بررسی وضعیت و خدمات میز مرجع مجازی در کتابخانه‌های دانشگاه‌های دولتی ایران

محورهای موضوعی : دانش شناسی

مهدی محمدی ¹ (عضو هیأت علمی دانشگاه قم)
نیره خرداد شهری ² (دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات آرشیوی دانشگاه الزهرا)
عیسی زارعی ³ (دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان)

تاریخ دریافت : 1394/02/25 تاریخ پذیرش : 1394/05/20 تاریخ انتشار : 1395/06/01

کلید واژه: کتابخانه‌های دانشگاهی, خدمات مرجع, میز مرجع مجازی, وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی,

چکیده مقاله :

هدف: هدف پژوهش حاضر، ارزیابی وضعیت و خدمات میز مرجع مجازی در وب‌سایت کتابخانه های دانشگاه های دولتی است. روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی - ارزشیابی و نوع پژوهش کاربردی، با رویکرد کمی بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل 90 وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاه‌های دولتی ایران می باشد که از سرویس رتبه بندی دانشگاه ها (فور آی سی یو) برگرفته شده است. اطلاعات هر وب‌سایت بر روی چک‌ لیست محقق‌ساخته‌ای گردآوری و داده‌های آن جهت تجزیه و تحلیل، وارد نرم‌افزار اکسل شده و یافته‌ها در قالب جداول و نمودار ارائه شده است. یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که از ۹۰ دانشگاه مورد بررسی، ۲۲ دانشگاه در تهران و ۶۸ دانشگاه در شهرستان‌ها فعالیت می‌کنند. ۶۶/۷ درصد از این دانشگاه‌ها، پیوند مربوطه به کتابخانه را به صورت مستقیم و ۱۵ درصد نیز به صورت غیرمستقیم در صفحه اصلی وب‌سایت دانشگاه قرار داده‌اند. از ۹۰ سایت مورد بررسی، ۴۱ درصد دارای میز مرجع مجازی بودند و ۵۵ درصد نیز فاقد این لینک بودند. ۷۷ درصد از وب‌سایت‌های دارای میز مرجع مجازی از فرم وبی استفاده می‌کنند که دارای آیتم‌های محدودی هستند. در بین‌ وب‌سایت‌های مورد بررسی، فقط ۱۱ مورد دارای خط‌مشی و سیاست‌های مدون و سوال‌های FAQ و... بوده است. نتیجه‌گیری: جمع‌بندی یافته‌ها حاکی از آن است که بسیاری از کتابخانه‌ها هر چند لینک مربوط به میز مرجع مجازی را در وب‌سایت خود قرار دادند، اما فعالیت‌‌های آنها چشمگیر نیست که بتواند انگیزه مراجعه‌های بعدی را در کاربران به وجود آورد. به‌طوری که از بین ۹۰ دانشگاه مورد بررسی فقط میز مرجع ۲ دانشگاه فعال بوده و به سؤال‌های پرسیده شده از سوی محققان پاسخ دادند.

چکیده انگلیسی:

Purpose:  The general aim of this study is to evaluate the virtual reference desk in the websites of governmental university libraries. Methodology: The research method was survey.The statistical population is consisted of 90 websites of governmental university libraries of Iran that were taken from university ranking services (www.4icu.org). Findings: Findings show that among 90 studied universities, 22 universities are in Tehran, and 62 universities are in other cities. 66.7% of universities have a direct link, and 15% have an indirect one at university homepage. 41% of them have a kind of virtual reference desk and 55% don’t have a link for it. 77% of virtual reference desks use a web form that most of them have limited items. Conclusion: Only 11 websites have a written policy, FAQ questions, and so on. Findings also show that only 2 virtual reference desks were active and answered the research questions.

منابع و مأخذ:

اکبری داریان، س.؛ محمدی، ف.؛ شاکری، ص. (۱۳۹۰). تحلیل محتوای پرسش‌های مرجع مجازی در کتابخانه ملی ایران. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، ۲۳ (۳)، ۸۵- ۹۶.

اکرمی ابرقوئی، ص. (1387). نیازسنجی و امکان­سنجی ارائه خدمات مرجع الکترونیکی در کتابخانه مرکزی دانشگاه یزد. پایانﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ­ارﺷﺪ، داﻧﺸﮕﺎه اﻟﺰﻫﺮاء، تهران.

باقریان، ن. (۱۳۸۷).خدمات مرجع دیجیتال در دنیای مجازی. اطلاع یابی و اطلاع رسانی، 10 (2)، 61-67.

جوکار، ط. (۱۳۸۱).میزهای مرجع مجازی: پدیده عصر ارتباطات. کتابداری و اطلاع رسانی، ۵( 3 )، 47-56.

حسن­زاده، م.؛ کریمی، س. (1390). بررسی نگرش کاربران کتابخانه‌های دانشگاهی در زمینه ارائه خدمات عمومی الکترونیکی در کتابخانه­های دانشگاهی. دانش شناسی، 4 (14)، 47-58.

دهنوی، ف.؛ محمد اسماعیل، ص. (۱۳۸۶).خدمات مرجع الکترونیک و نقش کتابداران مرجع و مهارتهای لازم برای ارائه این خدمات در محیط­های مجازی. پیام بهارستان، (70)، 2-10.

دیی، چریل؛ و آلن، مارلین (1389). بررسی کاربردی بودن خدمات مرجع دیجیتالی بر وب گاه‌های کتابخانه دانشگاهی علوم پزشکی. (اسماعیل حبیبی و نسرین یوسفی، مترجم). کتاب ماه کلیات، 48-63.

رفوآ، ش. (۱۳۸۷). خدمات مرجع دیجیتالی: رویکردی نو به پاسخ‌گویی پرسش­های مرجع. اطلاع­­یابی و اطلاع­رسانی، (7)، 74-82.

زنین، آلیشا (1386). مرجع دیجیتالی: آنچه گذشته به ما آموخته و آنچه آینده در بر خواهد داشت. ( مهدی محمدی، مترجم). علوم و فناوری اطلاعات، 23 (۱-۲)، ۱۸۵- ۲۰۹.

سبزی پور، م.؛ فدایی، غ.ر. (1387). ارزیابی خدمات مرجع الکترونیکی در وب‌سایت کتابخانه­های دانشگاهی دولتی شهر تهران (گزارشی از پیشرفت کار یک طرح پژوهشی). کتابداری و اطلاع رسانی، 3 (43)، 117-138.

سلیمانی، م.ر. (۱۳۹۲). امکان‌سنجی پیاده‌سازی خدمات مرجع راه دور در کتابخانه‌های مرکزی واحدهای منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی. معاونت پژوهشگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند.

عسگری، ر.؛ شعبانی، ا. (۱۳۹۱). ارزیابی خدمات مرجع الکترونیکی وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی منطقه مرکزی کشور. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، ۲۳ (۳)، ۶- ۲۰.

غلامی، ط. (1388). خدمات مرجع دیجیتال. قم: دانشگاه قم؛ تهران: نشر کتابدار.

قانع، م.ر. (۱۳۸۳). خدمات مرجع دیجیتالی در کتابخانه­های دانشگاهی. پژوهشات کتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاهی، (42) ، 95-124.

مختارپور، ر. (۱۳۸۶). مصاحبه مرجع در محیط دیجیتال: چرایی و چگونگی. اطلاع­­یابی و اطلاع­رسانی، (5)، 35-39.

منصوری، ع.؛ پشوتنی زاده، م. (1385). اهمیت میز مرجع دیجیتالی در کتابخانه‌ها و رهنمودهایی برای طراحی نرم افزار میز مرجع دیجیتالی با تاکید بر خدمات مرجع. علوم و فناوری اطلاعات، 21 (4)، 1-18.

میرحسینی، ز.؛ و خالدیان، ذ. (1390). امکان سنجی ارائه خدمات مرجع الکترونیکی در کتابخانه‌های دانشگاهی شهر همدان. دانش شناسی، 4 (13)، 51- 64.

نوشین‌فرد، ف.؛ اسماعیل‌زاده، آ. (1390). ارائه الگویی برای میز مرجع دیجیتال کتابخانه‌های دانشگاهی ایران براساس تحلیل محتوای میز مرجع دیجیتال کتابخانه‌های دانشگاه‌های برتر دنیا. دانش‌شناسی، 3 (12)، 99 – 116.

Pinto, M., & Manso, R. A. (2012). Virtual references services: Defining the criteria and indicators to evaluate them. The Electronic Library, 30(1), 51-69.

Ramos, M. S., Abrigo, C. M. (2012) Reference 2.0 in action: an evaluation of the digital reference services in selected Philippine academic libraries, Library Hi Tech News, 29(1): 8 – 20.