امکان‌سنجی پیاده‌سازی خدمات مرجع از راه دور در کتابخانه‌های مرکزی واحدهای منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی
محورهای موضوعی : دانش شناسی
محمدرضا سلیمانی
1
(استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند،)
کلید واژه: دانشگاه آزاد اسلامی, کتابخانه مرکزی, امکان‌سنجی, خدمات مرجع از راه دور,
چکیده مقاله :
هدف: هدف از این پژوهش، امکان سنجی پیاده‌سازی خدمات مرجع از راه دور در کتابخانه‌های مرکزی واحدهای منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی است. روش پژوهش: پژوهش از نوع کاربردی است که به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل دانشجویان تحصیلات تکمیلی، کتابداران و مدیران کتابخانه‌های مرکزی واحدهای دانشگاهی منطقه 13 دانشگاه آزاد اسلامی بود. بر اساس فرمول تعیین حجم نمونه کوکران 380 دانشجو به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی نسبتی انتخاب شدند. اما با توجه به محدود بودن تعداد کتابداران و مدیران، در این دو گروه نمونه‌گیری صورت نگرفته و به روش سرشماری بررسی شدند. ابزار گردآوری داده‌ها سه پرسشنامه محقق ساخته کاربران، کتابداران، و مدیران بود که روایی هر سه پرسشنامه توسط متخصصان کتابداری و اطلاع‌رسانی تأیید شده و برای تعیین پایایی آنها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. یافته‌ها: یافته‌های تحقیق نشان داد میزان آشنایی و استفاده دانشجویان از فن‌آوری‌های مرتبط با خدمات مرجع از راه دور متوسط به بالا بود. بیش از 50% آنها خدمت مرجع غیرحضوری را ترجیح دادند. میزان آشنایی کتابداران با فناوری‌های مرتبط با خدمات مرجع از راه دور و نیز مهارت‌های ارائه خدمات مرجع از راه دور در سطح مطلوب بود. وضعیت کتابخانه‌ها از نظر امکانات و تجهیزات و نیز بودجه مورد نیاز کافی نبود. نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های پژوهش، علی‌رغم وضعیت مطلوب نیروی انسانی، به دلیل فقدان امکانات و تجهیزات مورد نیاز و نیز بودجه لازم، در حال حاضر امکان ارائه خدمات مرجع راه دور در کتابخانه‌های مورد بررسی وجود ندارد.
Purpose: The purpose of the present research is to study the feasibility of implementing distance reference services in the central libraries of Islamic Azad University (Region 13). Methodology: This is an applied research that has been done using survey approach. The research population included post graduate students, librarians and managers of central libraries of Islamic Azad University (Region 13). 380 Students were selected using stratified random sampling based on Cochran formula. As the number of librarians and managers wasn’t very much, all of them have been considered in study. 3 researcher made questionnaires were used to gather data. Their validity and reliability were confirmed by Library and Information Sciences specialists and Cronbach’s alpha. Findings: The findings showed that the mean level of familiarity with distance reference service technologies and its usage were higher than average among students. More than half of them preferred non-attendance reference services. Also, librarians’ and managers’ familiarity and usage were in a desired level. Libraries had not enough facilities and equipment and budget to set up distance reference services. Conclusion: According to research findings, despite the human resources are appropriate, due to the lack of facilities and equipment, as well as funds, setting up distance reference services in mentioned libraries is not possible at present.
علیپور حافظی، م. (1390). کتابخانه‌های دیجیتال: مبادله اطلاعات. تهران: سمت.
فرهادپور، م. ر. (1380). بررسی وضعیت آگاهی‌رسانی جاری در کتابخانه‌های تخصصی مؤسسات تحقیقاتی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و تأثیر آن بر کاربری مجموعه از دیدگاه مدیران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
فیض‌آبادی، م. (1386). امکان‌سنجی ایجاد خدمات مرجع اشتراکی پویا در کتابخانه‌های دانشگاه تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
کرمی، ا. (1385). امکان‌سنجی ارائه خدمات مرجع الکترونیکی در کتابخانه‌های سازمان انرژی اتمی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
مظفری، ط. (1388). امکان‌سنجی ایجاد خدمات مرجع الکترونیکی در کتابخانه‌مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران با دیدگاه کاربر محور. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
نقی‌مهر طبائی، ا. (1384). امکان‌سنجی ارائه خدمات مرجع الکترونیکی در کتابخانه‌های تخصصی شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
هانسون، آ.؛ لوین، بورس ل. (1388). ایجاد کتابخانه مجازی. ترجمه صدیقه محمداسماعیل. تهران: چاپار.
Boyer, J. (2001). Virtual Reference at the NCSU Libraries: The First One Hundred Days. Information Technology and Libraries, 20 (3), 122-128.
Dew, S. H.(2001). Knowing your users and what they want: surveying off-campus students about library services. In A.M Casey(Eds). Off-Campus Library Services. New York: The Haworth Information Press.
Kibbee, J., Ward, D. & Ma, W. (2002). Virtual Service, Real Data: Results of a Pilot Study. RSR: Reference Services Review, 30(1), 25-36.
Pinto, M., &Manso, R. A. (2012). Virtual references services: Defining the criteria and indicators to evaluate them. The Electronic Library, 30(1), 51-69.
Ramos, M. S., Abrigo, C. M. (2012). Reference 2.0 in action: an evaluation of the digital reference services in selected Philippine academic libraries. Library Hi Tech News, 29 ( 1), 8 - 20
Ramtahal, K. &Ramsingh, D.(2007). Exploring virtual reference service: Can it be a new horizon for Caribbean libraries? Retrieved May 22, 2009. From http://www.nlj.org.jm/acuril/papers/thursday/ramtahal_and_ramsingh.pdf
Wan Dollah, W. A. K. (2006). Digital reference services in selected public academic libraries in Malaysia: A case study. Retrived: Januvery 12, 2009, From: http://www.lib.usm.my/elmuquip/conference/documents/icol%202005%20paper%207/20wan%20abdu