نظریه زمینه‌ای در قلمرو علم اطلاعات و دانش‌شناسی
محورهای موضوعی : دانش شناسیشهره سید حسینی 1 * , احمد شعبانی 2 , عاصمه عاصفی 3
1 - دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه اصفهان
2 - استاد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه اصفهان،
3 - دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه اصفهان
کلید واژه:
چکیده مقاله :
هدف: پژوهش حاضر به بررسی ابعاد و وجوه گوناگون نظریه زمینه‌ای در پیوند با مطالعات کیفی و رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی می‌پردازد. روش پژوهش: روش انجام این پژوهش به صورت کتابخانه‌ای و مرور نظام‌مند مدل‌ها و الگوهای مختلف ارائه‌شده در مطالعات پیشین بوده است. به علاوه و بر همین اساس چارچوبی برای نظریه پردازی و ارزیابی کیفیت پژوهش‌های نظریه زمینه‌ای نیز ارائه شده است. یافته‌ها: نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان داد که به منظور نظریه‌پردازی مبتنی بر نظریه زمینه‌ای در حیطه علم اطلاعات و دانش‌شناسی بایستی رویکردهای درجه مفهوم‌سازی و دامنه نظریه را به شکل جدی مدنظر قرار داد. بر این اساس در حیطه درجه مفهوم‌سازی باید از توصیف محض موضوعات مورد مطالعه در علم اطلاعات و دانش‌شناسی به سمت تفسیر و بازتعریف مسائل پژوهشی مطرح در این حیطه گام برداشت و در نهایت به نظریه‌های ساختارمند و مبتنی بر شواهد دست یافت. همچنین در حیطه دامنه نظریه باید فقر نظری موجود در مطالعات علم اطلاعات و دانش‌شناسی را به گونه‌ای مورد توجه قرار داد که بتوان از مفاهیم اصلی مطرح در این حوزه به نظریه‌های اساسی، و نهایتاً به نظریه‌های رسمی - یعنی بالاترین سطح نظریه‌پردازی در یک رشته علمی- نائل شد. نتیجه‌گیری: نظریه زمینه‌ای روش پژوهشی استقرایی و اکتشافی است که امکان نظریه‌پردازی را برای پژوهشگران حوزه‌های موضوعی مختلف فراهم می‌کند. پژوهشگران بجای اتکا بر نظریه‌های پیشین، به شکل نظام‌مند و بر اساس داده‌های واقعی اقدام به تدوین نظریه می‌کنند. استفاده از نظریه زمینه‌ای مربوط به مواردی است که دانش ما در آن زمینه ها محدود است.
Purpose: This research aims to study different aspects and characteristics of grounded theory (GT) in accordance with a qualitative studies and information science. Methodology: The current study was conducted by using documentary research method and systematic review of the previous models and patterns. Also, an optimized framework proposed for building theory and evaluating the quality of grounded theory researches. Findings: The results indicated that in order to build theory based upon the grounded theory in knowledge and information science, theorists should focus on “degree of conceptualization” and “theory scope”. According to this, they should first go beyond pure description; then go forward to interpretation step and redefine research problems; and finally reach the structured and evidence-based theories. Additionally theorists should focus on theory scope to get basic concepts, formal concepts and ultimately formal theories. Conclusion: Grounded theory is an inductive and an exploratory methodology that provide a context for researchers in various subject fields to build theory. Researchers build their theories in a systematic way based on a real data, rather than previous theories. Grounded theory is used when our knowledge is limited in one area.