540-551. (In Farsi) # Baccar, M., Bouaziz, A., Dugué, P., Gafsi, M., and Le Gal, P. Y. (2019). The determining factors of farm sustainability in a context of growing agricultural intensification. Agroecology and sustainable food systems, 43(4), 386-408.
Bahrami, M., Khalilain, S., Mortazavi, S. A., and Asaadi, M. A. (2019). Evaluation of physical productivity of water agricultural in selected provinces in Iran (Case study: wheat crop). Iranian Journal of Irrigation & Drainage, 12(6), 1511-1518. (In Farsi)
Borrelli, P., Ballabio, C., Yang, J. E., Robinson, D. A., and Panagos, P. (2022). GloSEM: High-resolution global estimates of present and future soil displacement in croplands by water erosion. Scientific Data, 9(1), 406.
Constanta Z. and Turek R.A. 2010. A hybrid multi-criteria method for performance evaluation of Romanian South Muntenia Region in context of sustainable agriculture. Proceedings of the International Conference on Applied Computer Science.
Fesharaki, M. H., and Safarzadeh, H. (2022). Modeling the Sustainable Supply Chain Network Design for Food‐Agricultural Industries considering Social and Environmental Impacts. Computational Intelligence and Neuroscience, 2022(1), 6726662.
Grontkowska, A., Golebiewska, B., and Gebska, M. (2020). The concept of sustainable agriculture evaluated by agricultural producers depending on farm income. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agrobusiness Economists, 22(4).
Haji Rahimi, M., Sharaifi, F., and Asaadi, M. A. (2024). The Impact of Climate Change on Cereal Production and Food Security in Iran. Climate Change Research, 5(20), 65-78. (In Farsi)
Jalal Kamali M.R., Najafi Mirak. T., and Asadi. H. (2013). Wheat research and development strategies in Iran. Agricultural Education Publications. 240. (In Farsi)