واکاوی نسخه خطی تفسیر جلالی اثر جلال الدین رئیس العلماء شیرازی

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

زهره معارف ¹ , علی راد ²

1 - دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث قم، مدرس دانشکده مطالعات تطبیقی قرآن کریم شیراز
2 - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران

تاریخ دریافت : 1398/06/22 تاریخ پذیرش : 1398/06/22 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

ضرورت شناخت میراث تفسیری شیعه، بر کسی پوشیده نیست. یکی از راه‌های تبیین آموزه‌های حیاتبخش قرآنی، واکاوی تفاسیر است. با شناسایی بیش از 100 مفسر از مدرسه تفسیری فارس، در 15 قرن، با جلال الدین رئیس العلماء شیرازی(1294-1371ق) و تفسیر جلالی آشنا شدیم. تنها نسخه این مجموعه تفسیری، متعلق به کتابخانه خانقاه احمدی شیراز است. این تفسیر، ترتیبی، و شامل 15 جزء از قرآن کریم است. در این نوشتار با واکاوی نسخه خطی 19 جلدی جلالی، به روش توصیفی- تحلیلی، شاخص های این تفسیر برای نخستین بار کشف و استخراج گردید. شایان ذکر است که خواننده تفسیر، در ابتدا مفسر را سلطنت طلب می‌پندارد، اما در واقع این مجموعه تفسیری در حال تقیه سیاسی مفسر، در عهد پهلوی(پدر و پسر) نوشته شده است. رهیافت پژوهش آن است که مفسر، روش قرآن به قرآن را با استناد به روایات، مورد توجه قرار داده، و از نظر گرایش، تفسیر خود را در ظاهر، با قالب سبک اجتماعی و اخلاقی و با جهت گیری معنوی و تربیتی، و در واقع با جهت گیری جهادی سیاسی، بنا نهاده است.

چکیده انگلیسی:

Necessity of Shiite interpretive heritage is clear for all. One way to express the vital Quranic learnings is to survey and analyze interpretations. Recognizing more than 100 interpreter in Fars interpretation schools during 15 centuries makes us familiar with Jalal e Din Shirazi (1877 - 1952) and Jalali Interpretation. The only manuscript of the mentioned interpretation belongs to Ahmadi Khaneghah Library in Shiraz. The present article discovers this interpretation’s criteria by analyzing the 19 vol. manuscript for the first time and the method is descriptive – analytical. It is remarkable to state that the reader of the interpretation initially finds the author a royalist but in fact the mentioned collection is the political status of the interpreter in Pahlavi era. The findings of the research show that the interpreter paid attention to Quran to Quran (comparison) method by citing traditions and considers the form of social and ethical framework for his interpretation in appearance but Jihadi – political framework in fact.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

قرآن کریم.

کتب فارسی

بنیاد دائرة المعارف اسلامی(زیر نظر مصطفی میرسلیم). 1375ش، دانشنامه جهان اسلام، ج1، تهران: بنیاد دائرة المعارف اسلامی.

رکن زاده آدمیّت، محمد حسین. 1388ش، دانشمندان و سخن سرایان فارس، تهران: کتابفروشی‌های اسلامیه و خیام.

شیرازی(رییس العلماء)، جلال الدین. 1351ش، فاطمه(س)،شیراز: انتشارات مصطفوی.

شیرازی(رییس العلماء)، جلال الدین. تفسیر جلالی(مجموعه 19 جلدی)،نسخه خطی، ش 108- 121،130، 136- 145، 147- 150، شیراز: کتابخانه خانقاه احمدی.

مشار، خانبابا. 1344ش، فهرست کتاب‌های چاپی عربی، تهران: بی نا.

وفادار مرادی، محمد. 1391ش، فهرست کتب خطی کتابخانه خانقاه احمدی شیراز، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛ کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران.

کتب عربی

ابن الحسن بن الشبیر، محمد طاهر. 1326ق، معارج الأنوار فی منازل الأبرار والأشرار، نسخه سنگی(ش 015352- 1031)، رقعی، طهران(مدرسه علمیه ولیعصر(ع) شیراز، وقف توسط جلال الدین رئیس العلماء).

امینی، محمدهادی. 1384ق/ 1964ق، معجم رجال الفکر والادب فی النجف(خلال الف عام).

آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن. 1403ق، الذّریعة إلى تصانیف الشّیعة، لا مک: دار الأضواء.

آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن. 1404ق، طبقات اعلام الشیعة، القسم الثالث من الجزء الاول وهو نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد: دار المرتضی للنشر.

جعفر تمیمی، محمدعلی. 1389ش/ 1431ق، مشهد الامام اومدینة النجف، ج 1-4، قم: المکتبة الحیدریة.

شیرازی(رییس العلماء)، جلال الدین. 1377ش، اشعار درةفاطمیة علیهاالسلام، شیراز: چاپخانه مصطفوی.

 

 

Bibliography

The Holy Quran

Persian sources

Islamic Encyclopedia, (Under the supervision of Mustafa Mir Selim), Encyclopedia of the Islamic World, Tehran, Islamic Encyclopedia. 

Rokn Zadeh-Adamiat, MH, Scientists and speakers of Fars, Tehran, Islamieh and Khayyam Bookstores.

irazi(Rais al-olma), Jalal-al-din, Jalali's commentary, Manuscript, No, shiraz, Khanqah Ahmadi Library.

irazi(Rais al-olma), Jalal-al-din, Fatemeh S, shiraz, Mostafavi 

Publications.

Vafadar Moradi, mohammad, Contents of  Manuscripts of Khanegh Ahmadi Library in Shiraz, Tehran, Library, Museum and Parliamentary Documents Center of Islamic council- Special Library for the History of Islam and Iran.

Arabic sources

Agha bozorg tehrani, MM, Al-zarieh ela tasanif al-shieh, Dar al-azva.

Agha bozorg tehrani, tabaghat aalam al-shieh,noghaba al-bashar in century, Mashhad, Dar al-mortaza lennashr.

Amini, MH, Moajam rejal al-fekr v al-adab fe al-najaf.

Jafar tamimi, MA, Mashhad al-Amam or Madinat al-najaf, Gom,Entesharat al-maktabat al-heidariah.

Ibn al-Hasan bin al-shobair, MT, Maarej al-Anvar fe manazel al-Abrar v al-Ashrar,  Stone version, Tehran, Valiasr school of science (AS) Shiraz.

Shirazi(Rais al-olma), Jalal-al-din, Dorat Fatima's poetry on her, shiraz, Mostafavi Printing House.