بررسی انتشارات علمی تولید شده در حوزه‌های کتاب‌سنجی، علم‌سنجی و اطلاع‌سنجی در پایگاه نمایه استنادی علوم به منظور مرزبندی بین این حوزه‌ها

محورهای موضوعی : دانش شناسی

فریده عصاره ¹ (استاد گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شهید چمران)
رباب برایرپور ² (کارشناس اسناد و مدارک فنی شرکت برق منطقه‌ای خوزستان)
سمانه عباسیان ³ (کتابخانه تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه شهید چمران)

تاریخ دریافت : 1394/03/20 تاریخ پذیرش : 1394/05/15 تاریخ انتشار : 1395/06/01

کلید واژه: علم‌سنجی, کتاب‌سنجی, اطلاع‌سنجی,

چکیده مقاله :

هدف: این پژوهش با هدف شفاف سازی و مرزبندی دامنه‌ی بین لغات و موضوعات حوزه های کتاب سنجی، علم سنجی و اطلاع‌سنجی و تحلیل توصیفی مدارک این حوزه ها نگارش شده است. روش پژوهش: روش مورد استفاده در این پژوهش تحلیل محتوا می‌باشد. برای این منظور از نمایه استنادی علوم، رکوردهایی که در عنوان آن ها حداقل یکی از واژه های کتاب سنجی، علم سنجی و اطلاع سنجی آمده و در پایگاه دایالوگ و در محدوده‌ی زمانی 1973-2009 موجود است، گردآوری شد. برای ورود داده ها فایل اکسلی طراحی گردید. بدین ترتیب 36 کلیدواژه برای حوزۀ کتاب‌سنجی و برای حوزه علم‌سنجی و اطلاع سنجی هر کدام 19 کلیدواژه مورد استفاده قرار گرفت. یافته‌ها: طبق یافته‌های حاصل از تحلیل محتوا و تعیین موضوعات منحصربه‌فرد سه حوزه، مشخص شد که تأکید حوزه‌ی کتاب‌سنجی بر موضوعات، اطلاعات علمی و حوزه‌ی کتابداری است و دو حوزه‌ی دیگر بر اطلاعات به طور کلی و کل حوزه ها تأکید دارند. نتیجه‌گیری: نتیجه حاصل از بررسی موضوعات مشترک نشان داد که حوزه‌ی کتاب سنجی و پس از آن علم سنجی از مقوله های مشترک بیشتری با حوزه های دیگر برخوردار هستند. نتایج به دست آمده از تحلیل توصیفی انتشارات این حوزه ها روشن ساخت که بیشترین تعداد انتشارات مربوط به حوزه کتاب سنجی و کمترین آن مربوط به حوزه اطلاع سنجی می‌باشد. اوج انتشار مدارک کتاب‌سنجی در سال 2008 با 54 مدرک (معادل 1/7 درصد)، علم سنجی درسال 1994 با 29 مدرک (معادل 97/9 درصد) و اطلاع‌سنجی در سال 2005 با 13 مدرک (معادل 10 درصد) بوده است.

چکیده انگلیسی:

Purpose: This study aims to clarify the scope and boundaries between words and topics ‘Bibliometrics’, ‘Scientometrics’, and ‘Infometrics’. Methodology: The method used in this study is content analysis. For this purpose, the records that had in the title at least one of the words Bibliometrics, Scientometrics, and Infometrics and were available during the years 1973-2009 were searched using the search strategy:scientometric/ti or scientometrics/ti or informetric/ti or informetrics/ti or bibliometric/ti or bibliometrics/ti.Then, the synonyms, general and unrelated keywords in the list were merged or eliminated. Between of these keywords, keywords that had frequency higher of five, in other words 30% of the high frequency words were selected.Accordingly, in order to content analysis, 36 keywords for Bibliometrics, 19 keywords for domain Scientometrics and the same keywords for Infometrics area were used. Conclusion: Three areas were identified that the emphasis field of Bibliometrics is on Issues and Scientific information and library scope, and two other areas emphasize general information and the total area.

منابع و مأخذ:

حاجی­زین­العابدینی، م.؛ عصاره، ف. (1386). وب­سنجی: اصول و مبانی. فصلنامه کتاب، (71)، 189-212.

حیدری، غ.ر. (1388). تأملی بر وجوه تمایر و تشابه واژگان و مفاهیم پایه در حوزه‌ی علم­سنجی و اطلاع­سنجی و ارائه‌ی فرضیه‌ی دانش­سنجی. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 16(2)، 7-112

حمیدی، ع.؛ اصنافی، ا.ر.؛ عصاره، ف. (1387). بررسی تحلیلی و ترسیم ساختار انتشارات علمی تولید شده در حوزه­های کتاب­سنجی، علم­سنجی، اطلاع­سنجی و وب­سنجی در پایگاه Web Of Science طی سال­های 1990-2005. کتابداری و اطلاع­رسانی، 11(42)،  161-182.

ریسمانباف، ا.؛ عصاره، ف. (1386). اطلاع­سنجی: از پیدایش تا امروز. فصلنامه کتاب، (71)،  29-48.

عصاره، ف. (1384). علم­سنجی، ابعاد، روش­ها و کاربردهای آن. مجموعه مقالات همایش­های انجمن کتابداری و اطلاع­رسانی ایران. تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران، 271-287.

علیجانی، ر.؛ کرمی، ن. (1387). مطالعات سنجش کمی: کتاب‌سنجی، علم­سنجی، اطلاع­سنجی، وب­سنجی. تهران: انتشارات چاپار.

Eom, S. B (2009). An Introduction to Bibliometrics and Informetrics. [on-line] Available: http:// www.igi-pub.com/downloads/ excerpts/9671.pdf

Erar, Aydin (2002). Bibliometrics or Informetrics: Displaying Regularity in Scientific Patterns by Using Statistical Distributions. Hacettepe Journal of Mathematics and Statistics, 31, 113-125 [on-line] Available: http://www.mat.hacettepe.edu.tr/hjms/english/ issues/vol31/abstracts/erar.pdf

Glanzel, W & Schuepflin, U (1994). Little Scientometrics, Big Scientometrics … And Beyond?. Scientometrics, 30(2-3), 375-384.

Hood, W. W; Wilson, Concepción S. (2001). The literature of bibliometrics, scientometrics, and informetrics. Scientometrics, 52(2), 291-314.

Rios, D. R. (2000). The bibliometrics: penetration level in the university teaching of library science and its application in the librarian field in the countries of Mercosur. 66th IFLA Council and General Conference (Jerusalem, Israel: 13-18 August 2000). [on-line]. Available: http://www.ifla.org/IV/ifla66/papers/162-127e.htm

Rousseau, R. (2009). Informetrics. [on-line]. Available: http://www.lis.ac.cn/netjournal/LIS_NET/2009-06/Informetrics.pdf

Schneider, J. W.; Borland, P. (2004). Introduction to bibliometrics for construction and maintenance of thesauri, methodical considerations. JDOC. 60(5). P: 524-549. [on-line]. Available: http://www2.db.dk/jws/Files/ Schneider_Borlund%20(2004).pdf

Sengupta, I. N (1992). Bibliometrics, Informetrics,

    Scientometrics and Librametrics: an overview. Libri, 42(2),75-98.

Wolfram, D. (2000). Informetrics to Information Retrieval Research. Appli nce Research, 3(2), 77-82. [on-line] Available: http://inform.nu/Articles/Vol3cations of Information Scie /v3n2p77-82.pdf

Wormell, I. (1998). Informetrics: an emerging subdiscipline in information science. Asian Libraries, 7(10), 257- 26. [on-line] Available:http://www.emeraldinsight.com/Insight/ViewContentServlet/contentType=Article&Filename=/published/emeraldfulltextarticle/pdf/1730071001